Imperator: τα χρυσά, μοναστηριακά κρασιά της Ηπείρου

Imperator! Ευγενική λέξη, που κάνει δυνατούς συνειρμούς με το Βυζάντιο και καταφέρνει να ποτίσει με εκείνο το βαθύ πορφυρό, μαυροκόκκινο χρώμα τη φαντασία μας. Έτσι μου μεταφράστηκε εικονικά ο γευστικός πλούτος των κρασιών της Ιεράς Μονής Βουτσά που έχει στην κατοχή της τους μεγαλύτερους και πιο ορεινούς μοναστηριακούς αμπελώνες στην Ελλάδα. Cabernet Sauvignon, Merlot, Gewürztraminer, Vlachiko και ένας μικρός τοπικός θησαυρός με την ονομασία Vlachavona.

Ο τίτλος Imperator επιλέχτηκε μέσα από την ιστορία της μονής, αφού αυτή ιδρύθηκε από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Δ' τον Πωγωνάτο και αφιερώθηκε στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Έτος 672. 

Η δική μου ιστορία με τα εν λόγω κρασιά ξεκίνησε, όμως, ακριβώς πριν ένα χρόνο, από μια τυχαία δοκιμή που έκανα φωτογραφίζοντας παραγωγούς της Ηπείρου. Και επειδή έχω ένα θέμα με τις γεύσεις και το περιτύλιγμά τους, το επόμενο κιόλας απόγευμα συναντήθηκα με τους γέροντες στην Ιερά Μονή του Αγίου Νικολάου, στην περιοχή του Μετσόβου.

Μια εξαιρετική διαδρομή με οδήγησε στην κοιλάδα του Μετσοβίτικου ποταμού με έναν θορυβώδη καταρράκτη που εμπόδιζε οποιοδήποτε άλλον ήχο να μπει στο σκηνικό. Απέναντί του η επιβλητική (όπως από χαμηλά δείχνει) μονή με τα δύσβατα -λόγω μεγάλης και ανομοιόμορφης κλίσης- αλλά και άριστα φροντισμένα αμπέλια στα πόδια της να δίνουν το πρώτο ερέθισμα για την οινική θέση της μονής.

Προσκύνημα στο καμαροσκέπαστο καθολικό του μοναστηριού και μετά μια μικρή ξενάγηση στους συνοδευτικούς πέτρινους χώρους του. Ακολούθησα τον γέροντα περνώντας διαδοχικά χαμηλές και στενές ξύλινες πόρτες που μου έκαναν κάτι από το «Όνομα του Ρόδου». Σχεδόν χωρίς τη βοήθεια των ματιών, αφού το ράσο του άφηνε εκείνο το χαρακτηριστικό πετάρισμα λόγω της γοργής κίνησης του λεπτοκαμωμένου μοναχού.

Στο ελαφρά φωτισμένο υπόγειο είναι το μεγάλο, χειροποίητο ασφαλώς, βαρέλι χωρητικότητας 12.000 oκάδων, με τη σκαλισμένη χρονολογία 1782, το οποίο αποδεικνύει τη βαθιά σχέση της μονής με το κρασί. Ο γέροντας στάθηκε με μια εσώτερη δέηση μπροστά στα βαρέλια, θέση άριστα δικαιολογημένη αφού η παραγωγή του κρασιού για τους μοναχούς είναι διακόνημα· γι’ αυτό και το παράγουν ή το προσφέρουν με σεβασμό και συνέπεια.

Τα κρασιά Imperator

Σε εκείνη τη συνάντηση ήταν που πρότεινα την παρουσίαση των κρασιών τους σε αυτή τη στήλη, αλλά ο πάτερ Σπυρίδων, υπεύθυνος για την όλη προσπάθεια, πήρε διακριτικά τον χρόνο του λέγοντας ότι δεν είναι κατάλληλη η εποχή και ότι όταν τα αμπέλια φουντώσουν θα έχει νόημα η και η φωτογράφισή τους. Ένιωσα και μια απόσταση που ήθελε να κρατήσει από όλον αυτόν τον «έξω» ντόρο των δημοσιεύσεων. Στον χρόνο βέβαια που μεσολάβησε ήρθαν και δύο χρυσά βραβεία στο Παρίσι από το London-newspaper.com, ένα από τα μεγαλύτερα και πιο γνωστά περιοδικά εισαγωγής προϊόντων στο Ηνωμένο Βασίλειο, ήρθαν τα περίφημα βραβεία America Awards 2023 και η ανάδειξη του Valia Calda σαν ένα από τα είκοσι καλύτερα κρασιά στον κόσμο, σύμφωνα με το ASIA AWARDS. Και κάπως έτσι φτάσαμε πιο εύκολα στο εδώ. 

Πρώτη διάκριση στα London Awards 2023 και America Awards 2023 έγινε στο Imperator Lacrima του 2021. Βάσει εθιμοτυπικού το δοκίμασα εκτός μοναστηριού, στο αγαπημένο μου «Καντάρι» στα Γιάννενα. Λευκό και ισορροπημένο ανάμεσα σε κομψότητα και γεύση. Στο φως βγάζει ένα χρυσοπράσινο χρώμα που συνδυάζει άριστα την αρωματική πληρότητα του χρυσού με μια φρεσκάδα που αποκαλύπτει το πράσινο. Δροσερό, φρουτώδες, με έντονο λεμόνι και τριαντάφυλλο και επίγευση με διάρκεια στο στόμα. Και πίσω από όλο αυτό μια διακριτική παρουσία αλκοόλης. Δικαιολογημένα λέω ονομάστηκε Lacrima, που μεταφράζεται σαν δάκρυ χαράς. 

Ακολούθησε το Imperator Valia Calda του 2019, που πήρε επίσης Χρυσό Μετάλλιο στους δυο παραπάνω διαγωνισμούς. Εξαίρετος επίσης οίνος με ένα βαθύ, πορφυρό αλλά διαυγές χρώμα και δάκρυα που κατεβαίνουν αργά στο ποτήρι. Τα αρώματα αποκαλύπτουν το terroir, την «ταυτότητα» του σταφυλιού, πάντα μέσα από την παραδοσιακή τεχνική της οινοποίησής του και τα σχετικά νέα βαρέλια που το φιλοξενούν. Ώριμα μαύρα φρούτα, και ξύλο και κέδρο και κάτι από πούρο μου πέρασε η πυκνή του δομή. Στρογγυλές, με ικανοποιητική οξύτητα τανίνες που μέσα από την πολυπλοκότητα και το βάθος τους αποκαλύπτουν την καινοτόμα προσέγγιση στο διαχρονικό και σαγηνευτικό αυτό κρασί χειροτεχνίας. Φταίει, βέβαια, και ο σεφ Ανδρέας Γεωργούλης, που έφερε τα καλύτερα Ηπειρωτικά τυριά του μαγαζιού στο τραπέζι καθώς και μια ιδέα κρεατικών για την πρόσκρουση των γεύσεων. 

Από αυτή την τυπική δοκιμή προέκυψε και αυτή εδώ η εκδήλωση, όταν παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το παλαιωμένο τυρί με σοκολάτα. Συνοδεύτηκε άριστα με το Valia Calda. 

Η Βλαχαβόνα είναι μια παραδοσιακή Μετσοβίτικη ποικιλία. Είναι αυτή που κρατάει σκιά στις αυλές των πέτρινων σπιτιών ή σε εγκαταλελειμμένους –πια- αμπελώνες. Από αυτή προκύπτει και το μονοποικιλιακό, ώστε να αναδειχτούν σωστά τα μοναδικά οργανοληπτικά της χαρακτηριστικά της, ομώνυμο κρασί της μονής. Η αίσθηση, τα αρώματα και τελικά η γεύση που μεταφέρει το σταφύλι στο κρασί. Και εδώ είναι εμφανές το γιασεμί σε συνδυασμό με αρώματα μαστίχας και λευκόσαρκων φρούτων. Η έντονη οξύτητα και η δροσιά του το κάνει άριστο απεριτίφ. Τελευταίο στη σειρά και μόνο λόγω ονομασίας που λάτρεψα, ήρθε το Rubini. Υπέροχο ρουμπινί, παραμυθένιο χρώμα, φρέσκο γεμάτο με λουλούδια, φράουλες και κόκκινα φρούτα που νομίζεις ότι από αρώματα μεταφράζονται σε γεύση. Μάζεψα αδιάκριτα το δεύτερο μπουκάλι. 

Για την ολοκλήρωση της φωτογράφισης και τον λόγο των μοναχών για το κρασί τους, χρειάστηκε να φτάσω στην Ιερά Μονή Βουτσάς στο Ανατολικό Ζαγόρι. Ακολούθησα τη δική τους διαδρομή, αυτή που ενώνει τα δύο μοναστήρια. Μέτσοβο, λίμνες Αώου, μαγική διαδρομή στις παρυφές του Εθνικού Δρυμού της Βάλια Κάλντα, λίμνη Ζορίκα -με τα νούφαρα τη λέω- και μετά βουτιά με drone στα εβδομήντα κοντά στρέμματα των αμπελώνων, πάνω από τη ανατολική όχθη του ποταμού Βάρδα. Ακολούθησα τη σκιά ενός γέροντα που με αργό, διαλογιστικό περπάτημα επέβλεπε τα σταφύλια. Η αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου μονή είναι φυτεμένη ανάμεσα σε πυκνά δάση βελανιδιάς, οξιάς και πεύκου είναι χτισμένη επί της «βασιλόστρατας», που πάλαι ποτέ οδηγούσε στην Κωνσταντινούπολη. 

«Το οινοποιείο μας ιδρύθηκε πρόσφατα κι αυτό έγινε λόγω της αγάπης μας για το καλό, ποιοτικό κρασί. Ωστόσο, τόσο το μοναστήρι της Βούτσας, όσο και το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου έχουν μια μακροχρόνια σχέση με την άμπελο και την παραγωγή οίνου. Τα μοναστήρια φημίζονταν διαχρονικά για την παραγωγή γνήσιων και ποιοτικών οίνων. Υπάρχουν γραπτές αναφορές που κάνουν λόγο για παραγωγή κρασιού κατά το έτος 1795, ενώ το χειροποίητο βαρέλι που φωτογράφισες στα κελάρια της μονής του Αγίου Νικολάου είναι κατασκευασμένο το 1782, κάτι που υποδηλώνει ότι από τότε το μοναστήρι είχε σημαντική αμπελουργική δραστηριότητα. Έτσι, θεωρήσαμε χρέος μας να επωμιστούμε αυτή την ευθύνη της παράδοσης και να συνεχίσουμε την παραγωγή γνήσιων και ποιοτικών οίνων».

Ο πάτερ Σπυρίδων είχε έναν πολύ ωραίο λόγο, τονίζοντας μία-μία τις λέξεις. 

Και γιατί δεν έγινε πιο νωρίς αφού υπήρχαν τα αμπέλια;
Γιατί, κύριε Γιώργο, όλα χρειάζονται τον χρόνο τους. Δεν μπορείς να τρυγήσεις πριν τα σταφύλια ωριμάσουν. Στο πρώτο αυτό κομμάτι που φτάνει μέχρι την οινοποίηση πριν λίγα χρόνια αισθανθήκαμε έτοιμοι να φτάσουμε. 

Το δεύτερο φαντάζομαι είναι να γίνει και επισκέψιμο το οινοποιείο σας...
Ακριβώς! Και θα γίνει στη Μονή του Αγίου Νικολάου λόγω προσβασιμότητας από Εγνατία αλλά ακόμη δεν είμαστε έτοιμοι. Βέβαια μπορώ να σας πω ότι μας έγιναν πάρα πολλές προτάσεις και με πολλά χρήματα θα έλεγα από ιδιώτες. Ωστόσο η απόφαση μας είναι να προχωρήσουμε με αργά με βήματα για να κρατήσουμε το ύφος που αρμόζει σε ένα μοναστήρι. Για παράδειγμα, σε καμία περίπτωση στο εσωτερικά της μονής δεν πρόκειται να γίνουν ποτέ γευσιγνωσίες. Αυτό όταν συμβεί, θα γίνεται σε ξεχωριστό, εξωτερικό κτίσμα.

Με την παραπάνω πρόταση μου λύθηκε και η απορία της πρώτης επίσκεψης, όταν μιλάγαμε για κρασί, χωρίς σταγόνα κρασιού στο τραπέζι. 

Ο πάτερ Σπυρίδων έχει αναλάβει το διακόνημα, την υπηρεσία για εμάς, του κρασιού. Και το πάει περίφημα. Δεν κρύβω ότι εντυπωσιάστηκα με τις πολλές και “to the point" γνώσεις του πάνω στο αντικείμενο. Και το «τίποτα δεν είναι τυχαίο» επαληθεύτηκε αφού ο ίδιος κουβαλάει τρία πτυχία πανεπιστημίου και είναι υποψήφιος διδάκτορας.

«Είχατε λοιπόν πάτερ τα αμπέλια, το γόνιμο έδαφος, το μικροκλίμα της περιοχής και σας έλειπε  ο τέταρτος παράγοντας που φτιάχνει ένα καλό κρασί· ο άνθρωπος οινοποιός! Πως φτάσατε στον οινολόγο Σοφοκλή Πετρόπουλο; Στην αρχή σκέφτηκα ότι τον εξιτάρισε η μοναδική στον κόσμο, ντόπια ποικιλία σας, Βλαχαβόνα. Είναι γνωστό ότι ο Σοφοκλής ασχολείται κυρίως με limited edition κρασιά και άγνωστες ποικιλίες. Γι’ αυτό άλλωστε και δημιούργησε την ετικέτα “Strange Bird”. 
Είναι αλήθεια αυτό. Στον κύριο Πετρόπουλο εξηγήσαμε ότι μόνο με τα δικά μας σταφύλια θέλουμε να κάνουμε αξιοπρεπές κρασί. Τίποτα άλλο! Γι’ αυτό και μόνο τον λόγο θεωρώ ότι δώσαμε τα χέρια. Μόνο στο μοναστήρι μας υπάρχει η ποικιλία Βλαχαβόνα. Και μιλάμε για μισό στρέμμα που παράγει κοντά στις 150 φιάλες το χρόνο. Ωστόσο έχουμε εντοπίσει άλλες δύο, την Πέκανο που στα ελληνικά μεταφράζεται σαν «φακίδα» και το Πρώιμο Μετσόβου. Τα τελευταία δύο είναι σε πειραματικό στάδιο αλλά θεωρώ ότι θα τα εξελίξουμε. 

Από το 2017 που ξεκινήσατε μέχρι σήμερα είναι πραγματικά λίγος χρόνος για το κρασί. Φτάσετε γρήγορα θα έλεγα σε δύο χρυσά στο Παρίσι. Αυτά άρχισα να σας δημιουργούν στόχους για κάτι περισσότερο;
Στόχους όχι! Είμαστε μοναστήρι και όχι μία εταιρεία. Εμείς έχουμε τον στόχο μας. Αυτό που έκαναν τα χρυσά είναι να πιστοποιήσουν ότι κάνουμε καλά τη δουλειά μας. Και αυτό δίνει το ερέθισμα για τη συνέχεια με ακόμη περισσότερη δύναμη. Πρέπει να καταλάβετε, κύριε Γιώργο, ότι ο κάθε μοναχός πριν εμφανιστεί το κρασί είχε ένα διακόνημα σε αυτό το μοναστήρι. Οι δουλειές φυσικά πολλαπλασιάστηκαν τα τελευταία χρόνια κι εμείς σαν αριθμός είμαστε στο ίδιο επίπεδο. Η ανταπόκριση, που έφεραν τα βραβεία, μας δίνει το κουράγιο να συνεχίσουμε ακόμη καλύτερα για ένα καλό και τίμιο κρασί.

Τι είναι τίμιο στο κρασί; Λέξη που έξω, την ακούμε συχνά.
Τη δανείστηκα από τον ηγούμενο στην πρώτη συνάντησή μας με τον κύριο Πετρόπουλο. Του είπε μόνο αυτό. Ότι έχουμε δηλαδή σκοπό να βγάλουμε ένα τίμιο κρασί που για εμάς σημαίνει ότι είναι αυθεντικό, είναι καλής ποιότητας και παράγεται με εντιμότητα και σεβασμό προς τις παραδόσεις της οινοποίησης. Να μπορεί να έχει καλή γεύση, μια ισορροπημένη δομή και να ανταποκρίνεται τελικά στην προσδοκία του καταναλωτή που θα δώσει τον οβολό του για αυτό.

Η σχέση με το περιβάλλον θεωρείτε ότι στηρίζει τη λέξη;
Ασφαλώς! Ό,τι αφορά τη βιωσιμότητα μπαίνει κάτω από την ίδια ομπρέλα της λέξης. Και εν κατακλείδι είμαστε μοναστήρι. Το τίμιο είναι η πρώτη λέξη και η τελευταία που θα πρέπει να επιδιώξουμε στην παραγωγή του κρασιού. Και έτσι κάνουμε!

Επειδή έχω μία ιδιαίτερη αγάπη για το αμπαλάζ, θέλω να ρωτήσω αν το λογότυπό σας δημιουργήθηκε για το κρασί ή ήταν κάποιο σύμβολο της μονής. 
Έγινε για το Imperator και έχει τα αρχικά της μονής. Κάποια πράγματα γίνανε γρήγορα και δημιούργησαν καινούργιες ανάγκες, όπως ένα λογότυπο, ας πούμε. 

Έτσι πέρασε η κουβέντα μας και μετά ξανά στο αυτοκίνητο και στα απογευματινά χρώματα του δάσους με τις κοκκινωπές αντανακλάσεις των νερών. Και στη, σαν στέπα πάνω από τις λίμνες του Αώου, περιοχή, με την ανάσα της ρίγανης και του παγωμένου αέρα στα ρουθούνια, αλλά και τη θέα του ζευγολάτη που κάπνιζε, θαρρείς, στο άπειρο στα  βοσκοτόπια του Αώου, μηδένισα τις σκέψεις που απελευθέρωσα από το μπουκάλι ενός Valia Calda, το οποίο και μου χάρισαν οι μοναχοί. Δε χάνεις την εμπειρία ενός κρασιού εδώ· τη χαλάρωση και την απόλαυση που μπορεί να προσφέρει η πλήρης απουσία ήχων. Είναι πάντα μια καλή ευκαιρία για αυτοσυνείδηση. Εξάλλου, στο αυτοκίνητο μου πάντα υπάρχει ένα κομμάτι σοκολάτας cocoowa human… ήταν το καλύτερο συνοδευτικό.