Ποτοαπαγόρευση στις ΗΠΑ: Πώς το 1933, μετά από 16 χρόνια παράνομης παραγωγής και κατανάλωσης ουίσκι, καταργήθηκε η 18η τροπολογία του Συντάγματος
Φέτος κλείνουν 90 χρόνια από το τέλος μιας παράξενης, στα μάτια των Ευρωπαίων, αμερικανικής απαγόρευσης που έχει τροφοδοτήσει τις λαϊκές τέχνες και τη λαϊκή φαντασία. Ήδη, το 1930, είχε γίνει σαφές ότι η Ποτοαπαγόρευση ήταν μια αποτυχία της δημόσιας πολιτικής: η 18η τροπολογία του Συντάγματος των ΗΠΑ δεν είχε καταφέρει να περιορίσει την παραγωγή και την κατανάλωση αλκοολούχων ποτών. Το παράνομο ουίσκι και το ρούμι έρεαν άφθονα και χωρίς έλεγχο με αποτέλεσμα οι «μπόμπες» να προκαλούν σοβαρά προβλήματα υγείας –εκατοντάδες άνθρωποι τυφλώθηκαν– και εξίσου σοβαρά προβλήματα κοινωνικής συμπεριφοράς. Αν και τα πρώτα χρόνια μετά τη ψήφιση της τροπολογίας –ένα απονενοημένο διάβημα μπροστά στις συνέπειες του αλκοολισμού: εγκληματικότητα, χαμηλή παραγωγικότητα, ενδοοικογενειακή βία– η Ποτοαπαγόρευση φαινόταν να αποδίδει καρπούς, το οργανωμένο έγκλημα δεν άργησε να ανθίσει και τα φορολογικά έσοδα συρρικνώθηκαν. Έτσι, όταν το 1929 οι Ηνωμένες Πολιτείες μπήκαν στη δίνη της Μεγάλης Ύφεσης, η ανάγκη για χρήματα ξεπέρασε την ανάγκη για ευταξία και η ομοσπονδιακή κυβέρνηση στράφηκε στο αλκοόλ για να αποσπάσει φόρους και να βρει θέσεις εργασίες για μισό εκατομμύριο Αμερικανούς: η Ποτοαπαγόρευση είχε καταστρέψει ολόκληρη αλυσίδα δραστηριοτήτων, από τις καλλιέργειες (κριθαριού, λυκίσκου, σταφυλιών) μέχρι τις υπηρεσίες στα σαλούν και τις βιοτεχνίες βαρελιών.
Τον Φεβρουάριο του 1933, το Κογκρέσο ψήφισε την προτεινόμενη 21η τροπολογία που θα καταργούσε τη 18η, η οποία είχε θεσπίσει την απαγόρευση σε παναμερικανικό επίπεδο. Δεκαεπτά από τους 22 γερουσιαστές που είχαν ψηφίσει υπέρ της Ποτοαπαγόρευσης 16 χρόνια νωρίτερα, ενέκριναν τώρα την κατάργησή της. Μέχρι το τέλος εκείνης της χρονιάς μόνο τρεις πολιτείες δεν είχαν συγκεντρώσει την απαιτούμενη πλειοψηφία των τριών τετάρτων ώστε να γίνει νόμος το δικαίωμα παρασκευής και κατανάλωσης αλκοολούχων ποτών. Από τη διαδικασία των άρσης της Ποτοπαγόρευσης δεν έλειπε το σασπένς: οι δύο πρώτες πολιτείες που έδωσαν τη συγκατάθεσή τους ήταν το Οχάιο και η Πενσυλβάνια, ενώ ακολούθησαν η Γιούτα και το Μέιν – για πρώτη φορά στην αμερικανική ιστορία, μια συνταγματική τροπολογία είχε καταργηθεί: ο υφυπουργός Εξωτερικών William Phillips έβαλε την πένα στο μελανοδοχείο και την υπέγραψε. Μια ώρα αργότερα, ο Πρόεδρος Franklin D. Roosevelt εξέδωσε σχετική ανακοίνωση και κάλεσε τους Αμερικανούς να πίνουν υπεύθυνα, να μην κάνουν κατάχρηση «αυτής της ατομικής ελευθερίας»: «Έχω εμπιστοσύνη στο ένστικτο του αμερικανικού λαού» είπε ο πρόεδρος «κι ότι δεν θα επιστρέψει στην κατάρα της μέθης, εις βάρος της υγείας, της ηθικής και της κοινωνικής ακεραιότητας».
Χιλιάδες φελλοί σαμπάνιας έσκασαν και εκατοντάδες χιλιάδες ποτήρια τσούγκρισαν εκείνη τη μέρα του Φεβρουαρίου του 1933 και, καθώς ο νόμος εφαρμοζόταν σταδιακά από πολιτεία σε πολιτεία, ξανάνοιγαν τα μπαρ, τα αδειοδοτημένα ξενοδοχεία, τα εστιατόρια και τα νυχτερινά κέντρα· οι σερβιτόροι ξαναθυμούνταν ή μάθαιναν την τέχνη του κοκτέιλ και οι τζαζ μπάντες έπαιζαν το «Happy Days Are Here Again». Οι πολιτικοί και οι δημοσιογράφοι περίμεναν παλιρροϊκό κύμα αλκοόλ: στην πραγματικότητα όμως, οι Αμερικανοί υπάκουσαν στις επιθυμίες του προέδρου τους και δεν το παράκαναν. Οι τοπικές διοικήσεις ανέφεραν ότι οι συλλήψεις για μέθη δεν ήταν περισσότερες τη «νύχτα της Κατάργησης» και τις νύχτες που ακολούθησαν από εκείνες κατά τη διάρκεια ενός συνηθισμένου Σαββατοκύριακου της Ποτοαπαγόρευσης. Μέσα σε 16 χρόνια, ο κόσμος είχε ωριμάσει και τα ημιπαράνομα ποτοπωλεία φαίνονταν να κάνουν την αίγλη τους καθώς γίνονταν νόμιμα.
Στο μεταξύ, πολλές κομητείες αποφάσισαν να μείνουν «στεγνές». Οι κάτοικοι μπορούσαν να πάνε σε γειτονικές πόλεις για να αγοράσουν αλκοολούχα ποτά, αλλά δεν επιτρεπόταν η πώληση στο έδαφός τους. Κυρίως επρόκειτο για περιοχές είτε με μεγάλη πλειοψηφία Αφροαμερικανών –όπως ήταν ολόκληρη η πολιτεία του Μισσισσιπί– είτε με μεγάλη πλειοψηφία φανατικών χριστιανών, όπως ήταν η Γιούτα η οποία υπερψήφισε το τέλος της Ποτοαπαγόρευσης αλλά όχι για τον εαυτό της. Ωστόσο, παντού, οι αρχές έκαναν τα στραβά μάτια στην πώληση και κατανάλωση αλκοόλ. Στην πραγματικότητα, η Ποτοαπαγόρευση είχε τελειώσει επειδή απέσυραν τη στήριξή τους στη 18η τροπολογία οι προοδευτικοί: όσοι πίστευαν στις ατομικές ελευθερίες και στις κρατικές δαπάνες που προϋπέθεταν φόρους. Πολλοί από αυτούς, το 1921, είχαν ευνοήσει την 18η τροπολογία.
Αν και η νομιμοποίηση των αλκοολούχων γενικεύτηκε τον Δεκέμβριο του 1933, από τον Φεβρουάριο νομιμοποιήθηκε η μπίρα και το κρασί με έως και 3,2% οινόπνευμα. Αλλά, υπήρχε κάτι παράδοξο: όπως σημειώνει ο συγγραφέας Daniel Okrent στο βιβλίο του «Last Call: The Rise and Fall of Prohibition» το τέλος της Ποτοαπαγόρευσης «έκανε δυσκολότερο, όχι ευκολότερο, το να πιεις ένα ποτό: μαζί με τη νομιμοποίηση ήρθαν κανονισμοί για τις ώρες κλεισίματος των μπαρ, για το όριο ηλικίας και για τη “στεγνή” Κυριακή σε πολλές επαρχίες της χώρας». Το αναμφισβήτητο κέρδος ήταν η είσπραξη των έμμεσων φόρων: η ομοσπονδιακή κυβέρνηση απέσπασε πάνω από 258 εκατομμύρια δολάρια τον πρώτο χρόνο μετά την κατάργηση. Αυτά τα εκατομμύρια, τα οποία αντιπροσώπευαν περίπου το 9% των φορολογικών εσόδων, διοχετεύτηκαν στα προγράμματα New Deal του Roosevelt. Το τέλος της Ποτοαπαγόρευσης βοήθησε τις ΗΠΑ να επιζήσουν στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και να αντιμετωπίσουν τόσο τις προκλήσεις της ειρήνης όσο και τους προκλήσεις του πολέμου που ξέσπασε το 1941.
Μιλήσαμε με την Αγγελική Γρατσία, στην οικογένεια της οποία ανήκει το οινοποιείο, για όλα εκείνα που κάνουν ξεχωριστή την τέχνη της παραδοσιακής αμπελουργίας
16°
