«Οι πρωτοπόροι του Μοσχοφίλερου», ένα βιβλίο και μια άγνωστη ιστορία για τους οινοπαραγωγούς της Αρκαδίας

Κάπου στα τέλη του 19^ου αιώνα ένας οινοποιός στις πλαγιές της Μαντίνειας καλλιεργεί την ξακουστή ποικιλία της περιοχής, το φημισμένο και σε όλους μας γνωστό Μοσχοφίλερο. Με αυτή την ποικιλία παράγει… σαμπάνια! Και μάλιστα τόσο καλή σαμπάνια, που την εξάγει στη Γαλλία (!). Τα κρασιά του κερδίζουν χρυσά βραβεία σε όλες τις διάσημες εκθέσεις του εξωτερικού και κλέβουν τις εντυπώσεις, δημιουργούνται δε με μία μέθοδο οινοποίησης τόσο πρωτοποριακή που θα έμπαινε στη διεθνή βιβλιογραφία 60 χρόνια αργότερα. Το όνομα αυτού του ιδιοφυούς οινοποιού ήταν Βασίλης Παπανικολάου και η ιστορία του έγινε γνωστή από τον δημοσιογράφο Κώστα Σπυρόπουλο μέσα από το βιβλίο* του «Οι πρωτοπόροι του Μοσχοφίλερου», αλλά και της ταινίας του «Αρκαδία 1900, Καμπανία της Ανατολής».

Στο βιβλίο περιέχονται όλα τα γραπτά τεκμήρια και οι προφορικές μαρτυρίες που στάθηκαν ο οδηγός για να γραφτεί το σενάριο της ταινίας, έτσι που ταινία και βιβλίο συνομιλούν κι αλληλοσυμπληρώνονται. Ωστόσο η θέαση της ταινίας δεν είναι προαπαιτούμενο για την ανάγνωση του βιβλίου, ούτε βέβαια και το αντίστροφο. Και στις δύο μορφές η ιστορία παραμένει η ίδια και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Σκεφτείτε το… η Ελλάδα την εποχή εκείνη προσπαθεί να ισορροπήσει στα πόδια της, η βιομηχανία κάνει δειλά βήματα και η παραγωγή κρασιού ας πούμε ότι δεν ζει τις καλύτερες στιγμές της…  Πώς, λοιπόν, αυτός ο άνθρωπος (και με τι μέσα;) καταφέρνει να φτάσει τα κρασιά του στο σημείο να κατακτούν αγορές όπως εκείνη της Γαλλίας;

Αρχικά να πούμε πως ο Βασίλης Παπανικολάου είχε ένα όραμα: να γίνει η Αρκαδία η Καμπανία της Ανατολής. Και η επιθυμία του αυτή δεν ήταν αβάσιμη. Το έδαφος στο οροπέδιο της Μαντίνειας είναι σχεδόν ολόιδιο με εκείνο στη γαλλική επαρχία της Καμπανίας όπου και παράγονται οι φημισμένες γαλλικές σαμπάνιες. Επιπλέον ο Β. Παπανικολάου (που είχε σπουδάσει τον παραδοσιακό τρόπο παραγωγής σαμπάνιας στο Μονπελιέ), χρησιμοποιούσε την εξαιρετικά πρωτοποριακή για την εποχή μέθοδο οινοποίησης χωρίς θειώδη. Άρα μιλάμε για έναν άνθρωπο με βαθειά γνώση του αντικειμένου κι ένα σημαντικό όραμα, ο οποίος παρήγαγε σαμπάνια εκλεκτής ποιότητας από το 1885 έως το 1935.

Όλα τα παραπάνω καταγράφονται στο βιβλίο του Κώστα Σπυρόπουλου προσφέροντάς μας ένα σημαντικό ντοκουμέντο, όπως τόνισε ο Γιάννης Μπουτάρης στην παρουσίαση του βιβλίου: «Ένα ντοκουμέντο για την παραγωγή του αφρώδους οίνου στην περιοχή, που από το 1880 και μετά ήταν εφάμιλλο της σαμπάνιας. Το βιβλίο αυτό μαζί με το ντοκιμαντέρ, που έχει βγει, είναι ιστορικά ντοκουμέντα για τον κλάδο».

Ο χορηγός της έκδοσης  Άρης Τσέλεπος από το Οινοποιείο Κτήμα Τσέλεπου σημείωσε επίσης: «Αυτό το βιβλίο έχει τεράστια αξία τόσο για το ελληνικό κρασί –μπορεί να αποτελέσει ένα αφήγημα αλλά και μία ταυτότητα- όσο και για μας, την οινοποιία της Τεγέας και Μαντινείας, που δραστηριοποιείται στους χώρους που ιστορικά δραστηριοποιήθηκε και η οικογένεια Παπανικολάου, όπως περιγράφεται στο βιβλίο».

Όσο για τον ίδιο τον Κώστα Σπυρόπουλο, συγγραφέα του βιβλίου τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Λέει: «Πράγματι, συνέτρεχαν οι αναγκαίες προϋποθέσεις για να μετεξελιχθεί η περιοχή σε ένα μεγάλο κέντρο παραγωγής και εξαγωγών κρασιού. Το όραμα αυτό υπονομεύθηκε από την ανυπαρξία κρατικής πολιτικής για την ανάπτυξη της οινοπαραγωγής. Οι επιχειρηματίες της εποχής είχαν πετύχει διείσδυση στις διεθνείς αγορές μέσω των Παγκοσμίων Εκθέσεων, καθώς από το 1882 έως το 1937 σάρωσαν τα χρυσά βραβεία στις εκθέσεις στην Ευρώπη και την Αμερική, αλλά αντιμετώπιζαν την κρατική αδιαφορία».

*Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ιωλκός.