Η ιστορία της σοκολάτας

Η σοκολάτα, από ιερό ποτό των Αζτέκων μέχρι την αγαπημένη γεύση του σύγχρονου κόσμου, έχει μια συναρπαστική πορεία μέσα στους αιώνες, γεμάτη ανατροπές και εξελίξεις. Αρχικά ήταν σύμβολο δύναμης με θρησκευτική αξία, εξελίχθηκε όμως σε ένα παγκόσμιο γλυκό που σήμερα απολαμβάνουν όλοι. Από τις πρώτες της μορφές μέχρι τη σύγχρονη βιομηχανία σοκολάτας, η ιστορία της αντικατοπτρίζει την ανθρώπινη δημιουργικότητα και την πολιτιστική ανταλλαγή.

Η ιστορία της σοκολάτας 

Οι πρώτοι χρήστες της σοκολάτας: οι Μάγια και οι Αζτέκοι

Η ιστορία της σοκολάτας ξεκινά από τις τροπικές περιοχές του Νέου Κόσμου, όπου οι αρχαίοι πολιτισμοί της Μεσοαμερικής καλλιεργούσαν το κακάο. Οι πρώτοι που εκμεταλλεύτηκαν το κακάο ήταν οι Μάγια (περίπου το 1500 π.Χ.), οι οποίοι άρχισαν να το χρησιμοποιούν για την παρασκευή ενός πικρού ροφήματος. Οικόκκοι κακάο ήταν τόσο σημαντικοί για τους Μάγια που χρησιμοποιούνταν και ως νόμισμα και ως προσφορά στους θεούς. Έφτιαχναντο ρόφημα προσθέτοντας μπαχαρικά, όπως η πιπεριά και η βανίλια, και πολλές φορές το ανακάτευαν με μέλι για να το γλυκάνουν.

Την καλλιέργεια και την κατανάλωση κακάο, ανέπτυξαν περαιτέρω οι Αζτέκοι (14ος-16ος αιώνας). Για αυτούς, το κακάο δεν ήταν μόνο σύμβολο πλούτου και κοινωνικής τάξης, αλλά και αναπόσπαστο στοιχείο των τελετών τους. Η σοκολάτα, γνωστή στους Αζτέκους ως xocolatl, ήταν ένα πικρό, αφρώδες ποτό που πίνονταν κρύο. Όπως και οι Μάγιαέτσι και οι Αζτέκοι, ανακάτευαν το κακάο με μπαχαρικά, και συχνά το έπιναν κατά τη διάρκεια θρησκευτικών τελετών ή πριν από τις μάχες για να ενισχύσουν την αντοχή τους και την επίδοσή τους.

Ο μεγάλος ηγέτης των Αζτέκων, Μοντεζούμα Β΄, ήταν γνωστός για την υπερβολική κατανάλωση σοκολάτας – σύμφωνα με τον Ισπανό κονκισταδόρο Ερνάν Κορτές, κατανάλωνε μέχρι και 50 ποτήρια σοκολάτας την ημέρα. Για τον Μοντεζούμα, το ποτό ήταν σύμβολο δύναμης και θρησκευτικής θεότητας, ενώ οι Αζτέκοι πίστευαν ότι το κακάο είχε θεϊκή προέλευση, δωρεά από τον θεό Κουιτζακοάτλ.

Η πορεία της σοκολάτας από την Ισπανία στην Ευρώπη

Το 1492 ο Κολόμβος ανακαλύπτει την Αμερική, ανοίγοντας τον δρόμο για την κατάκτηση ολόκληρης της ηπείρου. Σε ένα από τα ταξίδια του κατάσχει ένα πλοιάριο των Μάγια γεμάτο κόκκους κακάου, για τους οποίους γνώριζε ότι είχαν χρήση νομίσματος, αλλά όχι ότι μπορούσε με αυτούς να παρασκευάσει σοκολάτα. Όταν επιστρέφει στην Ισπανία, παρουσιάζει τους κόκκους στη βασίλισσα Ισαβέλλα και εκείνη αοφασίζει να τους βάλει ως έκθεμα σε μουσείο – καμία άλλη χρήση.  Ωστόσο, ήταν ο Ερνάν Κορτές, το 1528, που έφερε το κακάο στην Ισπανία, ύστερα από την κατάκτηση της Αζτεκικής Αυτοκρατορίας. Μάλιστα, ήταν η πρώτη φορά που ένας Ευρωπαίος διαπίστωνε τις θετικές παρενέργειες της καφεΐνης. Οι Ισπανοί ευγενείς, εντυπωσιασμένοι από την εξωτική γεύση του ροφήματος, το προσαρμόζουν σύμφωνα με τα γευστικά τους κριτήρια, προσθέτοντας ζάχαρη, κανέλα και βανίλια για να εξισορροπήσουν την πικράδα του.

Έτσι, σταδιακά η σοκολάτα εξελίσσεται σε ένα πολύτιμο ποτό για την ισπανικήαριστοκρατία και, παρά την αρχική μυστικότητα των Ισπανών για το συστατικό και τη διαδικασία παρασκευής της σοκολάτας, το ρόφημα αρχίζει να εξαπλώνεται σε όλη την Ευρώπη κατά τον 17ο αιώνα. Διαβατήριο παίρνει πρώτα για την Ιταλία. Η σοκολάτα εκεί αντιμετωπίζεται με διαφορετικό τρόπο, σχεδόν ως μπαχαρικό. Οι καρποί του κακάου γίνονται το νέο κύμινο. Ο Καζανόβα εγκωμιάζει τις αφροδισιακές ιδιότητες της σοκολάτας, θεωρώντας τη ανώτερη ακόμα και από τα στρείδια ή τη σαμπάνια. Το 1666, ο προσωπικός γιατρός του Κόζιμου ΙΓ', μεγάλου δούκα της Τοσκάνης, αναφέρει ένα ρόφημα σοκολάτας με αρώματα τσίλι, φλούδας λεμονιού και κίτρου, μόσχο και γιασεμί. Λίγο αργότερα, η σοκολάτα φτάνει στην Αγγλία και σε άλλες χώρες, ολοκληρώνοντας την κατάκτηση της Ευρώπης. Στην Αγγλία, οι άνθρωποι ετοίμαζαν ένα πλούσιο ρόφημα με σοκολάτα, γάλα, αυγά και κρέμα, γνωστό ως «ινδικό νέκταρ». Στη Γαλλία, ο πρώτος καταγεγραμμένος λάτρης της σοκολάτας ήταν ο Αλφόνς ντε Ρισελιέ, αδελφός του διάσημου καρδινάλιου, ο οποίος πίστευε ότι η σοκολάτα ανακούφιζε τους πόνους στη σπλήνα του. Στο Παρίσι η σοκολάτα ήταν μόδα και λέγεται ότι ο Μαρκήσιος ντε Σαντ ήταν μεγάλος θαυμαστής της, γράφοντας από τη φυλακή στη γυναίκα του να του στείλει σοκολατένιες παστίλιες, μπισκότα και κέικ. Στα μέσα του 19ου αιώνα, η σοκολάτα έρχεται και στην Ελλάδα.

Γρήγορα, σε όλη την Ευρώπη εμφανίστηκαν τα πρώτα «καφενεία» σοκολάτας. Πολλά από αυτά άνοιξαν στο Λονδίνο, κοντά στις αριστοκρατικές οδούς St James και Pall Mall. Εκεί, προτού καθιερωθούν το τσάι και ο καφές, οι άντρες απολάμβαναν σοκολάτα, συχνά αναμεμειγμένη με κάτι πιο δυνατό, δηλαδή αλκοόλ. Αυτό εξηγεί τις συχνές εντάσεις σε τέτοιους είδους χώρους, όπου σε κάοποιες περιπτώσεις χρειάστηκε να παρέμβει ακόμη και ο στρατός. Τα καφενεία αυτά ήταν γνωστά για τη χαρτοπαιξία και τα στοιχήματα που έβαζαν οι θαμώνες, αλλά προσέφεραν και ευκαιρίες για φαγητό και πολιτικές συζητήσεις. Γι’ αυτό δεν είναι τυχαίο ότι θεωρούνται οι πρόδρομοι των αντρικών λεσχών.

Η σοκολάτα είχε και μια σκοτεινή πλευρά: τη φήμη ότι μπορούσε να γίνει πρόσφορο μέσο δηλητηρίασης. Μ’ αυτόν τον τρόπο μάλιστα, κάποιοι πιστεύουν ότι δολοφονήθηκε ο Πάπας Κλήμης ΙΔ ́, το 1774.

Η βιομηχανική επανάσταση και η εξέλιξη της σοκολάτας

Η σημαντική εξέλιξη της σοκολάτας συνέβη τον 19ο αιώνα, όταν η βιομηχανική επανάσταση και οι τεχνολογικές καινοτομίες έφεραν επαναστατικές αλλαγές στην παραγωγή της.

• 1828: Ο Ολλανδός χημικός Κόνερτ Βαν Χούτεν αναπτύσσει τη μέθοδο της πίεσης των κόκκων για την απομάκρυνση του βουτύρου κακάο, δημιουργώντας την πρώτη σκόνη κακάο. Αυτή η ανακάλυψη καθιερώνει το προϊόν για τη μαζική παραγωγή σοκολάτας και έχει σημαντική επίδραση στην κατασκευή του ροφήματος και των σοκολατένιων προϊόντων.
• 1847: Η βρετανική εταιρεία Fry & Sons δημιουργεί την πρώτη συμπαγή σοκολάτα, αναμειγνύοντας ζάχαρη και βούτυρο κακάο με σκόνη κακάο. Αυτή είναι η πρώτη πραγματική «συσκευασμένη σοκολάτα», η οποία καταναλώνεται όπως τη γνωρίζουμε σήμερα.
• 1875: Η ελβετική εταιρεία Nestlé δημιουργεί την πρώτη σοκολάτα γάλακτος, αναμειγνύοντας κακάο με συμπυκνωμένο γάλα που εφηύρε ο Χένρι Νεσλέ. Αυτή η καινοτομία έκανε τη σοκολάτα πιο κρεμώδη και πιο γλυκιά, κερδίζοντας την παγκόσμια αποδοχή.
• 1879: Ο Ρούντολφ Λιντ στην Ελβετία παρουσίασε την τεχνική «conching», η οποία χρησιμοποίησε έναν ειδικό εξοπλισμό για την άλεση της σοκολάτας, δίνοντάς της πιο βελούδινη, λεία υφή και εκλεπτυσμένη γεύση, μία διαδικασία θεμελιώδης για την παρασκευή της σύγχρονης σοκολάτας.
• 1930: η Nestlé λανσάρει την πρώτη λευκή σοκολάτα. Η πλάκα ονομάζεται Milkybar ή Galak.

Η σοκολάτα στον 20ό και 21ο αιώνα

Η σοκολάτα γνώρισε μια θεαματική εξέλιξη κατά τον 20ό και 21ο αιώνα, καθώς, από αγαθό πολυτελείας,έγινε προσιτό και δημοφιλές προϊόν σε όλο τον κόσμο. Κατά τη διάρκεια των δύο Παγκόσμιων Πολέμων, η σοκολάτα είχε μεγάλη σημασία ως τροφή για τους στρατιώτες, λόγω της υψηλής ενεργειακής της αξίας, ενώ αργότερα γίνεται μέρος της pop κουλτούρας με τη διαφήμιση, τις ελκυστικές συσκευασίες και την προώθησή της να στοχεύουν στο κοινό όλων των ηλικιών.Αυτή η περίοδος χαρακτηρίζεται έντονα από την εκβιομηχάνιση, την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, την παγκοσμιοποίηση, αλλά και την ανανέωση του ενδιαφέροντος για την ποιότητα και την ηθική της παραγωγής.

Από τους αρχαίους πολιτισμούς μέχρι τη σύγχρονη βιομηχανία, η σοκολάτα συνέχισε να εξελίσσεται και να προσαρμόζεται στις ανάγκες των καιρών. Κάθε πολιτισμός, κάθε καινοτομία και κάθε αλλαγή στην παραγωγή και κατανάλωση σοκολάτας αντανακλά τη συνεχιζόμενη αγάπη για αυτό το γλυκό αγαθό, που έχει κατακτήσει τον κόσμο. Σήμερα θα κατακτήσει και την κουζίνα μας!