Θεματα

Ρύζι: λευκό ή καστανό; Ποιες είναι οι διαφορές τους;

Αποκαλύπτοντας τα διατροφικά καλά - και κακά - των δυο ειδών ρυζιού

Γεωργία Σκαμάγκα
5’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Ρύζι λευκό και ρύζι καστανό, οι υδατάνθρακες που τρώμε πολύ συχνά. Ψάξαμε και βρήκαμε διαφορές και πλεονεκτήματα

Ο απόλυτος πρωταγωνιστής της ασιατικής γαστρονομίας και βασικό κομμάτι της διατροφής των εκεί πολιτισμών εδώ και χιλιάδες χρόνια, το ρύζι έχει πλέον παγκοσμιοποιηθεί, κατέχοντας περίοπτη θέση στα ντουλάπια της κουζίνας σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Από το ιαπωνικό «ονιγίρι», το βιετναμέζικο «κομτάμ» και το «νάσι γκόρεγνκ» της Ινδονησίας, στο «τζόλοφ» της Σενεγάλης και το «πιλάου» της Ινδίας, το «αρόζ κον γκαντούλες» του Πουέρτο Ρίκο, το κορεάτικο «μπιμπιμπάπ» και το γλυκό «Καμποράντο» των Φιλιππίνων, στα γκουρμέ ιταλικά ριζότι, τη χρυσαφένια παέγια της Βαλένθια… τα γεμιστά, το ρυζόγαλο και τα γιουβαρλάκια.

Φωτογραφία: Markus Spiske/ Unsplash

Παρόλο που η ιστορία αφορά παραδοσιακά το λευκό ρύζι, το καστανό ρύζι άρχισε να κερδίζει έδαφος και έγινε μια επίσης δημοφιλής επιλογή, κυρίως λόγω της φήμης του ως πιο υγιεινό από το λευκό. Ποια είναι όμως τα διατροφικά πλεονεκτήματα του καστανού ρυζιού σε σύγκριση με το λευκό ρύζι; Πώς διαφέρουν μεταξύ τους και πώς επηρεάζουν αυτές οι διαφορές την υγεία σου (αν όντως την επηρεάζουν);

Η ανατομία ενός κόκκου ρυζιού

Τα ολικής άλεσης δημητριακά, συμπεριλαμβανομένων των ολόκληρων κόκκων ρυζιού (γνωστών και ως καστανό ρύζι), αποτελούνται από τρεις δομές ή στρώματα - το πίτουρο, το φύτρο και το ενδόσπερμα. Το λευκό ρύζι περιέχει μόνο ένα μέρος της συνήθους ανατομίας του κόκκου ρυζιού, λόγω μιας επεξεργασίας που αφαιρεί από αυτόν δύο βασικά μέρη του, το πίτουρο και το φύτρο, κρατώντας τον αμυλούχο πυρήνα, το ενδόσπερμα.

Το καστανό ρύζι

Φωτογραφία: Monika Grabkowska/ Unsplash

Το καστανό ρύζι παρέχει περισσότερες φυτικές ίνες από το λευκό ρύζι. Αυτό δημιουργεί κάποιες σημαντικές διατροφικές διαφορές μεταξύ των δύο ποικιλιών. Σε δύο τρίτα του φλιτζανιού, το καστανό ρύζι περιέχει περίπου 2 γραμμάρια φυτικών ινών, ενώ το λευκό ρύζι περιέχει μόλις 0,5 γραμμάρια περίπου.

Το καστανό ρύζι περιέχει περισσότερες βιταμίνες και μέταλλα από το λευκό ρύζι. Επιπλέον, το καστανό ρύζι έχει περισσότερα απαραίτητα μέταλλα όπως μαγγάνιο, φώσφορο, σελήνιο και μαγνήσιο, καθώς και βιταμίνες του συμπλέγματος Β, όπως νιασίνη και φυλλικό οξύ, ανά φλιτζάνι, σε σύγκριση με το λευκό ρύζι.

Το καστανό ρύζι προσφέρει περισσότερες φυτικές ενώσεις από το λευκό ρύζι. Το καστανό ρύζι αποτελεί επίσης καλή πηγή φυτικών ενώσεων όπως τα φλαβονοειδή. Αυτά τα επιπλέον φυτοθρεπτικά συστατικά που βρίσκονται στο καστανό ρύζι βοηθούν στην καλύτερη υγεία του εντέρου, των οστών, της καρδιάς, του ανοσοποιητικού συστήματος και του μεταβολισμού.

Φωτογραφία: kabita Darlami/ Unsplash

Ένας σύνθετος υδατάνθρακας που αφομοιώνεται αργά. Σε αντίθεση με το λευκό ρύζι που αποτελεί έναν «απλό» υδατάνθρακα, το καστανό ρύζι, λόγω της μεγάλης περιεκτικότητάς του σε φυτικές ίνες (σύνθετοι υδατάνθρακες), χρειάζεται λίγο περισσότερο χρόνο για να αφομοιωθεί από τον οργανισμό. Αυτός ο αργός ρυθμός πέψης δεν αφήνει τα επίπεδα της ενέργειάς σου να «στερέψουν», ενώ διευκολύνει και τη διαχείριση του σακχάρου στο αίμα, αφού προκαλεί ηπιότερες αυξομειώσεις - σταδιακή άνοδο και πτώση. Η κατανάλωση καστανού ρυζιού ωφελεί, άρα, ιδιαίτερα όσους αντιμετωπίζουν μεταβολικά προβλήματα, όπως διαβήτη τύπου 2.

Οι διαλυτές ίνες του καστανού ρυζιού ωφελούν την υγεία του εντέρου. Το καστανό ρύζι περιέχει επίσης διαλυτές ίνες, οι οποίες προστατεύουν το έντερο, βελτιώνουν την κινητικότητά του και «θρέφουν» το μικροβίωμά του. Όταν οι μικροοργανισμοί που «κατοικούν» στο έντερο (μικροβίωμα) μεταβολίζουν τις διαλυτές ίνες, παράγουν συγκεκριμένα λιπαρά οξέα που απορροφώνται από τα τοιχώματα του εντέρου, θέτοντας σε κίνηση μια αλυσίδα «διεργασιών» που θεωρείται ότι μειώνουν τις φλεγμονές και το οξειδωτικό στρες σε όλο το σώμα. Γι’ αυτό άλλωστε το μικροβίωμα του εντέρου συνδέεται με τη γενικότερη υγεία του ανοσοποιητικού και του εγκεφάλου, μεταξύ άλλων εντυπωσιακών θετικών επιδράσεων.

Το παραδοσιακό λευκό ρύζι

Φωτογραφία: Pille R. Priske/ Unsplash

Δύσκολα συγκρίνεις, λοιπόν, διατροφικά το καστανό ρύζι με το λευκό, λόγω της χαμηλότερης περιεκτικότητας του λευκού σε φυτικές ίνες και μικροθρεπτικά συστατικά. Η χαμηλότερη περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες του λευκού ρυζιού, οδηγεί σε υψηλότερες ενδείξεις στον γλυκαιμικό δείκτη, την κλίμακα που μετρά πόσο γρήγορα ένα τρόφιμο θα αυξήσει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Ο γλυκαιμικός δείκτης «βαθμολογεί» τα τρόφιμα από το μηδέν έως το 100, όπου, όσο ψηλότερος, τόσο πιο γρήγορα ένα τρόφιμο αφομοιώνεται στο σώμα και τόσο πιο γρήγορα αυξάνονται τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Ως εκλεπτυσμένος ή απλός υδατάνθρακας, το λευκό ρύζι έχει γλυκαιμικό δείκτη 70, ενώ το καστανό ρύζι έχει δείκτη 50. Η πολύ συχνή κατανάλωση λευκού ρυζιού μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2.  

Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι το λευκό ρύζι δεν μπορεί να αποτελεί μέρος μιας ισορροπημένης, υγιεινής διατροφής -ειδικά όταν καταναλώνεται συνοδευόμενο από πηγές υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες και πρωτεΐνες. Από τη «φύση» τους επίσης, το καστανό και το λευκό ρύζι δεν περιέχουν γλουτένη, άρα για όσους έχουν δυσανεξία ή ταλαιπωρούνται από σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, το ρύζι (οποιασδήποτε ποικιλίας) αποτελεί μια καλή επιλογή υδατανθράκων για να συμπεριλάβουν στο διατροφικό τους πλάνο.

Στο «παρασύνθημα»: γεύση και υφή στο καστανό και λευκό ρύζι

Φωτογραφία: Kalyani Akella/ Unsplash

Περί ορέξεως, μεν, αλλά εάν έχεις δοκιμάσει και τα δυο, σίγουρα έχεις εντοπίσει αξιοσημείωτες διαφορές. Το λευκό ρύζι είναι πιο μαλακό, έχει πιο ήπια, ουδέτερη, οικεία (τη λες και γλυκιά) γεύση. Το καστανό ρύζι, από την άλλη, έχει πιο «μαστιχωτή» (όχι ιδιαίτερα ευχάριστη) υφή και μια πιο καρυδένια, γήινη γεύση. Θα χρειαστείς λίγο χρόνο για να προσαρμόσεις τον ουρανίσκο σου στο καστανό ρύζι, όμως αυτό δεν αποκλείει το καστανό ρύζι από το να γίνει μια εξίσου νόστιμη εναλλακτική στις περισσότερες συνταγές σου.

Λευκό ή καστανό ρύζι; Τα συμπεράσματα (δικά σου)
Φωτογραφία: Lucas Lobak Neves/ Unsplash

Το λευκό ρύζι είναι ένα νόστιμο, παραδοσιακό και νοσταλγικό comfort food, αλλά όταν εξετάζεις τα διατροφικά του χαρακτηριστικά συγκριτικά με το καστανό, δύσκολα παραβλέπεις το γεγονός ότι το δεύτερο υπερέχει στις ευεργετικές φυτικές ίνες, τα μικροθρεπτικά συστατικά και τις φυτικές ενώσεις. Και ενώ η μέτρια κατανάλωση λευκού ρυζιού μπορεί να ενταχθεί σε έναν υγιεινό και ισορροπημένο τρόπο ζωής, η (συχνή, έστω) αντικατάστασή του με καστανό ρύζι, σίγουρα σού προσφέρει επιπλέον ευεργετικά οφέλη.

Σε κάθε περίπτωση, τόσο το λευκό όσο και το καστανό ρύζι αποτελούν γρήγορες, εύκολες και συμφέρουσες πηγές υδατανθράκων και μπορούν να μαγειρευτούν σε μεγάλες ποσότητες και να αποθηκευτούν/διατηρηθούν εύκολα. Και υπάρχουν άπειροι τρόποι και άλλοι τόσοι συνδυασμοί να απολαύσεις το ρύζι, είτε είναι λευκό, είτε καστανό. Σκέψου τηγανητό ρύζι, σούσι, κάρυ, ρύζι με φασόλια, με μπιζέλια, ρύζι πιλάφι, jambalaya, ρύζι ψητό, σούπες, τυλιγμένο σε αμπελόφυλλα και λαχανόφυλλα, ρύζι με κοτόπουλο, με θαλασσινά, με μοσχάρι, στον ατμό...