Της Παναγίας σήμερα και το έθιμο θέλει ο άρτος να μοιράζεται σε κοινά, της αγάπης γεύματα

Δεύτερος φέτος συνεχόμενος Δεκαπενταύγουστος στην Κρήτη και είμαι εδώ για να ακολουθήσω, γεύσεις, πανηγύρια, έθιμα και προσευχές στα πιο απομακρυσμένα εξωκλήσια του νησιού. Γιατί ο τόπος αυτός έχει μια πραγματικά βαθιά σύνδεση με τη μητέρα του Θεανθρώπου και τη λέξη «Παναγία» την ακούς όπου και να σταθείς. Μοναστήρια, ναοί και προσκυνήματα φέρουν το όνομά της με ποικίλα συνοδευτικά επίθετα. Παναγία Παλιανή, Παναγία Σπηλιώτισσα, Παναγίτσα Μασταμπά, Παναγία Γκουβερνιώτισσα και Καμαριανή.

«Πάσχα του καλοκαιριού» - Δεκαπενταύγουστος στην Κρήτη

Η γιορτή της, που σοφά ονομάζεται «Πάσχα του καλοκαιριού», εδώ δυναμώνει κι άλλο τους κρίκους της πίστης και κάνει την Κρήτη μια μεγάλη αγκαλιά που πάλλεται από χορούς και τραγούδια δίνοντας μια ακόμη ευκαιρία για αντάμωμα σε οικογένειες και φίλους. Έχω φρέσκια στη μνήμη αυτή την ωραία φράση που άκουσα από έναν κτηνοτρόφο στα Αστερούσια: «Η Παναγιά έντεκα μήνες ακούει την γκρίνια μας και έναν ολόκληρο μήνα δέχεται τον σεβασμό μας…εκείνον που δείχνουμε στη μάνα μας».

Η αρτοκλασία στο κρητικό εστιατόριο ELEME του ξενοδοχείου Abaton

Στο ELEME, το κρητικό εστιατόριο του ξενοδοχείου Abaton, παρακολούθησα ένα ενδιαφέρον μάθημα μαγειρικής του σεφ Νίκου Χωματά σε πελάτες του ξενοδοχείου, που δυο δυο εκτελούσαν βασικές κρητικές συνταγές. Το σκηνικό άλλαξε, οι φωτιές σε φούρνο και πυροστιά άναψαν, η κατσαρόλα έβρασε το νερό με ζάχαρη, κομμάτια κανέλας, γαρύφαλο και δάφνη που μετά αναμείχθηκε με λευκό κρασί, αλεύρι και σιμιγδάλι. Με την καθοδήγηση του σεφ Γιώργου Χρονάκη σχεδόν όλοι οι εργάτες της γεύσης μαζεύτηκαν εδώ για να ετοιμάσουν πάνω από τετρακόσιους γλυκούς άρτους για τη μεγάλη γιορτή.

Με χαμόγελα και πειράγματα ολοκληρώθηκε το ζύμωμα, το σφράγισμα με το στρογγυλό σχέδιο που συμβολίζει την κοιλιά της Παρθένου. Σε μια μικρή παράκληση τα ψωμιά ευλογήθηκαν για να μοιραστούν στο προσωπικό και στον κόσμο, μαζί αν θες και με μια μικρή επεξήγηση του εγχειρήματος. Κι όλο αυτό έγινε επειδή η ιδιοκτήτρια οικογένεια Καλουτσάκη θέλησε φέτος να συμμετέχει στη γιορτή του Δεκαπενταύγουστου με αυτή την αρτοκλασία, με το μοίρασμα της ευλογίας στο προσωπικό και τους ενοίκους του ξενοδοχείου.

Ο άρτος είναι η προσευχή που μπορεί να δώσει μάλιστα και την έννοια της οικογένειας σε μια μέρα σαν αυτή, όπου όλοι οι εργαζόμενοι είναι στις θέσεις τους. Το κόψιμο και το μοίρασμά του παραπέμπουν στις «αγάπες», στα κοινά γεύματα των πρώτων Χριστιανών. Και τελικά η ίδια η μαγειρική μέσα από την παράδοση μπορεί και αποκτά μια άλλη, πέρα από τη γεύση ή την αισθητική της, διάσταση. Να μεταφράζεται σε πνευματική αφύπνιση και ένα ταξίδι ψυχής, προσφορά που κάνει βαθύτερη την ουσία της, που μπορεί να συνδέσει το γήινο με το θείο, το υλικό με το άυλο σαν πράξη πια δημιουργίας. Γιατί το πνευματικό στοιχείο είναι που κάνει τα πιάτα του να ξεχωρίζουν, όχι μόνο για τη γεύση αλλά και για την ενέργεια που μεταφέρουν. Θυμάμαι ακόμα που τρέχαμε παιδιά να πάρουμε εκείνο το κομμάτι αντίδωρου από το χέρι του Παπά Δημήτρη. Δεν θυμάμαι σαν παιδί πιο χορταστικό γεύμα! «Καλή Παναγιά…»