Χορταίνονται οι Κυκλάδες;

Αν ρίξεις μια πρόχειρη ματιά στο μενού των κυκλαδονησιών, μπορεί και να καταλήξεις πως όλοι πάνω-κάτω τα ίδια μαγειρεύουν. Ποιο νησί δεν κάνει κατσικάκι με πατάτες, ποιο δεν ζυμώνει τα δικά του παξιμάδια, ποιο δεν κάνει αυτές τις τόσο διαφορετικές «τσιμπητές» τυρόπιτες με τη διακριτική γεύση της φρέσκιας μυζήθρας, ποιο δεν θα σε κεράσει ένα λυχναράκι ή ένα αμυγδαλωτό-άσχετα αν το όνομά του αλλάζει από λιμάνι σε λιμάνι; Αν, πάλι, κοιτάξεις από τα ψηλά του αεροπλάνου τα νησιά του Αιγαίου, όλα πάνω-κάτω τα ίδια θα σου φανούν, κουκίδες που αλλάζουν σχήμα, βράχια και φαλακρά βουνά και θαλασσινές αγκαλιές, σαν γλυπτά καμωμένα από τον ίδιο γλύπτη. Στην πραγματικότητα, καθεμιά από αυτές τις κουκίδες έχει το δικό της τοπίο, τη δική της ιδιαιτερότητα, μια άλλη τραγουδιστή ντοπιολαλιά και έναν χαρακτήρα μοναδικό και ισχυρό, σαν ο κόσμος να μένει ο ίδιος αλλά και να αλλάζει εντελώς μέσα σε ένα διάπορο από λιμάνι σε λιμάνι.

Όλα όσα αξίζει να δοκιμάσεις στα νησιά των Κυκλάδων

Τα νησιά σου ταιριάζουν όπως οι άνθρωποι, μπαίνουν στη ζωή σου ή την προσπερνούν χωρίς να έχεις μια σαφή και εμπεριστατωμένη απάντηση. Έτσι είναι και η γεύση τους. Ολότελα άλλη και ίδια παντού, μια κουζίνα της λιτότητας, εφευρετική σαν τον Οδυσσέα, με τη δική της ταυτότητα. Που αλλάζει χίλια πρόσωπα, άλλοτε θαλασσινή άλλοτε βουνίσια, μέσα από τις λεπτομέρειες που ορίζει η γεωγραφία, η χλωρίδα και η πανίδα. Το ταξίδι είναι οι παραλίες και οι βουτιές, αλλά και η ανακάλυψη μιας καινούργιας νοστιμιάς που έρχεται από τα βάθη της παράδοσης του κάθε τόπου, που τόσο λίγο γνωρίζουμε εμείς οι ταξιδιώτες της πόλης. Μπορεί να ξέρουμε ότι η Σαντορίνη βγάζει φάβα και ντοματάκι, όμως ούτε σαν υποψία δεν περνά από το μυαλό μας πόσα τυριά βγάζει η Σέριφος. Ο χάρτης των διακοπών μας αλλάζει, τα νησιά που παίζαμε στα δάχτυλα, όπως η Σαντορίνη και η Μύκονος, δεν είναι πια oι μοναδικοί προορισμοί της επιλογής μας, το Αιγαίο μεγαλώνει, γεμίζει εμπειρίες που δεν είχαμε ως τώρα εξερευνήσει. Μαζί και νοστιμιές. Η αναζήτηση της πρώτης ύλης, μια περιήγηση που μαζί με το τοπίο σού αποκαλύπτει ένα μικρό τυροκομείο ή το οινοποιείο του νησιού, η ανακάλυψη της απόμερης ταβέρνας που φτιάχνει τη χωριάτικη με τα λαχανικά από το μποστάνι της, πρωταγωνιστούν πλέον στα ήθη των σύγχρονων διακοπών της sustainability εποχής, που δεν ξεροψήνεται ολημερίς σε μια ξαπλώστρα αλλά αναζητά την ντόπια αυθεντικότητα σε χωριά, μικρά τυροκομεία, ξυλόφουρνους και απόμακρα ταβερνάκια. Η ώρα μιας καινούργιας Ελλάδας.

Μύκονος

Μακριά από τα Ματογιάννια, την Ψαρρού και το Paradise, εξακολουθεί να υπάρχει η «άλλη» Μύκονος, αυτή που συνδέεται απευθείας με τα χοιροσφάγια της αρχαιότητας, αυτή που στα μικρά της τυροκομεία φτιάχνει ακόμη τυροβολιά, ξινοτύρι, κοπανιστή και νιαρή κοπανιστή – μια πιο ήπια εκδοχή του πιο «τσουχτερού» τυριού στο Αιγαίο. Το τυροκομείο Κουκά και το Mykonos Farmers, που φτιάχνουν ακόμη τα τυριά τους με πυτιά από στομαχάκι ζώου όπως παλιά, είναι η ευκαιρία σου να έρθεις σε επαφή με την αληθινή, ρουστίκ γεύση των ντόπιων τυριών. Άγονη και φτωχή, η Μύκονος, περισσότερο από κάθε άλλο νησί του Αιγαίου, έχει καταφέρει να εκμεταλλευτεί το κρέας του θυσιασμένου οικογενειακού χοίρου με τρόπο θαυμαστό: φτιάχνει λούζα, το ντελικατέσεν μεζέ του νησιού, από το φιλέτο που στεγνώνει στον ήλιο και αρωματίζεται με θρούμπι, ρίγανη και αλάτι, φτιάχνει μπούμπουλο ή αλλιώς τη μικρή λούζα, λαρδί, γλίνα ή αλλιώς το βούτυρο που νοστιμίζει τα άγρια χόρτα, την κρεμμυδόπιτα, τα κουκιά με μάραθο, τις γιαχνιστές πατάτες και τα ραφιολάκια που γεμίζουν με τυροβολιά. Το μυκονιάτικο λουκάνικο στεγνώνει στον αέρα και όταν παραωριμάσει τρώγεται σαν σαλάμι. Λιχουδιά τα χοιροσφαΐσια κεφτεδάκια, γίνονται από τον κιμά του χοίρου που κόβεται στο χέρι και αρωματίζεται με ούζο, κρεμμύδι, σκόρδο, θρούμπι και ρίγανη. Ξεχωριστή λιχουδιά, τα σίσσερα ή σύγλινα, από τις παΐδες που ψήνονται στον ήλιο με μπαχαρικά για να σοταριστούν μετά στο τηγάνι. Αξίζει να τα δοκιμάσεις σκέτα ή με φάβα. Από το κότσι του χοίρου γίνεται και ο αζώναρος που συντηρείται στην άλμη, ξαλμυρίζει και μαγειρεύεται στη συνέχεια συνήθως με χόρτα και λαχανίδες, φίνος μεζές και η χοιροκεφαλή που γίνεται πηχτή. Στη σκιά της υψηλής γαστρονομίας, η ντόπια επιμένει αν ξέρεις να την ξετρυπώσεις: αυγά τηγανισμένα με λέρα (χοιρινό λίπος), μόστρα –το ντόπιο παξιμάδι– με ντομάτα και κοπανιστή, κουκουλού (αυγά τηγανητά περιχυμένα με κρέμα κοπανιστής), αχινός με λαδόξιδο, ντόπια καφεμάτικα φασόλια, ανωμερίτικα μπαρμπουνάκια σαβόρο, μαραθοκεφτέδες, καραβόλοι (σαλιγκάρια) με κρεμμύδια ή πιλάφι, πεταλίδες και κολιτσάνους (ανεμώνες της θάλασσας). Στις χαρές της, η Μύκονος κερνά μελόπιτα, τσιμπητά και αμυγδαλωτά.

Οι Rizes Farm (Mαού, 6944220233) είναι ένας αυθεντικός μυκονιάτικος παράδεισος της οικογένειας Ζουγανέλη, μια φάρμα με τα ζώα, το αλώνι, με τους ξυλόφουρνους, τα τυριά, το δικό της ψωμί και τα μποστάνια, εκεί όπου θα γυρίσεις πίσω στη Μύκονο του παλιού χρόνου για να δοκιμάσεις τις πιο αυθεντικές συνταγές της παράδοσης.

Νάξος

Mε μια ζηλευτή κτηνοτροφία, 100.000 αιγοπρόβατα και 4.000 γελάδια, ψηλά βουνά, κάμπους με εσπεριδοειδή που παράγουν το ΠΟΠ τοπικό μπαμπιλόνι που φτιάχνει το λικέρ κίτρο, ελαιώνες, αμπέλια και την ΠΟΠ πατάτα της, κοπάδια από χοίρους που βόσκουν ελεύθεροι και τρέφονται μόνο με βελανίδι όπως στην αρχαιότητα, η Νάξος μπορείς να πεις ότι είναι νησί στεριανό, που στη γαστρονομία της, τη θάλασσα τη θυμάται μόνον στα παράλια χωριά. Η Ένωση Συνεταιρισμών στο Γαλανάδο είναι το ιδανικό μέρος για να δοκιμάσεις από ντόπιο γάλα τη γραβιέρα, το αρσενικό, την ξινομυζήθρα, το ξινοτύρι, το ανθότυρο, την κρέμα και το ντόπιο βούτυρο, αλλά και στις μικρές ορεινές μονάδες αξίζει να αναζητήσεις ένα παλαιωμένο αρσενικό, με μοναδική, παλιά γεύση. Από την Τυροκομική Νάξου, στον Άγιο Ισίδωρο, θα φέρεις πίσω πεσκέσι λαδοτύρι, σταχτοτύρι, φρέσκο κομμό με βότανα, σκορδοτύρι, βελούδινο θηλυκοτύρι και ξινοτύρι με μαυροσούσαμο.

Στο φούρνο του Βελώνη στη Χώρα θα δοκιμάσεις ζυμωτό ψωμί στον παλιό ξυλόφουρνο και θα το συνδυάσεις με το ζαμπόνι, το αλλαντικό που φτιάχνεται από χοιρινό μπούτι. Στις ταβέρνες των χωριών (πολλές και καλές) θα απολαύσεις σκορδάτο χοιρινό ρόστο στην κατσαρόλα, βραστή ζούλα (γίδα), καλόγερο (μοσχαράκι με μελιτζάνα και τυριά), χωριάτικο κρασάτο κόκορα, λεμονάτο κουνέλι, κοιλιαδάκια και γαλάντερα, κολοκυθοπαστίτσα (ξεσκέπαστη πίτα με κολοκύθα στο τηγάνι), πατάτες πενταράτες (τηγανισμένες με τη φλούδα μαζί με κρεμμύδια), ρεγγοτηγανίτες, μπουλέρια (αυγά ποσέ με βούτυρο), παστά μπαρμπούνια. Στους φούρνους του νησιού (αγαπημένος μας ο Λαγογιάννης) και στις γιορτές θα γλυκαθείς με μελαχροινό (καρυδόπιτα), μαστιχάκια με φύλλο που γεμίζει με αμύγδαλο και αρωματίζεται με μαστίχα, αυγοκαλάμαρα (τηγανητά κομματάκια ζύμης με άρωμα πορτοκάλι), ρολό από ζύμη γεμιστό με μαρμελάδα και αμυγδαλωτά.

Στην πλατεία του χωριού Γαλήνη με τον εύφορο κάμπο και τα περιβόλια θα βρεις την ταβέρνα Πλατιά (2285062617), που σου φτιάχνει κρεμμυδοφωλιές, χωριάτικη με ντόπια ξινομυζήθρα, καλόγερο (μελιτζάνα με μοσχάρι και ντόπιο τυρί),  όλα τα νοστιμότερα της παράδοσης με προϊόντα δικά της ή των καλύτερων παραγωγών του νησιού.

Σαντορίνη

Μη σταθείς στο ηλιοβασίλεμα, θα το βρεις κατακόκκινο και αλλού. Το νησί του ηφαιστείου, της άνυδρης ντόπιας ΠΟΠ ντομάτας, της ΠΟΠ φάβας και του ασύρτικου, αξίζει να το ανακαλύψεις μέσα από τις διαδρομές των επισκέψιμων οινοποιείων του. 15.000 στρέμματα αμπελώνας, διαδρομές ανάμεσα από ξερολιθιές θα σε οδηγήσουν σε γευσιγνωσίες που μέσα από διαφορετικές ετικέτες θα σου αποκαλύψουν τη γεύση της ηφαιστειακής γης. Κάθε ένα από τα 11 σημαντικότερα οινοποιεία έχει τον δικό του διαφορετικό τρόπο να σε προσελκύσει, άλλο με το μενού του εστιατορίου του, άλλο με την υπογραφή κάποιου γνωστού σεφ, άλλο με το μουσείο, την γκαλερί, την αρχιτεκτονική, την ιστορικότητα ή απλά τη μαγική του θέα. Η άνυδρη αυτή γη δίνει τη νοστιμιά του ήλιου στη λευκή μελιτζάνα, το κατσούνι (ξυλάγγουρο), την κάπαρη, το καούνι (πεπονάκι) και τι αξίζει μια σούμα ή ένα ποτήρι παγωμένο λευκό κρασί αν δεν το παντρέψεις με λιαστό ντοματάκι, απόχτι (την ντόπια λούζα που ωριμάζει στον άνεμο του Αιγαίου και αρωματίζεται με κανέλα, θρούμπι και πιπέρι), με ψαρόλια (αποξηραμένα μικρόψαρα), κρίθινο παξιμάδι ή ένα ξινούτσικο χλωροτύρι;

Πίσω από τα κοσμοπολίτικα μενού των Φηρών και της Οίας, στις ταβέρνες των χωριών και με απέραντη θέα στις Καλντέρες θα ανακαλύψεις την παλιά γεύση του αυθεντικού ντοματοκεφτέ, κουνέλι τυραύγουλο στην κατσαρόλα, ψάρια μαρινάτα με δεντρολίβανο, παστό μπακαλιάρο μπραντάδα με σάλτσα από αραιή σκορδαλιά, αθερινόπιτα με κουρκούτι και κρεμμύδια και πουλιά γεμιστά όπως λένε τους κολοκυθανθούς με ρύζι και δυόσμο. Στους παλιούς φούρνους, θα αντικαταστήσεις ένα κλασικό πρωινό με ζαφουριστή τυρόπιτα που γίνεται με φρέσκο τυρί, ζαφορά και μοσχοκάρυδο, και με φεσκουλιές, τα πιτάκια με σέσκουλα και άνηθο, μασουράκια γεμιστά με μέλι, σουσάμι και κανελογαρίφαλο, ραβιόλια με μυζήθρα και μέλι, μελετίνια με κανέλα, μυζήθρα και μαστίχα. Αν τύχεις σε γάμο, θα σε κεράσουν κουφέτο, το γλυκό της χαράς που γίνεται με μέλι και αμύγδαλα και πουτίγκα με σιμιγδάλι, γάλα και σάλτσα από vinsanto.

Η Ρόζα στο Βουρβούλο (2286024378) είναι από κείνες τις ταβέρνες που ξέρουν να πασπαλίζουν με μια αστερόσκονη δημιουργικότητας τα τοπικά προϊόντα και να τα παντρεύουν με γεύσεις μοναδικές από κάθε γωνιά της Ελλάδας.

Πάρος

Με σήμα κατατεθέν τη «γούνα» ή αλλιώς το λιαστό, κάθε λογής ψάρι που λιάζεται για να περάσει από τη σχάρα πριν καταλήξει στο πιατάκι του μεζέ μιας σούμας, η Πάρος είναι από τα λίγα νησιά που ισορροπούν στο πιάτο τους στεριά και θάλασσα σε ίσες δόσεις. Ο σκορκοδιλιάρης, το ντόπιο σιτάρι μεταμορφώνεται σε κάθε λογής αρτοποιήματα, άλλοτε αρωματισμένα με σουσάμι άλλοτε με γλυκάνισο, με κορυφαίο το άζυμο φουρνόψωμο που ψήνεται στον ξυλόφουρνο και τρώγεται με ελαιόλαδο και ρίγανη. Το παξιμάδι ταιριάζει ταμάμ με την τροφαντή κάπαρη, το σούρωμα (τη βουτυράτη ξινομυζήθρα), τη γραβιέρα, το κεφαλοτύρι, το τουλουμίσιο και το κρασοτύρι. Η Πάρος βγάζει ελιές κορωνέικες, ελαιόλαδο και μαγικό θυμαρίσιο μέλι, κριθαρίτες (τα ντόπια πεπονάκια) και έχει τη δική της ποικιλία καρπουζιού, ενώ οι καλουργιές, τα καλοκαιρινά άνυδρα μποστάνια της δίνουν ολόγλυκο ντοματάκι, αμπελοφάσουλα και κάθε λογής κηπευτικά. Στις ταβέρνες των χωριών θα δοκιμάσεις γεμιστό κατσικάκι πατούδο, σκούνταβλα ή αλλιώς ρεβυθάδα στο πήλινο, καραβόλους με αλιάδα, κολιούς στον φούρνο γεμιστούς με ψωμί, σκόρδο και ρίγανη, σουπιές με χόρτα, κόκορα φρικασέ με σέλινα, φάβα παντρεμένη, κρεμμυδοκεφτέδες και ξερά κουκιά κοκκινιστά.

Στους φούρνους θα βρεις μελόπιτα με κανέλα, ραφιόλια (μυζηθροπιτάκια κανελάτα), αχνισμένο ζαχαρομπακλαβά με παξιμάδι, μπουρέκια με μαρμελάδα, λαδένιους που μοιάζουν με μελομακάρονα και παστελαριές. Δεύτερο οινοπαραγωγικό νησί μετά τη Σαντορίνη, ΠΟΠ κρασιά και έναν Αη-Γιάννη Μεθυστή στις μεγαλύτερες γιορτές της, η Πάρος ξέρει να αξιοποιεί σε αξιόλογες ετικέτες την ντόπια μανδηλαριά και τη μονεμβασιά του αμπελώνα της.

Ο Τσιτσάνης στον Πρόδρομο (2284041375) εδώ και πάνω από μισό αιώνα στα χέρια μιας οικογένειας που καλλιεργεί τα δικά της λαχανικά είναι η εγγύηση της πιο βέρας παριανής νοστιμιάς. Πιτσούνια αμπελοφάσουλα, ρεβυθάδες, λαγός κοκκινιστός και κοκόρι με λαχανικά, τυριά απίστευτης γεύσης και μικρής παραγωγής, μια ταβέρνα σε ντεκόρ που έρχεται από το νοσταλγικό παρελθόν του νησιού

Σέριφος

Το νησί που στην παράδοσή του αγαπά το μάραθο και το κύμινο και μαγειρεύει μαραθοτηγανίτες, ρεβυθάδα με σταφίδες, χοιρινό με πορτοκάλι, πιλάφι με χόντρο, τηγανητές λιαστές ντομάτες σε κουρκούτι, κοτόπουλο στην κατσαρόλα με γλίνα και στάρι, κάπαρη κοκκινιστή και ζυμώνει χειροποίητο το μάτσι, το ντόπιο ζυμαρικό, αξίζει κυρίως για τα τυριά του, που η παραγωγή τους δεν ξεπερνά τα σύνορα του νησιού.

Το τυροκομείο Γεροντίδη-Παρασκευόπουλου θα σε ξεναγήσει στην παραδοσιακή παραγωγή, που φτιάχνει ένα αλμυρούτσικο σερφιώτικο ιδανικό για ζυμαρικά, μυζήθρα του χαρανιού που παίρνει το όνομά της από το χάλκινο σκεύος στο οποίο ζεσταίνεται το γάλα της τυροκόμησης, ξινομυζήθρα, τυρί του λάινα, την πιπεράτη μυζήθρα που ωριμάζει σε πήλινο σκεύος και θυμίζει στη γεύση της κοπανιστή και ένα μοναδικό τυρί του λάκκου, που αλείφεται με το κατακάθι του κρασιού και ωριμάζει σε πιθάρι, ανάμεσα σε στρώσεις από θρούμπι.

Το ηφαιστειογενές έδαφος δίνει εξαιρετικό κρασί –το οινοποιείο Χρυσολωρά θα σου συστήσει τις ποικιλίες του–, αυτό που αρωματίζει και τα πολλά αλλαντικά του νησιού, απομεινάρι των αρχαίων χοιροσφάγιων: λούζα που αρωματίζεται με κύμινο, μπαχάρι, σκόρδο και πιπέρι, γλίνα, λουκάνικο, τσιγαρίδες και πεδούλια (παστό χοιρινό).

Στο Τσιγκούρι στο Αλώνι (2281052603), με θέα στο Λιβάδι, η κυρία Μαριέτα μαγειρεύει αμπελοφάσουλα από τον κήπο της, κουνέλι στιφάδο και συνταγές της ντόπιας παράδοσης και ψήνει κρεατικά στη σχάρα.

Κύθνος

Η δυναμικά ανερχόμενη δύναμη των Κυκλάδων, έχει όλη τη χάρη της παλιάς, αθώας Κυκλάδας, είναι ένα βήμα από την Αθήνα και είναι από τα νησιά που δεν θα δυσκολευτείς να βρεις την παράδοση καλομαγειρεμένη, στα πιάτα των εστιατορίων της. Εκτός από το εξαιρετικό μέλι της, τις πέντε διαφορετικές ποικιλίες αχλαδιών και τα σφουγγάτα, αυτές τις τραγανές, χρυσαφένιες μπαλίτσες με ντόπιο τυρί που θα χορτάσεις σε κάθε ταβέρνα, η Κύθνος έχει μια ολότελα δική της τυροκομική παράδοση: το τρίμμα ή τρίφτης ή ζυμωτό είναι ένα πικάντικο, υπόξινο, βουτυράτο θριφτό τυράκι που η συνταγή του κρατά από την αρχαιότητα, αλλά φτιάχνει και τυροβόλι και κεφαλοτύρι και κοπανιστή που ωριμάζει σε κιούπι, φρέσκο κατσικίσιο τυρί και το ξινό που ταιριάζει στις πίτες και τα σφουγγάτα. Η σούμα της από στροφιλιά ταιριάζει με τις γλυκανισάτες κριθαροκουλούρες της, τα τακάκια με μαστίχα και γλυκάνισο, και στους τοπικούς φούρνους και τα γλυκοπωλεία θα βρεις μελιτίνια, κουκουλόπιτες με φρέσκο κρεμμυδάκι και κανέλα, αραντό (κρέμα με γάλα και κανέλα), αμυγδαλωτά και στους γάμους θα σε κεράσουν θερμιώτικο παστέλι. Οι νοικοκυρές της παράδοσης φτιάχνουν πιταρό (ζύμη ψωμιού γεμιστή με τρίμμα), πάστα (χειροποίητο κριθαράκι), ζούπες (ταλιατέλες) και πούλο (ζύμη ψωμιού γεμιστή με παστό χοιρινό). Στις ταβέρνες, θα ευχαριστηθείς ψάρι σαβόρι, καπαροσαλάτα με πατάτα και νοστιμότατο ντόπιο κατσίκι.

Η Πελέγρα (2821032322), στη Δρυοπίδα, μαγειρεύει την πιο σπιτική κουζίνα, βάζει στην κατσαρόλα της όλα τα ντόπια προϊόντα: θερμιώτικο, βουτυράτο τρίμμα, κατσικάκι στο φούρνο με πατάτες, σφουγγάτα αφράτα και αιθέρια.

Τζια

Με μια πρώτη ματιά στο φασαριόζικο, κοσμικό Βουρκάρι, αποκλείεται να υποψιαστείς τον γαστρονομικό πλούτο που κρύβει το νησί στο βουνίσιο κομμάτι του. Οι Τζιώτες αιώνες πριν εκμεταλλεύτηκαν τα βελανίδια τους, καλλιέργησαν κριθάρι, αμύγδαλα και μυρωδάτα εσπεριδοειδή, κυρίως, όμως, εκμεταλλεύτηκαν την εύφορη γη τους για να αναπτύξουν την κτηνοτροφία τους. Αποκλείεται να φύγεις χωρίς να δοκιμάσεις το ντόπιο μοσχάρι, το χοιρινό ή το κατσικάκι, που θα ψωνίσεις από τα χασάπικα της Ιουλίδας και για το σπίτι. Από το τυροκομείο Τυράκειον θα διαλέξεις μυζήθρα, ξινό, κοπανιστή, χλωρό, ξηροτύρι και σπιτικό παγωτό από ντόπιο γάλα, στα ντελικατέσεν θα βρεις λουκάνικα, λόζα, τσίγαρα και πασπαλά που συνοδεύουν ιδανικά ένα ποτήρι ντόπιο μαυρούδι, στο Red Tractor θα προμηθευτείς παξιμάδια, κουλουράκια και κάθε λογής λιχουδιές φτιαγμένες από βελανιδάλευρο. Η παραδοσιακή κατσαρόλα μοσχοβολά πασπαλά (χοιρινό με ντομάτα και αυγά), μαϊλντί (σκορδάτο μοσχαράκι με πατάτες και μελιτζάνες), τηγανιά, σαλάτα αντράκλα, τσιγαρόπιτα με παστό χοιρινό, πηχτή από κέφαλο με δάφνη και ξύδι. Η γλυκιά παράδοση κερνάει παστέλι σε λεμονόφυλλα, νερόμελη (κρέμα με μέλι, κανέλα και σουσάμι), αμυγδαλωτά και λικέρ με βότανα.

Στην παραδεισένια αυλή του Εξοχικού της Μαργαρίτας στις Ποίσσες (2288031223) θα ευχαριστηθείς λαχανικά από το μποστάνι της, πασπαλά με σπιτικά ζυμαρικά, πίτες, κόκορα κοκκινιστό και λοιπές ντόπιες νοστιμιές.

Άνδρος

Με σήμα κατατεθέν την πλούσια φρουτάλια, η εύφορη Άνδρος, με 45.000 αιγοπρόβατα και 650 γελάδια, είναι νησί βουνίσιο και πεντανόστιμο. ΠΟΠ κοπανιστή, βολάκι με βουτυράτη νοστιμιά, υπόξινη αρμεξιά, αγελαδινή πετρωτή, καλαθάκι, μαλαχτό, λαδοτύρι, μανούσος, γίδινο, κρασοτύρι, 4 ετών παλαιωμένη γραβιέρα, συγκάθουρο (παραλλαγή της στάκας), τα τυριά της γεμίζουν το πιο πλούσιο πλατό και το τυροκομείο Κρεβασάρα είναι το ιδανικό σημείο για να τα προμηθευτείς. Στο αλλαντοποιείο Τριδημά θα συναντηθείς με την καπνιστή λούζα, τα λουκάνικα με θρούμπι, γλυκάνισο και κρασί, τσιλαδιά, καπνιστό λουκάνικο σε γλίνα, πρόβειο προσούτο και θα τιμήσεις τα ζυμαρικά της για τα οποία φημίζεται, γαλατερό, ματς (μακρύ λαζάνι) και τραχανά, αλλά και τα ντόπια φασόλια (μελιτζανί, κουφετάκι, λεφτοκούκι), τις φακές και τα ρεβύθια της. Η παραδοσιακή κουζίνα μαγειρεύει κολιτσιάνους τηγανητούς (ανεμώνες της θάλασσας), σισιρόπιτα με λουκάνικο και μαλαχτό, την τυρόπιτα φτενούλα, μπρούστουλα (πίτα με γλίνα), συγκαθουρόπιτα που γεμίζει με όλα μαζί τα ντόπια αλλαντικά, πεταλίδες με ρύζι, αυγά τουρσί, κατσικάκι με άγρια χόρτα. Το νησί με τη μεγαλύτερη ποικιλία –και νοστιμιά– σε γλυκά του κουταλιού, φτιάχνει μπαμπιλόνι, αμυγδαλωτά, παστελαριές, παστιτσάκια, καλτσούνια αλλά και νουγκατίνα και πάστα αμυγδάλου, χάρη στην αστική παράδοσή της. Στο ποτήρι, μη χάσεις την ντόπια μουρνόρακη και το φημισμένο κόκκινο λιαστό κρασί της.

Στου Ζοζέφ, στον Πιτροφό (2282051050), η Κατερίνα Ρεμούνδου, σε πεντάμορφο ντεκόρ, μαγειρεύει τη δική της Άνδρο σε ένα από τα καλύτερα εστιατόρια του νησιού: φρουτάλια, κολοκυθόπιτα με αρμεξιά, χορτόπιτα, ντόπιο κολοκύθι-μέλι με κάπαρη και πιάτα που αλλάζουν καθημερινά, παντρεύοντας σε απρόσμενους συνδυασμούς όσα παράγει το νησί.

Σίφνος

Δεν ξέρω αν οφείλει τον τίτλο της Γαστρονομικής πρωτεύουσας των Κυκλάδων στον Νικόλαο Τσελεμεντέ ή στη ρεβυθάδα από την ντόπια, μικρόσπερμη ποικιλία ρεβυθιού που ψήνεται ολονυχτίς του κάθε Σαββάτου στον ξυλόφουρνο, το βέβαιο, όμως, είναι πως η Σίφνος έχει νόστιμο φαγητό. Το τυροκομείο Τσικάλη θα σε μυήσει στα μυστικά της γυλωμένης μανούρας, του τυριού που βουτιέται σε κρασί και οινολάσπη για να ωριμάσει κατόπιν σε κιούπι, εδώ θα δοκιμάσεις ξινομυζήθρα και χλωρομανούρα. Διασημότερο πιάτο της παράδοσης το μαστέλο, αρνάκι στη γάστρα με κρασί και άνηθο, το κατσικάκι με αγκινάρες, η κοκκινιστή κάπαρη, οι ρεβυθοκεφτέδες, η καλαούνα (χορτόπιτα με ρύζι), τα αμπελοφάσουλα με σκορδαλιά ή με ξερά σύκα. Θα έλεγες, όμως, ότι η Σίφνος προτιμά το γλυκό από το αλμυρό και όχι μόνο για τα φημισμένα αμυγδαλωτά της που γίνονται με πολλές συνταγές αλλά και για τα μπουρεκάκια (μισοφέγγαρα ζύμης γεμιστά με ξηρούς καρπούς, κανελογαρύφαλο και άχνη), τη μελόπιτα με αθοτύρα, τα ξερά σύκα (κούρταλα) γλυκό του κουταλιού, τους σβίγγους, τα ξεροτήγανα, τα αυγοκαλάμαρα, την κολοκυθόπιτα με σουσάμι, το παστέλι με θυμαρίσιο μέλι, τα κουλουράκια με ούζο και αμύγδαλο, τα πουλιά (πασχαλινό τσουρέκι), το λικέρ φασκόμηλο και χαμομήλι.

Στη Φάρμα Ναρλή θα γνωρίσεις όλα όσα δεν ήξερες για την άνυδρη καλλιέργεια που δίνει τα νόστιμα κηπευτικά του νησιού και στο τραπέζι της πλάι στον ξυλόφουρνο, θα δοκιμάσεις την πιο νόστιμη ρεβυθάδα, μαστέλο και ό,τι πιο νόστιμο από τη γη του νησιού.

Αμοργός

Δοκιμάζοντας το πατατάτο, το κοκκινιστό κατσικάκι των αμοργιανών πανηγυριών, συνειδητοποιείς πόσο βουνίσιο είναι τελικά αυτό το θαλασσινό Αιγαίο. Η αρανίστα, το γεμιστό κατσίκι σούπα, τα κατσικάκια της γάστρας, το ξυδάτο χοιρινό παστό, το σκληρό και αλμυρό μελίπαστο τυρί, η μυζήθρα, οι γραβιέρες και η ξινομυζήθρα αποδεικνύουν πως η γαστρονομική πυξίδα του νησιού κοιτάζει προς βουνό μεριά. Βέβαια εδώ θα δοκιμάσεις και τη νοστιμότερη φάβα της Ελλάδας –συγνώμη Σαντορίνη– που γίνεται από κατσούνι και όχι από λαθούρι όπως στη Θήρα. Στις παραδοσιακές ταβέρνες, κυρίως τις ορεινές, θα δοκιμάσεις φαβοκεφτέδες, φάβα παντρεμένη, χορτόπιτες με άγρια χόρτα, λιαστές μένουλες, κοφτό (χυλό από σπασμένο σιτάρι με μυζήθρα), παύλους, το παξιμάδι που γίνεται από μαύρο ζυμωτό ψωμί και δεν θα φύγεις χωρίς να ψωνίσεις εξαίρετο, κορωνέικο ελαιόλαδο και το υπέροχο θυμαρίσιο μέλι και το ανθόμελο του νησιού, που στα πανηγύρια του το γλεντάει με ψημένη, αμοργιανή ρακή, αρωματισμένη με μέλι και άγρια βότανα. Η γλυκιά ώρα της παράδοσης φτιάχνει παστέλι, μεθυσμένα αμοργιανά σκαλτσούνια, φουσκόπιτες (τηγανίτες με μέλι και σουσάμι) και εξαιρετικές δίπλες.

Στο χωριό Βρούτση, η ταβέρνα Γεωργαλίνης, (2285074290) μαγειρεύει μόνο με ντόπιο κρέας, έχει υπέροχα τυριά και στο μενού της θα γευτείς όλη την κλασική αμοργιανή παράδοση.

Σύρος

Η αρχόντισσα των Κυκλάδων, δεν είναι μόνο η πιο Eυρωπαία από όλα τα νησιά στην αισθητική αλλά και στη γεύση της. Η αστική συριανή παράδοση μαγειρεύει πιάτα πιο δυτικότροπα, πιο εξευγενισμένα, όπως η μαϊντανοσαλάτα, σαλιγκάρια ντοματένια με φασκόμηλο, καπαρόφυλλα γιαχνί, κοκκινιστό με κυδώνι, συριγλάκια (μικρά τυροπιτάκια με κοπανιστή), κουμπέμπα (κεφτέδες με δαμάσκηνα, καρύδια και αμύγδαλα), τηγανίζει ντομάτες ξερές με κουρκούτι και τις συνδυάζει με λιαστό τοπάκι (γοπάκι) στον μεζέ της σούμας. Πέρα από τα ξακουστά λουκούμια της και τις χαλβαδόπιτες, το ΠΟΠ Σαν Μιχάλη, την κοπανιστή, το πετρωτό τυρί και τη γραβιέρα –κανένα κυκλαδονήσι δεν έχει τόσα αγελαδινά τυριά– τα σκορδολουκάνικα και τη χοιρινή λούτζα, η Σύρος μαγειρεύει σίσυρα (σιγομαγειρεμένο χοιρινό), τιριτιτίμ (ομελέτα με κολοκυθάκια), καγιανά με πολλή κανέλα, αθερινόπιτα και αετόπιτα με ψάρια και θαλασσινά. Αμυγδαλωτά, μαστιχάκια και μελετίνια και εδώ, μόνο που η Σύρος φτιάχνει ένα μοναδικό γλυκό, τη σφολιάτσα, είδος καρυδόπιτας με φύλλο, που θα δοκιμάσεις στον Αθυμαρίτη μαζί με όλα τα γλυκίσματα της ντόπιας παράδοσης.

Ο Λυγερός, στην Απάνω Μεριά (6945037930) είναι μια από τις μαγικότερες ταβέρνες του Αιγαίου. Όχι μόνο για την τοποθεσία αλλά και για τον τρόπο που αντιμετωπίζει την ντόπια παράδοση, τις φωτιές και τον ξυλόφουρνο, η ομάδα που γνωρίσαμε από τις Σεϋχέλλες και το ΦΙΤΑ.