Ο Σταύρος, ο Μαύρος Γάτος, το Ολύμπιον και το Μαύρο Πρόβατο είναι κλασικά πια στέκια που προτιμούν οι Παγκρατιώτες
Όταν, το 1996, μετακόμισα στο Παγκράτι ήταν σαν να είχαν σβήσει τα φώτα της γειτονιάς, σαν ο θάνατος του Χατζηδάκι, του Αργυράκη και όλων των καλλιτεχνών που είχαν χτίσει την παλιά του αίγλη να είχε σημάνει γενικό σιωπητήριο. Τότε κανείς δεν καιγόταν να μετακομίσει εδώ, τα σπίτια που έβρισκες να νοικιάσεις είχαν ζαλιστικά λουλουδιαστά πλακάκια της δεκαετίας του '70, η ζωή μας περιπλανιόταν σε πλατείες για σουβλάκια της οκάς, ανάμεσα στις πίτσες του Τσάο, τα μπριζολάκια του Βυρίνη και τα κεφτεδάκια του Καραβίτη. Όταν θέλαμε να νοιώσουμε ζωντανοί πηγαίναμε πάνω-κάτω την αγορά της Φρύνης και της Χρεμωνίδου, τρώγαμε πάστες από τον Τσίρο στην Ευτυχίδου, παγωτό μουστάρδα στην Τούλα και ψωνίζαμε ευκαιρίες στην «όλα τζάμπα» αγορά της Φιλολάου.
Πλήτταμε αφόρητα που δεν είχαμε τίποτα μοντέρνο και που όλη η γειτονιά μύριζε σύνταξη και πρέφα στο καφενείο. Και ύστερα ήρθε το Chelseaκαι το Μαύρο Πρόβατο, μαζί και νέα πρόσωπα και κάπως έτσι η υπόλοιπη Αθήνα και ο κόσμος θυμήθηκαν το Παγκράτι και έγινε αυτό που έγινε, ούτε καινούργιο Κολωνάκι όπως λένε πολλοί -καμία σχέση, ούτε καινούργια Εξάρχεια -επίσης καμία σχέση. Το Παγκράτι πια τα έχει όλα, τα Μισλέν, τους γνωστούς σεφ, τα κοκτέιλ, τα βίγκαν και τα βιολογικά, μπαρ και πίτσες με νεγκρόνι, σούσι και τοπικές κουζίνες και καφέ και παγωτά από πρόβειο γάλα, φελάφελ και μπραντς, κρητικά, μακαρονάδες, μοντέρνες πατισερί, μπιστρό και οστερίες.
Oι παλιοί Παγκρατιώτες, για την ακρίβεια όσοι άντεξαν τα ανεβασμένα ενοίκια, τις εξώσεις των air bnb και τη ζωή την ίδια, -καθότι ηλικιωμένοι εν αφθονία ανέκαθεν υπήρξαν στη γειτονιά-, στέκουν λίγο σαστισμένοι με όλον αυτό τον πλούτο, με τη νέα ζωή που ενίοτε τους ξεπερνά. Για την ακρίβεια, τη μισή μέρα κορδώνονται πώς «γίναμε Κολωνάκι» και την άλλη μισή γκρινιάζουν για τα τόσα μαγαζιά που δεν ήρθαν να φέρουν δα και κανέναν κούκο ούτε μια τόση δα μικρούλα άνοιξη νοστιμιάς, αντιστεκόμενοι σθεναρά στα βίγκαν μπέργκερς και ο,τιδήποτε δεν είναι κεφτές του Καραβίτη. Αυτοί επιμένουν στις κλασικές αξίες που έθρεψαν τη γειτονιά πριν τη γνωρίσει ο κόσμος και το πανελλήνιο και μαζί τους, φαίνεται να συμφωνούν και όλοι οι αλλοδαποί νεόφερτοι κάτοικοι της γειτονιάς, καθώς ο γάλλος, ο άγγλος και ο αμερικάνος, την Ελλάδα πάντα θα τη εννοούν ως ρετσίνα, σαρδέλα στα κάρβουνα, τζατζίκι και μουσακά.
Στον «Σταύρο», για ψαράκι
Ανεβαίνοντας από το Στάδιο για Παγκράτι, η Ερατοσθένους κρύβει το μυστικό μιας τόσης δα πλατειούλας, που θυμίζει νησί. Πρασινάδες, ασβεστωμένα τοιχάκια και μια στρατιά από γάτες, στη γειτονιά που προτιμούν οι ξένοι διανοούμενοι που ζουν στην Αθήνα, εδώ που κάποτε έζησε ο Σεφέρης και ο Μίνως Αργυράκις. Μπορεί στο Λούβρο, κάτω ακριβώς από το Σταύρο η νύχτα να σειέται και να λυγιέται, κανείς από τους θαμώνες δεν υποψιάζεται ότι ακριβώς από πάνω, επιβιώνει ακόμη μια κληματαριά και ένα παλιό ταβερνάκι με καρό τραπεζομάντιλα και ατμόσφαιρα που θυμίζει δεκαετία του ’50, τότε που ο Γκάτσος και η ελληνική διανόηση μυούσε στα μυστικά της ταβέρνας και της ρετσίνας τον Χένρυ Μίλλερ, τον Ζακ Λακαριέρ και τους ποιητές της Αμερικής. Στο ψυγείο, όλα τα απλά ψαράκια της ημέρας: γαύρος, αθερίνα, κολιός, σκουμπρί, μαρίδα, σαρδέλα και γόπα, που ψήνεται ζουμερή στη σχάρα. Τηγάνι με χέρι ελαφρύ και αλάδωτο, το καλαμαράκι λουκούμι και τραγανό, η πατάτα όπως την έκανε η μαμά ακριβώς. Εξίσου θεϊκός και ο κεφτές και οι βραστές πατάτες και η ψητή στα κάρβουνα μελιτζάνα. Γύρω-γύρω, ελληνικά θα ακούσεις ελάχιστα. Αγαπημένο μαγαζί της εδώ εγκαταστημένης αμερικάνικης παροικίας, αγαπιέται και από ένα χαμηλόφωνο ελληνικό, νεανικό κοινό, αυτό που δεν κόπτεται να μοστραριστεί στο πρώτο τραπέζι-πιάτσα της Αρχελάου. Για να ικανοποιηθεί, λοιπόν και η σημειολογική πείνα του ξένου για την περί Ελλάδος γαστρονομία, ο Σταύρος έχει και ωραίο σουβλάκι και ένα εξαιρετικό, σπιτικό μπιφτέκι, τζατζίκι και χορταράκια εποχής μαζί με τραγανό, ζεστό ψωμάκι ψημένο στα κάρβουνα με ωραίο ελαιόλαδο. Έχει και λουκούμι-μύδι τηγανητό σε κουρκούτι αρκεί να συμφωνεί και η αγορά και σου κάνει και ένα ολοτράγανο φρίτο-μίστο, όπως λένε οι Ιταλοί την τηγανιά με τα όλα θαλασσινά και μικρόψαρο και μύδι και γαρίδα. Ιβύκου 7, Παγκράτι, 2107016747
Το Παγκράτι και το Μετς, την ταβέρνα την έχουν στην (200 σχεδόν ετών) Ιστορία τους. Το παλιό Βατραχονήσι και οι όχθες του Ιλισού ήταν ανέκαθεν τόπος αναψυχής και ευωχίας από τα πάλαι ποτέ «παντρεμενάδικα» μέχρι τα ταβερνεία, πολλά εκ των οποίων όπως μπορούν και με όλες τις γεροντικές τους ασθένειες, στέκουν ακόμη, με την πόρτα και τις αυλές τους, ανοιχτές. Ο Μαύρος Γάτος, μωρό μπροστά τους και έφηβος σχεδόν, τριάντα ετών. Όμως, ο κύριος Γιώργος, που πριν τον ανοίξει, χρόνια δούλεψε στον «Ηλία» και τον «Καραβίτη», τον γαλούχησε με παλιές αρχές, τις οποίες και με πάθος ασπάζεται η σύζυγος κυρία Παναγιώτα στην κουζίνα. Με όνομα που θυμίζει καμπαρέ, αυτός ο Γάτος δεν είναι καθόλου σκοτεινός παρότι υπόγειος, αντιθέτως αστράφτει από εξωστρέφεια. Την οποία πρωτίστως θα νοιώσεις στο πεζοδρόμιο στο οποίο δεν πέφτει καρφίτσα, και κατά δεύτερον στην πρώτη ύλη που πλασάρεται ολοφώτεινη στο παλιό ψυγείο, ό,τι μπαίνει εδώ, είναι ποιότης ΑΑ! Η κόρη Βασιλική και ο άντρας της ο Γιάννης έχουν φέρει μια φρέσκια αύρα και μια ανακαίνιση στο μαγαζί, που ενώνει τα Ζαγόρια -πατρίδα της Παναγιώτας με την Αρκαδία -πατρίδα του γαμπρού. Ηπειρώτικο εξαιρετικό τσίπουρο και ζαγορίσιο βουτυράτο, πικάντικο βασιλοτύρι για το καλοσώρισμα και αν συνεχίσεις με σταυλίσια μπριζόλα έχει και κάποιες εξαιρετικές ετικέτες ελληνικών κρασιών. Από τον Μαύρο Γάτο, όμως, λαχταράς πρωτίστως το φύλλο -έχει γνώση η Ηπειρώτισσα -, αυτό το χειροποίητο, ανεπανάληπτο, δαντελένιο κράκ! Και το βράσιμο στο μπρόκολο, στα χόρτα, που μαζί με την ονειρεμένη τηγανητή πατάτα, μεταμορφώνεται σε κυρίως θέμα, του τύπου δεν θέλω τίποτα άλλο από αυτή τη ζωή, ίσως λίγη φέτα ή και μια μερίδα σπιτικά γεμιστά. Το παϊδάκι, εδώ, έχει τη φήμη του -εκ των καλυτέρων της πόλης- λεπτό, τρυφερό, από μικρό ζώο που δεν μυρίζει, με ένα λεπτό περίγραμμα από καλοψημένο λιπάκι, αυτό ακριβώς που ονειρεύτηκες από ένα παϊδάκι, ζυγίζεται τίμια, ψημένο και όχι ωμό. Το λεμονάτο μοσχαράκι, για να σου μιλήσει στη γεύση, θέλει μαστοριά στο μαγείρεμα. Και εδώ, θα το βρεις στην τελειότητά του: βελούδινο, ζουμερό, όσο πρέπει λεμονιζέ. Πολύ ωραίοι και οι στρουμπουλοί λαχανοντολμάδες, αρωματικοί, με πλούσιο αβγολέμονο. Η τέχνη της κυρίας Παναγιώτας διαπρέπει και στα γλυκά του κουταλιού, άμα καλοκαιριάσει για τα καλά, ξεχωρίζει το καρπούζι. Κουζίνα από χέρι παλιάς νοικοκυράς που ξέρει από νοστιμιά, για να μην επαναλάβω την αοριστία της «μαμαδίστικης» νοστιμιάς, καθότι όλες οι μαμάδες δεν «το 'χουν» με το μαγείρεμα. Πολέμωνος 4, Παγκράτι, 2107236903
Ολύμπιον μωσαϊκό
Πάνω από όλα, το Ολύμπιον είναι ολοκληρωμένη η απάντηση στον ιστορικό του μέλλοντος, που θα ψάξει να βρει ποιος ακριβώς κατοικούσε σ' αυτή τη γωνιά του κόσμου που λέγεται Μετς. Καθημερινά εκτός Κυριακής, το Μετς από το πρωί, είναι ένα ψηφιδωτό της γειτονιάς, ένα μωσαϊκό με τις πιο παράταιρες ψηφίδες, ντόπιοι και περαστικοί και ξένοι από μακριά, σε ένα χώρο δύο ταχυτήτων. Στο εσωτερικό, το πρωί παίρνουν θέση τα παππούδια για ελληνικό με τάβλι και πρέφα, παρέα και όλοι οι περίεργοι, παράξενοι και γραφικές μορφές των πέριξ, μαζί και οι εργαζόμενοι στο νεκροταφείο, ποδοσφαιρόπληκτοι και ποδοσφαιρόφιλοι τις μέρες που έχει ματς στην οθόνη ως το πέρας του σκορ. Το μεσημέρι ή μόλις σερβιριστεί το μενού της ημέρας στη βιτρίνα, θα προστρέξει όλο το Μετς, οικογένειες, εργένηδες, πλούσιοι και φτωχοί, διάσημοι και άσημοι, γέροι και νέοι, ταξιτζήδες, γουόνα μπι μοντέλα από το Άιντάχο και σοφιστικέ πελατεία των γύρω air bnb. Το ευρύχωρο πεζοδρόμιο ευνοεί τους σκυλογονείς που δίνουν το δικό τους ραντεβού μαζί με τους βραδινούς που έρχονται από άλλες γειτονιές, επειδή γουστάρουν το χαλαρό-«με την παντόφλα» μουντ, με τσίπουρα, απρόσμενες συναντήσεις και κοκκινιστό με μακαρόνια. Καφενείο και εντευκτήριο, οικογενειακό τραπέζι και ταβερνείο και πλατεία του χωριού όλα σε ένα, το Ολύμπιον μαγειρεύει τα άπαντα της ελληνικής κουζίνας αλλά σου ψήνει ή σου τηγανίζει και φρέσκο ψαράκι και μπριζολίτσα. Κεφαλονίτικη οικογένεια, η κυρία Ελένη η κόρη Αφροδίτη στην κουζίνα και ο γιος Ζήσιμος στο σερβίρισμα, δουλεύουν σαν σε φάμπρικα ολημερίς, να χορτάσουν την πολυπληθή πελατεία. Το φαγητό, όπως το σπιτικό: σουξέ έχει ο μουσακάς και οι λαχανοντολμάδες αλλά μπορεί μια μέρα να βγει λουκούμι το γιουβαρλάκι, την άλλη το μπριάμ και τα παπουτσάκια ή το ιμάμ. Πάντως οι πίτες έχουν σταθερή επιτυχία, το σταμναγκάθι έρχεται πάντα ζεστό, οι τυροκροκέτες πάντα θα σου θυμίζουν οικογενειακό τραπέζι στα '70'ς και το συκώτι που σβήνει με δεντρολίβανο στο τηγάνι πάντα λουκούμι τρυφερό. Και κάθε μέρα να έρχεσαι εδώ αποκλείεται να πλήξεις με ένα τόσο τεράστιο μενού μαγειρευτό ή της ώρας. Ωστόσο, η νοστιμότερη στιγμή του μαγειρευτού είναι η φρέσκια, η ζωντανή, η μεσημεριανή πριν ξεροσταλιάσει ως το βράδυ, άσε που τότε τα περισσότερα και κυρίως τα λαδερά, έχουν τελειώσει πριν ακόμη κατέβουν από τη φωτιά. Ό,τι κι αν γίνει, πάντα υπάρχει ένας κεφτές και μια αληθινή τηγανητή πατάτα, σημασία εδώ έχει η ζωή στο πεζοδρόμιο, η αίσθηση πως όσο και να γιγαντώνεται η μεγαλούπολη δεν θα μπορέσει ποτέ να σκοτώσει τις «γειτονιές», που είναι οι άνθρωποί της. Αναπαύσεως 9, Μετς, 210 9244388
Κάποτε, μέχρι και μια δεκαετία πριν, το τόσο, πάλαι ποτέ κεφάτο Παγκράτι, περνούσε σκοτεινές μέρες και σιωπηλές νύχτες. Οι Αθηναίοι το είχαν ξεχάσει, το είχαν σβήσει από το χάρτη μιας εξόδου, η γειτονιά επέστρεψε στους παλιούς της κατοίκους, εσωστρεφής, γαλήνια, πλην λίγο κατηφής. Τότε, λοιπόν, άνοιξαν δυο μαγαζιά που έμελε να αλλάξουν τον παλμό της συνοικίας, να τη γεμίσουν κόσμο και χαρά της ζωής, να της ξαναδώσουν το φιλί της ζωής. Το ένα από αυτά, είναι το Μαύρο Πρόβατο. Από την ώρα που έβαλε το κλειδί στην πόρτα, το Μαύρο Πρόβατο δεν άδειασε ποτέ. Με ενθουσιασμό και αγωνία, εμείς οι περίοικοι, θεωρούσαμε εύνοια της τύχης -σε σημείο να αγοράζουμε λαχείο- τη μέρα ή τη νύχτα, που βρίσκαμε μια γωνιά του ελεύθερη. Κόσμος στο μέσα που θύμιζε κάτι από τη ζεστασιά μιας τραπεζαρίας, κάπου ανάμεσα στη σκαντινάβιαν λιτότητα και μια νότια, θερμή, φωτεινή αισθητική ταυτόχρονα. Η Ευδοξία Πάντου, που είχε στο μεταξύ το κοσμαγάπητο Press Cafe και ο Νίκος Κρασάς, φαίνεται πως ήδη είχαν ένα κοινό έτοιμο να τους ακολουθήσει στο οπουδήποτε της Αθήνας ή μήπως και το Παγκράτι ήταν έτοιμο και περίμενε το στέκι που θα σήκωνε τον κόσμο του από τον καναπέ, για κάτι χαλαρό και ανεπιτήδευτο; Η ουσία είναι πως εκεί πηγαίναμε -και εξακολουθούμε πάντα να πηγαίνουμε όταν έχουμε τις ανοιχτές μας- για «να δούμε κόσμο», για να «μας δει ο κόσμος», για να δούμε από κοντά γνωστούς ηθοποιούς, σταρς, σκηνοθέτες και ό,τι σε διάσημο καλλιτεχνικό-αν και τον Τζέρεμι Άιρονς δεν ευτύχησα να τον διασταυρώσω την ημέρα που πέρασε από δω. Πίσω από το γκραν σουξέ, δεν κρύβεται κανένα μυστικό. Μόνο μια φαεινή αλήθεια: όλοι αγαπάμε την ελληνική κουζίνα, αυτή που δεν πολυπαιδεύεται με δημιουργικότητες, όλοι θέλουμε να μοιραστούμε ένα μεζέ με παγωμένη ρακή, όλοι θέλουμε ένα χορταστικό, soul food, καλομαγειρεμένο πιάτο, μια τσουχτή μακαρονάδα με καβουρδισμένη μυζήθρα και από πάνω το αβγουλάκι της, ένα παραδοσιακό χιουνκιάρ, μια τόμαχοκ χοιρινή με τις πατατούλες της, ένα κλέφτικο με τη φέτα και τις πιπεριές του με τηγανητές πατάτες. Και επίσης όλοι αγαπάμε το χαλαρό ραντεβού μετά το γραφείο, για ένα κρασί και μια σαλάτα όταν κάνουμε διατροφή, κι εδώ ξέρουμε ότι θα βρούμε μια χορταστική ελληνική ή μια πρωτότυπη «Δήμητρα» με μπρεζάολα, τραγανά λαχανικά, σύκα και ρόκα. Το επιτυχημένο μαγαζί είναι αυτό που αφήνει το κάθε τραπέζι να επιλέξει το δικό του, χαλαρό σενάριο. Άλλο πεινασμένο, άλλο να τσιμπήσει κάτι, άλλο να μοιραστεί μεζεδάκια όπως τα λαοφίλητα εδώ κεμπάπ κοτόπουλου πάνω σε πιτούλες, με κρεμμύδι και σος γιαουρτιού και το συκώτι με μπαχαρικά και κρεμμύδι. Το Μαύρο Πρόβατο μας κάνει τη χάρη να χορογραφήσουμε τη μέρα ή τη νύχτα μας με πιάτα που ξέρουμε, εμπιστευόμαστε και από πάντα-και για πάντα-θα λαχταράμε. Αρριανού 33 και Πολέμωνος, 2107223466
«Θυμάμαι τον εαυτό μου πιτσιρικά να πίνω καφέ φίλτρου, όταν τον πρωτογνώρισα στην Ελλάδα τη δεκαετία του ʼ60. Αγαπούσα και τον ελληνικό, αλλά όσο να πεις, το ξενόφερτο και το νέο είχε τη χάρη του»
Η μυρωδιά των φρεσκοαλεσμένων κόκκων, η πλούσια γεύση τους και η μοναδική τους δυνατότητα να εμπλουτίζουν γλυκά και επιδόρπια, καθιστούν τον καφέ αναπόσπαστο κομμάτι της γαστρονομίας και ιδιαίτερα της ζαχαροπλαστικής
Aναρωτηθήκατε ποτέ απο πού προήλθε ο καφές, απο που ξεκίνησε αυτό το μικρό φρούτο καφεόδεντρου; Ετοιμαστείτε για ένα ταξίδι στον χρόνο και τις ηπείρους.
17°
