Λήμνος: Γαστρονομικό οδοιπορικό στις ταβέρνες και στις νοστιμιές του νησιού

Η Λήμνος φημίζεται από την αρχαιότητα γι' αυτά που παράγει: το κρασί, το μέλι, τα σιτηρά της. Η παραδοσιακή κουζίνα της όμως είναι άγνωστη στο ευρύ κοινό, όπως και τα πιο πολλά τοπικά της προϊόντα, κάποια από τα οποία είναι αρκετά ιδιαίτερα. Ακολουθεί ένας αναλυτικός οδηγός με τις γεύσεις που θα ανακαλύψει ο επισκέπτης στο νησί, αλλά και με τις καλύτερες διευθύνσεις για ντόπιο φαγητό.

Ξεκινάμε με τα τυριά του νησιού. Τα πιο γνωστά είναι το μελίχλωρο (το αποκαλούν και μελίπαστο), που καταναλώνεται ως επιτραπέζιο, αλλά γίνεται πολύ νόστιμο και σε σαγανάκι. Η αξία του ήταν τέτοια κάποτε για την τοπική κοινωνία που το χρησιμοποιούσαν ως ανταλλακτικό προϊόν. Το κασκαβάλι με την έντονη βουτυράτη γεύση, ταιριάζει φανταστικά τριμμένο σε ζυμαρικά, ριζότο, πίτσες, πίτες και πράσινες σαλάτες. Το καλαθάκι είναι Π.Ο.Π., παίρνει το σχήμα αλλά και το όνομά του από τα καλαθάκια που τοποθετείται και θεωρείται ο μεγάλος ανταγωνιστής της φέτας στο νησί. Με αυτά οι Λημνιοί γαρνίρουν τις σαλάτες και τα φαγητά τους, γεμίζουν τα τυροπιτούδια τους –κάτι ανάμεσα σε τυροπιτάκια και τηγανόψωμα– και τα κατιμέρια, λεπτές και τραγανές τηγανίτες που συνοδεύονται με μέλι. Πεντανόστιμα τυριά, κάποια από αυτά βραβευμένα για την ποιότητά τους, μπορεί να βρει κανείς στο οικογενειακό τυροκομείο Χρυσάφη (Καρπάσι Λήμνου, 2254031330).

Στις μεγάλες εκτάσεις του νησιού καλλιεργούνται όσπρια και δημητριακά και από αυτά προκύπτει ένα πολύ ποιοτικό αλεύρι με το οποίο φτιάχνονται τα ψωμιά και οι πίτες. Οι Λημνιές είναι δεξιοτέχνισσες στις πίτες, με πιο διαδεδομένες τις στριφτές κολοκυθοπιτούλες. Με το αλεύρι όμως φτιάχνουν και φλωμάρια, το τοπικό ζυμαρικό του νησιού που θυμίζει χυλοπίτες και το οποίο μαγειρεύουν συνήθως με κρέας ή κόκορα κοκκινιστό. Αν κάποιος θέλει να προμηθευτεί τοπικό αλεύρι δεν έχει παρά να αναζητήσει τον μύλο του Σταματέρη που λειτουργεί από το 1910 και περνά από γενιά σε γενιά (Κοντοπούλι Λήμνου, 2254041694). Στο νησί, επίσης, καλλιεργούν σουσάμι με το οποίο παράγουν ταχίνι αλλά και άφκο, η ντόπια φάβα δηλαδή, που μάλιστα συχνά τον συνοδεύουν με ντόπιο χειροποίητο καβουρμά. Πολύ νόστιμα και τα ασπρομύτικα φασόλια τα οποία προτιμούν σε κρύες σαλάτες.

Μεγάλο κεφάλαιο για τους Λημνιούς είναι τα αλίπαστά τους. Σκουμπρί, αντζούγιες, σαρδέλες, κολιοί, λακέρδα, γαύρος μαρινάτος, καπνιστά μύδια, χταποδάκια ξυδάτα είναι όλα καιταπληκτικά και ιδανικά συνοδευτικά για τσίπουρο και μπίρα. Για να τα δοκιμάσει κανείς μπορεί να αναζητήσει στο νησί τα προιόντα της Λήμνου Θάλασσα (Μούδρος Λήμνου, 2254071001), μια οικογενειακή επιχείρηση που 20 χρόνια τώρα ψαρεύει με ιδιόκτητο στόλο στα νερά του Βορείου Αιγαίου.

Τα κρασιά της Λήμνου μνημονεύονται ακόμα και στην Ιλιάδα του Ομήρου, ο οποίος ανέφερε πως οι Αχαιοί προμηθεύονταν από εκεί το κρασί τους. Ολόκληρο το νησί μάλιστα αποτελεί οριοθετημένη ζώνη παραγωγής οίνων Π.Ο.Π. Λήμνος από το 1982 και δραστηριοποιούνται στο νησί περίπου 10 οινοποιεία. Καλλιεργείται η λευκή ποικιλία Μοσχάτο Αλεξανδρείας, και από το ερυθρό σταφύλι βγαίνει το καλαμπάκι γνωστό ως Λημνιό, μια από τις παλαιότερες ελληνικές ποικιλίες αμπέλου της Ελλάδας. Ενδεικτικά μπορεί να δοκιμάσει κανείς τα κρασιά του Limnos Wines (Λιμάνι Αγίου Νικολάου, περιοχή Σωληνάρια, 2254022212) που δημιούργησε ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Λήμνου. Προσωπικά αυτό που με ενθουσίασε ήταν ο λευκός ξηρός Θύμισες. Έπειτα ξεχωρίζει το οινοποιείο Garalis, (Άγιος Δημήτριος Λήμνου,6979393271) που ανήκει σε μια όμορφη, τετραμελή οικογένεια του νησιού και η οποία δημιουργεί κρασιά ήπιας παρέμβασης, πειραματίζεται κάθε χρόνο με νέους κωδικούς φυσικών κρασιών, δείχνοντας τις δυνατότητες των ντόπιων ποικιλιών, που μπορεί να δοκιμάσει κανείς στο οινοποιείο τους. Eξαιρετικά είναι και τα κρασιά του Evante Estate.

Ιδιαίτερα είναι και τα γλυκά της Λήμνου με σήμα κατατεθέν τα βενιζελικά. Λέγεται πως όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος επισκέφτηκε το νησί μετά την απελευθέρωσή του, οι νοικοκυρές τον φίλεψαν τα γλυκίσματα που έφτιαχναν –τρουφάκια με επικάλυψη λευκού γλάσου– και του άρεσαν τόσο πολύ που έκτοτε πήραν το όνομά τους. Οι σαμσάδες είναι σιροπιαστά με φύλλο και αμυγδαλόψυχα που θυμίζουν μπακλαβαδάκια.Τα κατιμέρια στη γλυκιά εκδοχή τους, θυμίζουν μελωμένο χριστόψωμο με μπόλικο σουσάμι. Τα παραδοσιακά αμυγδαλωτά που βρίσκεις στη Λήμνο είναι σαν κομψά χειροτεχνήματα που θυμίζουν κεντητά λουλούδια, προσφέρονται στις μεγάλες χαρές και είναι ευρέως διαδεδομένα. Τέλος, στους ντόπιους αρέσει να κερνούν τους μουσαφίρηδες γλυκά του κουταλιού και κυρίως σύκο και κολοκύθα. Η Λήμνος προτιμά να χρησιμοποιεί το τοπικό θυμαρίσιο μέλι στα εδέσματά της και όποιος θέλει να το προμηθευτεί μπορεί να το αναζητήσει στο εργαστήριο παραγωγής παραδοσιακών υπερτροφών Μελίχρυσος (4ο χλμ. Μύρινας - Θέρμων, 6932101173).

Μια από τις παραδοσιακές ταβέρνες-ωδή στα τοπικά καλούδια του νησιού είναι το Στης Μιχαλίτσας (Ρωμανός Λήμνου, 2254072146). Η Μιχαλίτσα είναι μια μερακλού μαγείρισσα με καταγωγή από την Αργολίδα που ερωτεύτηκε Λημνιό, μετακόμισε στο νησί και αγάπησε τις γεύσεις και τις πρώτες ύλες του. Στη δροσερή αυλή της, σερβίρει αρχικά τις χειροποίητες πίκλες της, κρίταμο, κάπαρη, άγρια σπαράγγια, ρεβύθια, κορόμηλα και μανιτάρια. Στο τραπέζι μας έφτασαν διάφορα πιτάκια με τυρί και άλλα με κολοκύθα, τηγανητοί κολοκυθοανθοί γεμιστοί, τρυφερά αμπελοφάσουλα, όλα τους απλά και πεντανόστιμα. Στα κυρίως πρωταγωνίστησε ο πετεινός με φλωμάρια που συνοδευόταν με σπιτικό μτσι, ένα τοπικό τυρί της Λήμνου από αιγοπρόβειο γάλα με έντονη γεύση που δεν παράγεται στα τυροκομεία. Έπειτα απολαύσαμε αγριοκάτσικο ψημένο για ώρες στον ξυλόφουρνο με τυρί και πατατούλες και ήταν πραγματικό λουκούμι!

Στα "απολύτως οπωσδήποτε" και η ταβέρνα της Καλουδίτσας στο γραφικό χωριουδάκι Πλατύ (2254023611). Εκεί η ταλαντούχα Μαρία Καλλιγέρη, που έχει θητεύσει σε ονομαστά εστιατόρια στην Αθήνα και το εξωτερικό, προσφέρει στους επισκέπετες μια επίσης ξεχωριστή γαστρονομική εμπειρία. Πέρα από τα πιο νόστιμα κατιμέρια με μελίχλωρο που μπορεί να δοκιμάσει κανείς και τα αφράτα ψωμιά που φουρνίζει καθημερινά, προσφέρει μπαμπάτσικα και πεντανόστιμα κρεμμύδια γεμιστά, εξίσου τροφαντούς όσο και αέρινους κολοκυθοκεφτέδες, αλλά και ένα πιάτο ιδιαίτερης σημασίας για τους ντόπιους, το λεγόμενο κασπακινό αρνί, που σιγομαγειρεύεται σε πήλινο με ρύζι και τυρί και θεωρείται ένα από τα πιο παραδοσιακά πιάτα του νησιού.

Που θα φάει κανείς το καλύτερο πρωινό στη Λήμνο; Στο Χρυσάφης Gastrobakery. Ουσιαστικά πρόκειται για έναν φούρνο-ζαχαροπλαστείο-ντελικατέσεν-μπιστρό που αποθεώνει τα τοπικά προϊόντα σε κάθε τους μορφή, με αυτά ετοιμάζει πλούσιο πρωινό με καλό καφέ και brunch, ανάμεσά τους αρτοποιήματα και χειροποίητα σφολειατοειδή, γλυκά κάθε είδους και φρέσκα παγωτά που ακόμα και αυτά είναι εμπνευσμένα από τις γεύσεις του νησιού (όπως παγωτό καλαθάκι και παγωτό ταχίνι). Η κουζίνα του ετοιμάζει ελαφριά γεύματα για μεσημέρι και βράδυ, όπως πληθωρικές σαλάτες, πίτσες με βάση το κασκαβάλι και ζυμαρικά, και στα ράφια του καταστήματος μπορεί όποιος θέλει να δοκιμάσει και να προμηθετεί επιτόπου όποιο προϊόν του κεντρίσει το ενδιαφέρον, από τυροκομικά και παξιμάδια μέχρι όσπρια και ηδύποτα.

Εξίσου ονομαστά εστιατόρια στο νησί που αξίζουν την επίσκεψη είναι τα Ριζά, το Έννοια πο'χς και η Ταβέρνα Μαν-Τέλλα.

Περισσότερα για τις ξεχωριστές γεύσεις του νησιού μπορεί να μάθει κανείς και από το Limnos Philema, που διοργωνώνει τη μεγαλύτερη γιορτή γαστρονομίας και κρασιού της Λήμνου από το 2017. Φέτος μάλιστα διεξήχθη με μεγάλη επιτυχία την Παρασκευή 21 Ιουλίου και το Σάββατο 22 Ιουλίου στο Γυμνάσιο της Μύρινας, υπό την επιμέλεια της  Άνθειας Κώτση. Ομιλίες, βραβεία, φαγητό, κρασί ενώ η γνωστή chef Ντίνα Νικολάου και η food blogger Μαρίνα Ζαφείρη που ήταν επίτιμες καλεσμένες ενθουσίασαν το κοινό μέσα από live cooking show. Πολυάριθμες ήταν και οι συμμετοχές των παραγωγών του νησιού, όλοι μέλη του Συλλόγου Γαστρονομίας και Οίνου Λήμνου με τις επιχειρήσεις τους: Τυροκομείο Χρυσάφης, Αλεύρι Λήμνου Σταματέρης, Αυγά Λήμνου, Γκαράλη Οινοποιείο, Evante Estate, Κτήμα Όλον, Λήμνου Θάλασσα, Limnos Organic Wines, Limnos Wines, Μελίχρυσος, Τυροκομείο Χρυσάφης, Σαλαμουσάς Agrifood, Hefissto Organic Olive Oil και Οικογένεια Ποριάζη.  Την ίδια ημέρα, ακολούθησαν τα "Lemnos Philema Awards", τιμητικά βραβεία του Lemnos Philema για την προσφορά στην ανάδειξη και διατήρηση του πολιτισμού, της γαστρονομίας και του οίνου της Λήμνου.