Τα πάντα για το τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας

Αν ζούσαμε σε άλλη εποχή, την Καθαρά Δευτέρα οι νοικοκυρές θα ξύπναγαν αχάραγα. Θα καθάριζαν όλο το σπίτι κι ύστερα η προσοχή τους θα στρεφόταν στην κουζίνα. Επιμελώς, θα καθάριζαν τα μαγειρικά τους σκεύη πλένοντάς τα με στάχτη και ζεστό νερό, να φύγει κάθε ίχνος μυρωδιάς και λίπους από κρέας. Έπειτα, θα τα κρεμούσαν ψηλά γιατί δεν θα τα ξαναχρησιμοποιούσαν μέχρι το τέλος της νηστείας, σαράντα μέρες αργότερα. Όλη αυτή η πάστρα δεν είναι ο μοναδικός λόγος που τούτη η Δευτέρα ονομάστηκε «Καθαρά». Είναι η αρχή της μεγάλης νηστείας, και οι πιστοί οφείλουν να προετοιμαστούν «καθαρίζοντας» σώμα και πνεύμα ώστε αγνοί  να οδηγηθούν ως τη Λαμπρή. Το κρέας, το ψάρι και τα γαλακτοκομικά απαγορεύονται, κι όμως αυτή η γιορτή καταφέρνει με τον δικό της τρόπο να παραμένει τόσο πολύ νόστιμη.

Τι είναι τα Κούλουμα;

Την Καθαρά Δευτέρα γιορτάζουμε τα Κούλουμα, δηλαδή τον υπαίθριο εορτασμό της ημέρας. Στην Αθήνα, αλλά και σε όλη την Ελλάδα, οι πιστοί παίρνουν τους… λόφους. Αυτή η κίνηση είναι καθαρά συμβολική σε μια προσπάθεια να βρεθούν πιο κοντά στον Θεό. Ε, και αφού βρεθήκαμε εδώ στην ανοιχτωσιά, να μην πετάξουμε και έναν χαρταετό;

Για το τι ακριβώς σημαίνει η λέξη «κούλουμα» οι απόψεις διίστανται. Ο λαογράφος Νικόλαος Πολίτης λέει ότι η ρίζα τους βρίσκεται στη λατινική λέξη «cumulus», που πάει να πει «αφθονία», «σωρός» αλλά και «επίλογος», σηματοδοτώντας έτσι το τέλος της εορταστικής περιόδου της Αποκριάς με τα πληθωρικά φαγοπότια και τον χορό. Από την άλλη πλευρά, ο ιστοριοδίφης, λογοτέχνης, ακαδημαϊκός και δικηγόρος Δημήτριος Καμπούρογλου, που ασχολήθηκε εκτενώς με την ιστορική καταγραφή της ζωής των Αθηνών, υποστήριξε ότι τα Κούλουμα προέρχονται από την επίσης λατινική λέξη «columna», που σημαίνει «κολόνα», και αυτό γιατί κάποτε οι Αθηναίοι συνήθιζαν να γιορτάζουν την Καθαρά Δευτέρα στις «Kολόνες» ή αλλιώς στις Στήλες του Ολυμπίου Διός. 

Τι τρώμε την Καθαρά Δευτέρα;

Λαγάνα. Είναι η βασίλισσα της ημέρας. Άζυμο ψωμί, χωρίς μαγιά (για αυτό και δεν φουσκώνει) που παραδοσιακά φτιάχνεται αποκλειστικά και μόνο την ημέρα της Καθαράς Δευτέρας. Αυτό το έθιμο συνδέεται με την Έξοδο των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο, το βράδυ που οι Ισραηλίτες έφαγαν άζυμο άρτο. 

Χαλβάς. Αν η λαγάνα είναι η βασίλισσα της Καθαράς Δευτέρας, εδώ έχουμε τον ίδιο τον βασιλιά! Ιδανικό γλύκισμα για μια τέτοια μέρα, καθώς δεν περιέχει καθόλου γαλακτοκομικά.

Ταραμοσαλάτα. Μα πόση νοστιμιά κρύβει μέσα της αυτή η… «σαλάτα»; Φτιάχνεται με πατάτα ή μουλιασμένο ψωμί, ταραμά (σ.σ. ο λευκός ταραμάς θεωρείται ανώτερος του ροδαλού), ελαιόλαδο και λεμόνι, και είναι το αγαπημένο ταίρι της λαγάνας.

Θαλασσινά. Τραγανά καλαμαράκια και ζουμερό χταπόδι, ξεροψημένες γαρίδες και λεμονάτα όστρακα… Εδώ κρύβεται όλη η δύναμη της Καθαράς Δευτέρας! Τα θαλασσινά ανήκουν στις παραδοσιακές λιχουδιές αυτής της μέρας καθώς δεν περιέχουν αίμα και επιτρέπονται στη νηστεία.

Όσπρια. Μελωμένοι γίγαντες, μαυρομάτικα, ονειρεμένη φάβα και χούμους (που είναι και της μόδας). Φτιάξτε σαλάτα με φακές ή ρεβίθια, βάλτε στην κατσαρόλα οσπριάδα – οι επιλογές είναι ατέλειωτες!

Ελιές, τουρσιά και ντολμαδάκια (γιαλαντζί). Τα συνοδευτικά που απογειώνουν τη νοστιμιά του τραπεζιού με την πιπεράτη, ξιδάτη ή λεμονάτη γεύση τους. Επίσης είναι ιδανικοί μεζέδες του τσίπουρου ή του ούζου.

Τα φρέσκα. Παρότι χειμώνας, η άνοιξη ήδη «μυρίζει» και τα φρέσκα ζαρζαβατικά στολίζουν το τραπέζι. Κρεμμυδάκια, σκόρδα, ραπανάκια, μαρούλια, ρόκες και αγκινάρες, όλα τους ωμά, με λίγο αλάτι, ξίδι, λεμόνι ή και σκέτα χαρίζουν τη δροσιά  δίπλα στους υπόλοιπους μερακλίδικους μεζέδες. 
Αθάνατα ελληνικά αποστάγματα. Τι δεν λείπει από καμία ελληνική γιορτή; Μα τα ποτήρια που τσουγκρίζουν, φυσικά! Το ούζο και το τσίπουρο είναι ιδανικοί σύντροφοι σε όλες ανεξαιρέτως τις λιχουδιές της Καθαράς Δευτέρας και ο λόγος που όλοι όσοι καθόμαστε γύρω από το τραπέζι ερχόμαστε πιο κοντά…

Εδώ οι καλές λαγάνες!

Kora Bakery
Την ημέρα της Καθαράς Δευτέρας ο new age φούρνος της πόλης ανοίγει από τις 7 το πρωί ξεφουρνίζοντας δύο ειδών λαγάνες: μία παραδοσιακή, λευκή, πασπαλισμένη με σουσαμάκι και μία ακόμη με κίτρινο αλεύρι, στολισμένη με μαυροκούκι, παπαρουνόσπορο, χοντρό αλάτι και αποξηραμένο σκόρδο. Μπορείτε να κάνετε κράτηση για παραλαβή από το κατάστημα, ενώ στο e-shop του Kora (www.korabakery.com) θα βρείτε και ένα box με όλα τα απαραίτητα της ημέρας: λαγάνα του ενός κιλού, ένα βαζάκι ταραμά, ούζο και χαλβά! 
Π. Αναγνωστοπούλου 44, Κολωνάκι, 210 3627855

Ρεμούνδος
Ο ιστορικός φούρνος της Κυψέλης, από το 1953 στην ίδια γειτονιά, κάθε πρωί ξεφουρνίζει τα μοσχομυριστά του θαύματα. Φέτος θα βρείτε τριών ειδών λαγάνες: την παραδοσιακή, με αλεύρι ολικής άλεσης ή με ελιές και πιπεριές Φλωρίνης. Πεντανόστιμες! Κυψέλης 37, Κυψέλη, 2108215808

Ο Φούρνος του Τάκη
Τον βρίσκεις από την ουρά που σχηματίζεται απ’ έξω κάθε μα κάθε Καθαρά Δευτέρα. Ο φούρνος στο Κουκάκι έχει μεγάλη φήμη για τη λαγάνα του, οπότε πηγαίνετε από νωρίς για να προλάβετε. Μισαραλιώτου 14, Κουκάκι, 2109230052

Λυκαβηττός
Στους πρόποδες του Λυκαβηττού, εδώ και 35 χρόνια η μοσχομυριστή αυτή γωνιά έχει γράψει τη δική της ιστορία στα νόστιμα πρωινά της πόλης. Από τα ψωμιά μέχρι τις πίτες και το γνωστό του panettone,  τα πάντα είναι χειροποίητα, ενώ οι λαγάνες του θεωρούνται δίκαια από τις καλύτερες σε όλη την Αθήνα. Δεινοκράτους 59, Κολωνάκι, 2107211348