Αρτοποιείον 1907: Στου Ψυρρή ψήνεται ψωμί εδώ και 120 χρόνια

Όση ώρα ο Αποστόλης Βενέτης, τέταρτης γενιάς φούρναρης (που ουδεμία σχέση έχει με τους άλλους, ομώνυμους, γνωστούς μας φούρνους), μιλούσε για τους επίσης «φουρναραίους» προγόνους του, που έζησαν όλη τους τη ζωή σε έναν φούρνο που φτιάχτηκε στο Ψυρρή το 1907, εμένα μου μύριζε προζύμι και αχνιστό καρβέλι. Εκείνες τις μακρινές εποχές το κέντρο της Αθήνας ήταν πολύ διαφορετικό. Είχε αλάνες, παγοπώληδες, χωματόδρομους και μόνιμους κατοίκους που σίγουρα δεν γνώριζαν τι σημαίνει …Airbnb. Η μυρωδιά του ζεστού, κριτσανιστού ψωμιού που απλωνόταν τότε σε όλη τη γειτονιά, όμως, είναι ακόμα η ίδια και αποκαλύπτει τη μακρόχρονη ιστορία του φούρνου στην οδό Σαρρή.

«Τον φούρνο τον είχαν από το 1907 δύο αδέλφια, συγχωριανοί των παππούδων μου, Θεσπρωτοί από τη Λεπτοκαρυά. Επίσημα αρχεία και τηλεφωνικά στοιχεία δείχνουν ότι από τότε το μαγαζί λειτουργεί απρόσκοπτα ως αρτοποιείο στο ίδιο ακριβώς σημείο. Οι πρωτεργάτες του έφυγαν από τη ζωή και μια Κυριακή μεσημέρι, τον Μάρτη του ’46, έφτασε ο παππούς ο Λάμπρος με τον πατέρα του τον Μαστραντώνη στου Ψυρρή. Από τα χρόνια εκείνα ήρθε στη φαμίλια μας τούτος ο φούρνος. Αρτεργάτες ήταν που ήρθαν και πρόκοψαν, μαζί με τη γιαγιά μου, την κυρά Νίτσα. Στην αρχή μεροκάματο. Δύσκολα χρόνια όπως λένε οι παλιοί. Λες και τώρα είναι καλύτερα…»

Πόλεμοι, κατοχή και ο φούρνος να δίνει ψωμί με το δελτίο. «Η οικογένεια», μου λέει ο Αποστόλης, «έμενε πάνω από τον φούρνο με το σκεπτικό πως θα κοιμούνταν λίγες ώρες τη μέρα και εύκολα θα κατέβαιναν για δουλειά. Ο παππούς μάλιστα, στα 30 του έχασε το φως του αλλά παρόλα αυτά συνέχιζε να εργάζεται στον φούρνο και επειδή ήξερε τους χώρους έμπαινε στο εργαστήριο μέσα στη νύχτα με σβηστά φώτα και έκανε την προετοιμασία!». Αυτοί είναι και οι λόγοι, όμως μου λέει ο σημερινός ιδιοκτήτης, που νιώθει μεγάλη ευθύνη να φανεί αντάξιος συνεχιστής.

«Η κυρά Νίτσα, η γιαγιά μου, τριάντα χρόνια στάθηκε πίσω από τον πάγκο, πάντα με ένα χαμόγελο, δεκαοχτώ ώρες την ημέρα. Τώρα ήρθα εγώ που νιώθω βαθιά μέσα μου πως πρέπει να τιμήσω την ιστορία αυτού του μαγαζιού, και τελικά μου βγαίνει σαν υπόσχεση να το κάνω, θες με την ποιότητα στα προϊόντα μας, θες με την καθαριότητα, τη συνέπεια και την εξυπηρέτηση, θες με το μεράκι και με το χαμόγελο. “Τούτο το μαγαζί έχει ιστορία”, έλεγε ο παππούς, “να μην το αλλάξετε”. Θέλουμε να συνεχίσουμε αυτή την παράδοση με κάθε τρόπο».

Την εποχή που άνοιξε ο φούρνος, πουλούσε κυρίως ψωμί και παξιμάδι, όπως όλοι άλλωστε τότε. Αργότερα ο κόσμος ζητούσε καφέ στη χόβολη, υποβρύχιο, νoυγκατίνα… Το χωριάτικο ψωμί ήταν πάντα σταθερό στις προτιμήσεις, στις μέρες μας όμως μειώθηκε η κατανάλωση του. Οι Αθηναίοι επιλέγουν vegan friendly προϊόντα, προτιμούν περισσότερο τις μπάρες δημητριακών, τα κριτσίνια. Μπαίνοντας στο σημερινό κατάστημα όμως ο φούρνος διαθέτει σχεδόν τα πάντα: Πολλούς διαφορετικούς τύπους ψωμιού, μεγάλη ποικιλία σε βουτήματα, κέικ, μπουρεκάκια, γκουρμέ σάντουιτς με προσούτο και τυρί λαζαρέτο Ιθάκης για παράδειγμα, όλα χειροποίητα. Τα γλυκά, όπως ο κορμός, τα τουλουμπάκια ή οι μηλόπιτες, επίσης φτιάχνονται εδώ.

Ο φούρνος κατά κάποιο τρόπο λειτουργεί σαν συνδετικός κρίκος ανάμεσα στο μακρινό παρελθόν και το σήμερα, παρόλο που η σημερινή γειτονιά δεν θυμίζει σε τίποτα την αρχική. Όταν ανέλαβε ο Αποστόλης, η περιοχή θεωρούνταν «in», άνοιγαν καινούργια μαγαζιά και στα στενά του Ψυρρή συναντούσες συνέχεια καλλιτέχνες. Ώσπου ήρθε η οικονομική κρίση και άρχισε να υποβαθμίζεται. Γίνονταν ληστρικές επιδρομές, οι παλιοί κάτοικοι μετακόμιζαν και οι νέοι προτιμούσαν το Γκάζι για τις βόλτες τους.

«Η εγκληματικότητα οδήγησε στην παρακμή της γειτονιάς. “Μπραβιλίκια”, καθημερινές επιθέσεις σε ηλικιωμένους ή νεαρές κοπέλες και οι μόνιμοι κάτοικοι έφυγαν. Αργότερα τα σπίτια τους μετατράπηκαν σε hostels και Airbnb οπότε χάθηκε η ταυτότητα της παλιάς γειτονιάς. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας η κινητικότητα στην περιοχή πάγωσε εντελώς. Ο σταθερός τζίρος που κάναμε από τους τουρίστες και από τη χονδρική σε μαγαζιά και ξενοδοχεία για το brunch τους, έπεσε 80%! H εικόνα αυτή είναι γενική στο Ψυρρή καθώς σχεδόν όλα τα παλιά μαγαζιά “των παππούδων” π.χ καλαθάδικα, κατσαρολάδικα, παλιατζίδικα στήριζαν ένα μεγάλο κομμάτι τους στη χονδρική. Παρόλα αυτά για να είμαστε ακόμα εδώ κάτι σημαίνει!»

Αρτοποιείον 1907, Σαρρή 13, Ψυρρή 210 3214035, https://artosvenetis.gr/
https://www.facebook.com/fournos1907/
https://www.instagram.com/fournos1907/