Η Δημοκρατία των sandwich

Όταν ήμουν μικρός, για να κοιμηθώ το βράδυ μετρούσα προβατάκια. Όταν μεγάλωσα άρχισα να μετρώ τους φίλους και γνωστούς μου για να είμαι σίγουρος ότι ακόμη υπάρχω, αλλά τελευταία πιάνω τον εαυτό μου να προσπαθεί να θυμηθεί και να απαριθμήσει τα διάφορα σάντουιτς όλης της γης. Και όχι μόνο αυτό, αλλά και να σκεφτώ μια φιλοσοφική αντίληψη για το sandwich.

Ένα sandwich τα έχει όλα. Πέρα από τις καθαρά διατροφικές ενσωματώσεις του, το sandwich έχει να κάνει με τη ταχύτητα, την αρχιτεκτονική, την ιστορία, τις διατροφικές μας συνήθειες, το πολιτικό μας σύστημα και την γεωργική παραγωγή για να μην πάω παραπέρα.

Συχνά πυκνά κατακλυζόμαστε από κείμενα και φωτογραφίες για dinner parties και haute φαγητά αλλά τις περισσότερες φορές, ειδικά όταν είμαστε μόνοι, το μυαλό μας την ώρα της μεγάλης πείνας μαγνητίζεται από ένα και μόνο πράγμα, το sandwich. Επίσης το sandwich έχει και μία ηθική υπόσταση, είναι βασισμένο στο ψωμί, που του δίνει και ένα political correctness απαράμιλλο για τις μέρες μας. Βέβαια υπάρχει ένα μόνο μειονέκτημα στο sandwich το οποίο δύσκολα ξεπερνιέται, δηλαδή το γεγονός ότι δεν μπορείς να το μοιραστείς…

Elvis Sandwich

Ένα εξατομικευμένο και μοναδικό αντικείμενο άμεσης κατανάλωσης, ίσως αυτό είναι που το κάνει και τόσο αγαπητό. Ναι, γιατί όσο κι αν προσπαθούν οι σύγχρονοι guru του φαγητού και της μαγειρικής να μας πείσουν ότι το φαγητό είναι να το μοιραζόμαστε, όλοι μας ξέρουμε ότι αυτό είναι ένα στοιχείο εξαναγκασμού, το ίδιο που οδήγησε και τις μανάδες μας στα γηρατειά τους να γίνουν κακές μαγείρισσες.

Το sandwich ίσως να αποτελεί το μοναδικό φαγητό που αναλύοντάς το μπορεί κανείς να δει την σύγχρονη ιστορία των διατροφικών προτύπων ολόκληρης της ανθρωπότητας.

Στις μπουκιές ενός sandwich μπορεί κανείς να διαβάσει την σχέση εξουσίας της δυαδικότητας αρσενικό-θηλυκό, καθώς επίσης και τα δεκάδες μηνύματα που συνεχώς εκπέμπει μέσα από τους διαφορετικούς και αντιφατικούς του συμβολισμούς. Για τον άνδρα το sandwich είναι “ηθική” επιβράβευση, ενώ για την γυναίκα αποτελεί διατροφικό πανικό, εκτός βέβαια αν πρόκειται για σύγχρονη μαμά που έχει το τοστάκι σαν πρώτη επιλογή για τα παιδιά της - οπότε μιλάμε για ενοχικό πανικό.

Το sandwich έχει και μία άλλη διττή παρουσία, είναι ταυτόχρονα το απόλυτο street food καθώς και το πιο ευκολοδιάκριτο στοιχείο μιας απόκρυφης σπιτικής κουζίνας. Είναι τόσο πολύ διαδεδομένο σε όλη τη γη που ακόμη και ο κινηματογράφος έχει αφιερώσει χιλιάδες σκηνές με “ήρωες” που τρώνε sandwich.

Στον “Κλέφτη Ποδηλάτων” ο Αντόνιο μαζί με το γιο του Μπρούνο καταναλώνουν ένα tramezzini με μοτσαρέλα, σε μία σημαντική στιγμή της αφήγησης, καθώς ο πατέρας λέει στο γιο πως, μαζί μπορούμε να “κάνουμε ότι θέλουμε γιατί είμαστε και οι δύο άνδρες”. Ο Presley, το ανδρικό πρότυπο της αμερικάνικης νεολαίας τη δεκαετία του ‘50 έχει δικό του sandwich, με το προβοκατόρικο όνομα “Elvis”, φτιαγμένο με φιστικοβούτυρο, μπανάνα και μπέικον, ενώ την ίδια στιγμή ο James Dean, ένα άλλο αρσενικό πρότυπο εμφανίζεται κάθε λίγο με ένα sandwich στο χέρι.

Ο Jules τρώει το burger στο Pulp Fiction

Το sandwich είναι η απόλυτη διατροφική δημοκρατία. Σχεδόν, αναρχικό από την φύση του, “anything goes”, ξεπερνά τα όρια και τους μυστικισμούς της κουζίνας, δίνοντας τη δυνατότητα στον καθένα μας να το πραγματώσει.

Το sandwich μέσα από την ιδιαιτερότητα του, να μπορεί να έχει σαν περιεχόμενο κάθε τι που μπορούμε να φανταστούμε, και σε σχέση με τη διάσπαρτη παρουσία του σε όλη τη γη, βάζει και ένα φιλοσοφικό ερώτημα σε σχέση με την δημοκρατικότητά του: Με ποιο τρόπο αυτή η πληθωρική και απλή σχέση ενός «φαγητού» μπορεί να αποκομίσει τόσα πολλά αντιδημοκρατικά σημάδια πάνω της;

Η απάντηση πιθανά βρίσκεται στο γεγονός ότι πρέπει κανείς να διαχωρίσει το sandwich στις Δυτικές χώρες από το sandwich στον υπόλοιπο κόσμο. Το sandwich αποτελεί το δημοφιλέστερο φαγητό σε όλη τη γη και η δυνατότητά του να καταναλώνεται στο χέρι και στο δρόμο το κάνει πανταχού παρόν ενώ την ίδια στιγμή το στίγμα του περιεχομένου του είναι τα ντόπια υλικά . Στην Δύση, ενώ η κατανάλωση μπορεί να γίνεται στο «πόδι», η βάση ενός sandwich είναι το κρέας.

Τα τελευταία χρόνια οι μαγείροι και τα εστιατόρια έχουν προσπαθήσει να οικειοποιηθούν τα sandwich στην προσπάθειά τους να αντλήσουν δημιουργικότητα από «τα κάτω», σερβίροντας κάθε είδους μαγειρικές “φαντασιώσεις” που θυμίζουν κακά σουρεαλιστικά φιλμ. Όμως το sandwich έχει αρχιτεκτονικές προδιαγραφές, προϋποθέτει δηλαδή μιας μορφής «εγκλεισμό» στο ψωμί, κάθετο, οριζόντιο ή τύλιγμα και ταυτόχρονα μια διαδικασία κατανάλωσης η οποία δεν πρεσβεύεται από τα καλά εστιατόρια. Ίσως η ύπαρξή του εξαρτάται από την δυνατότητά του να είναι ελεύθερο και η δημοκρατικότητά του να μπορεί να εκφραστεί μόνο μέσα από αυτό. Μια “αυθαίρετη” μορφή επικοινωνίας ανάμεσα σε όλους τους λαούς της γης με καθαρά “γλωσσικές” προεκτάσεις.