Κουζίνα και πολιτική

Μια μπουκιά σε ένα burger δεν μας κατατάσσει σε συγκεκριμένη πολιτική ιδεολογία, ούτε η μπουκιά αυτή ανήκει σε κάποιο συγκεκριμένο πολιτικό κόμμα. Όμως, η κάθε μας μπουκιά είναι γεμάτη πολιτικές προεκτάσεις. Το φαγητό καμουφλάρει ταξικές προεκτάσεις και διαρρέει στην υπόλοιπη ζωή μας, από την δημόσια υγεία μέχρι την αρχιτεκτονική του ίδιου του σπιτιού μας. Η κουζίνα, σαν χώρος, είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Μάλιστα σημαντικοί σύγχρονοι εικαστικοί καλλιτέχνες όπως ο Λουκάς Σαμαράς, η Cindy Sherman, η Martha Rosler, ο Mac Adams και πολλοί άλλοι την χρησιμοποιούν σαν καμβά της κριτικής τους απέναντι στην κοινωνία.

Η κουζίνα έγινε και το σκηνικό της πιο γνωστής ίσως δημόσιας σύγκρουσης σε πολιτικό επίπεδο, όταν στις 25 Ιουλίου του 1959, -στο απόγειο του ψυχρού πολέμου-, ο Νίξον μαζί με τον Κρούτσεφ, είχαν μια δημόσια συζήτηση μπροστά σε δεκάδες δημοσιογράφους και κάμερες, για την ανωτερότητα ή μη της αμερικάνικης “κουζίνας” απέναντι στην σοβιετική.

Cold War Kitchen, Λουκάς Σαμαράς

Η κουβέντα των δύο ανδρών, καταπληκτική για να κατανοήσουμε την σύνδεση της πολιτικής με το φαγητό, γίνεται με αφορμή την επίσκεψη του Νίξον και του Κρούτσεφ σε μια έκθεση της αμερικανικής επιτροπής εμπορίου με θέμα την καθημερινή ζωή των Αμερικανών, η οποία έγινε στη Μόσχα. Οι δύο τους συναντιούνται στο χώρο της προσομοιωμένης αμερικανικής κουζίνας και γίνεται ο εξής διάλογος:

Νίξον:(απευθυνόμενος στον Κρούτσεφ) Θέλω να δεις αυτή την κουζίνα. Είναι παρόμοια με αυτή των σπιτιών μας στην Καλιφόρνια (και δείχνει με το δάκτυλό του το πλυντήριο πιάτων).

Κρούτσεφ: Έχουμε κι εμείς τέτοια.

Νίξον: Αυτό είναι το τελευταίο μοντέλο. Ίδιο με αυτά που βάζουμε σε όλα τα σπίτια. Εμείς στην Αμερική θέλουμε να κάνουμε τη ζωή των γυναικών πιο εύκολη.

Κρούτσεφ: Ο τρόπος που αντιμετωπίζετε τις γυναίκες στον καπιταλισμό είναι αντίθετος με αυτό που συμβαίνει στον κομμουνισμό.

Νίξον: Ένα σπίτι παρόμοιο με αυτό μπορεί να αγοραστεί με $14,000, και οι περισσότεροι Αμερικανοί είναι η αλήθεια, μπορούν να αγοράσουν ένα σπίτι με τιμή που κυμαίνεται από 10 μέχρι $15.000. Να σου δώσω ένα παράδειγμα που είμαι σίγουρος πως θα εκτιμήσεις. Οι εργάτες μας στα μεταλλουργεία όπως ξέρεις είναι σε γενική απεργία αυτή τη στιγμή. Όμως κάθε ένας από αυτούς μπορεί να αγοράσει αυτό το σπίτι. Βγάζουν $3 την ώρα.

Κρούτσεφ: Έχουμε κι εμείς εργάτες και αγρότες π ου μπορούν να αγοράσουν ένα παρόμοιο σπίτι. Όμως τα αμερικάνικα σπίτια σας είναι κατασκευασμένα να κρατήσουν μόνο 20 χρόνια έτσι ώστε οι κατασκευαστές να μπορούν να πουλήσουν νέα σπίτια στο τέλος των 20 χρόνων. Εμείς χτίζουμε σπίτια που κρατάνε. Χτίζουμε για τα παιδιά και τα εγγόνια μας.

Νίξον: Τα αμερικανικά σπίτια είναι γερά για περισσότερο από 20 χρόνια, αλλά ακόμη και αν αυτό που λες ήταν αλήθεια, οι περισσότεροι Αμερικανοί θέλουν νέα σπίτια και νέες κουζίνες μετά από 20 χρόνια. Η κουζίνα μετά από 20 χρόνια θα είναι απαρχαιωμένη. Το αμερικανικό σύστημα είναι σχεδιασμένο να εκμεταλλεύεται τις τεχνολογικές εξελίξεις και τις νέες τεχνικές.

Cold war kitchen, Cindy Sherman 2

Η συζήτηση κρατά πολύ ώρα και καταλήγει να έχει μπόλικη ένταση, σε σημείο μάλιστα που ο Κρούτσεφ λέει στο Νίξον κάποια στιγμή πως “εμείς οι δυο πολιτικά ποτέ δεν θα συμφωνήσουμε. Ο Μικογιάν για παράδειγμα,(Αναστάς Μικογιάν, πρώτος αντιπρόεδρος της Σοβιετικής κυβέρνησης) αρέσκεται σε πολύ καυτερές σούπες. Εγώ πάλι δεν τις θέλω. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν τα βρίσκουμε μεταξύ μας”. Και απαντά ο Νίξον: “Μπορείτε να μάθετε πολλά πράγματα από εμάς κι εμείς από εσάς. Αυτό όμως προϋποθέτει ελεύθερη ανταλλαγή. Ας αφήσουμε τους λαούς να αποφασίσουν τι είδους σπίτι, κουζίνα και σούπα προτιμούν”.

Η έκθεση κατά τη διάρκεια της οποίας έγινε η συζήτηση περιείχε επίσης το στήσιμο και ενός τυπικού αμερικανικού supermarket της εποχής, ενώ είχε δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην τεχνολογία του σπιτιού και ειδικά της κουζίνας η οποία είχε μετατραπεί σε έμβλημα της ψυχροπολεμικής προπαγάνδας. Η κουζίνα και το περιεχόμενό της εξέφραζαν κοινωνικές αξίες με βαθιές πολιτικές προεκτάσεις. Μάλιστα ο Μικογιάν από το 1955 είχε στήσει στη Μόσχα αντίγραφο μιας τυπικής αμερικανικής κουζίνας για μελέτη, ενώ το 1958 επισκεπτόμενος την Αμερική πήγε σε πολλές μονάδες παραγωγής ειδών κουζίνας δηλώνοντας πως “η Σοβιετική νοικοκυρά χρειάζεται βοήθεια”.

Νίξον και Κρούτσεφ στην έκθεση αμερικάνικου εμπορίου, Μόσχα 1959

Η κουζίνα στη Δυτική λογική ήταν πάντα η βάση του σπιτιού και κατά συνέπεια του έθνους. Για τους Σοβιετικούς η κουζίνα και η μαγειρική ήταν απλά ένα καθημερινό εργαλείο επιβίωσης. Βέβαια όταν μερικά χρόνια μετά ο Κρούτσεφ (ενώ είχε υποσχεθεί πως μέχρι το 1960 θα είχε εξομοιωθεί η κατά κεφαλή κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών των Σοβιετικών με τους Αμερικανούς), ανακοίνωσε αυξήσεις τιμών σε αυτά τα είδη το 1962, οι εξεγέρσεις που ακολούθησαν είχαν σαν κεντρικό τους σύνθημα “βάλτε τον Κρούτσεφ στα λουκάνικα”.