Στη χειμωνιάτικη, βροχερή Αθήνα, ονειρεύομαι την Κρήτη: κάποτε η Ελένη Πετρουλάκη μού είχε πει ότι πέρασε όλη της την παιδική ηλικία και εφηβεία στην Κρήτη χωρίς να φορέσει παλτό, κι ότι αγόρασε για πρώτη φορά στη ζωή της (παλτό) όταν ήρθε στην Αθήνα. Από τότε η Κρήτη για μένα είναι το πιο καλοκαιρινό μέρος του κόσμου, ένας τόπος στον οποίο κυκλοφορείς με μαγιό, άντε με ένα ελαφρύ ζακετάκι, ακόμα και τον παγερό μήνα Φεβρουάριο.
Οι πρόσφατες καιρικές καταστροφές στα Χανιά με προσγείωσαν στην πεζή πραγματικότητα, δυστυχώς έχει χειμώνα και στην Κρήτη, και μάλιστα σκληρό, αδυσώπητο, όπως είναι οι περισσότεροι χειμώνες… Το κρητικό μεζεδάκι όμως εξακολουθεί να παραπέμπει σε (καλοκαιρινή) Κρήτη, όταν το τσιμπάς στην Αθήνα. Μπήκα στο Γκουγκλ και μέτρησα πάνω από 60 κρητικά εστιατόρια, μεζεδοπωλεία, τσιπουράδικα-ρακάδικα, ταβερνάκια, καφενεία με σνακς και φαγάδικα γενικά – υπολογίζω ότι είναι άλλα τόσα που απλώς δεν τα έβγαλε το μηχάνημα. Δεν λέω «η κρητική διατροφή είναι στη μόδα» επειδή ούτε ήρθε, ούτε έφυγε ποτέ από τη μόδα, είναι μια διατροφή που θυμίζει καλοκαίρι στο νότιο άκρο του Αιγαίου.
Όταν λες «Κρητική κουζίνα» σκέφτεσαι μυρωδάτη ντομάτα πάνω σε ντάκο, μυρωδάτο λάδι, φρέσκια ρίγανη, τέτοια πράγματα. Το «Μίτος» είναι καταπληκτικό, ανακάλυψη της φίλης μου της Έρσης Μηλιαράκη (για την ακρίβεια, ανακάλυψη του μπαμπά της, Μανώλη Μηλιαράκη, που είναι θαμώνας). Πρόκειται για «παραδοσιακό κρητικό ρακάδικο μεζεδοπωλείο» όπως λέει στην ούγια, με κάτι απίστευτους μεζέδες, εποχιακούς, υπερ-νόστιμους και πλούσιους, σε ακόμα πιο απίστευτες (χαμηλές λέμε, πολύ χαμηλές!) τιμές.
Χοχλιοί με ξυνόχοντρο στο μαγαζί «Μίτος»
Οι συνδυασμοί είναι όλα τα λεφτά – η ρέγγα π.χ. σερβίρεται με κουκιά, κάτι που δεν το έχω πετύχει στην κουζίνα της Μακεδονίας. Το σταμναγκάθι τους είναι ολόφρεσκο, μοσχοβολιστό και δεμένο τέλεια με το κρητικό λάδι, οι πικροί βολβοί είναι άγριοι, από βουνά και λαγκάδια, και ιδιαίτεροι δε-λες-τίποτα. Τα ντολμαδάκια χειροποίητα, οι αγκινάρες στο φούρνο εξαιρετικότατες και λίγα λέω. Αναφέρω μόνο τα πρώτα επειδή αυτά τρώω με μανία – το γαμοπίλαφο δεν μου λέει τίποτε, όχι ειδικά στον «Μίτο», πουθενά στον κόσμο. Το μαγαζί δεν έχει μενού ή κατάλογο, ο πολύ συμπαθητικός ιδιοκτήτης Μανώλης έρχεται και στα λέει όλα μαζί, κι έπειτα σου φέρνει επίσης όλα μαζί, ό,τι προαιρείται.
Απάκι με κρασί και ρίγανη στο μαγαζί «Μίτος»
Τα κρέατα είναι λουκούμια, λένε όσοι τα τρώνε με πάθος – κάποιος μου είπε ότι «εύχεται να πήγανε από φυσικό θάνατο τα κατσίκια κι οι τράγοι γιατί είναι σαν να αφήσανε μόλις πριν λίγες ώρες πίσω τους τις κρητικές βουνοπλαγιές», πράγμα μακάβριο, αλλά τουλάχιστον ειλικρινές.
Το μαγαζί είναι πολύ απλό, ένα ρακάδικο και καφενείο μαζί, με λαμπερή κουζίνα – τη βλέπεις μπαίνοντας στο βάθος. Στους τοίχους, ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Νίκος Ξυλούρης (σε χωριστά κάδρα, όχι όλοι αντάμα). Οι ιδιοκτήτες σε υποδέχονται με χειραψία, λες κι είσαι καλεσμένος τους, που είσαι, κατά κάποιον τρόπο. «Ποιος είπε πως εχάθηκε η κρητική κουζίνα/ φαίνεται μετακόμισε και ήρθε στην Αθήνα», λέει η μαντινάδα-σήμα-κατατεθέν του «Μίτου», και μαζί με την κρητική κουζίνα στα καλύτερά της, πάει και η περίφημη κρητική φιλοξενία…
Τα κρητικά μεζεδοπωλεία είναι πολλά στην Αθήνα, και καλά κάνουν που είναι πολλά. Εξαιρετικό, στο κέντρο, είναι το «Ραέτι» – επίσης δεν πας για τη διακόσμηση αλλά για το φαγητό, που είναι σπιτικό και τέλειο (το κοτόπουλο ελαφρώς κοκκινιστό του, αριστούργημα). Κάποια βράδια, παίζουν μαντινάδες. Οι πίτες είναι τέλειες.
Τέλος επειδή έχω μανία με παξιμάδια, κριτσίνια, κρητικά τυριά και άλλα εδώδιμα… ψωνίζω από τον «Αθητάκη», τα καταπληκτικότερα κριτσίνια έβερ, αυτά με τα σποράκια από πάνω. Ο Μανώλης Αθητάκης, με καταγωγή από τα Χανιά, έχει τα πάντα σε κρητικά που τα διαλέγει και τα δοκιμάζει ο ίδιος ένα προς ένα, από ξιδάτα λουκάνικα μέχρι υπέροχα λάδια, κρασιά, μαρμελάδες, μέλια, κουλουράκια κλπ, κι αν κάτι θέλεις που δεν το έχει, θα στο παραγγείλει μάνι-μάνι. Ψάχνω το θέμα κρητικοί φούρνοι: Ντουρουντούς από τα Σφακιά κι ας τσούζει λίγο, Αυγενάκης-Ερυφίλη, Μαλαδάκης από τα Χανιά, Βυνιχάκης από το Ηράκλειο, Χατζής για ποικιλία παξιμαδακίων, Μαθιουδάκης, Τσατσαρωνάκης-το-Μάννα, παραδοσιακός από Χανιά, και ό,τι άλλο πιάσει το μάτι μου σε σούπερ-μάρκετ της Αθήνας…
Αθητάκης
Αθητάκης
Στα οποία (σούπερ-μάρκετ) βάζω πάνω-πάνω τον «Χαλκιαδάκη», κρητικό υπερ-μπακάλικο με παραρτήματα σε Χαλάνδρι και Γλυφάδα. Ο «Χαλκιαδάκης» έχει μαραθόπιτες πάρα πολύ καλές και γενικά κατεψυγμένα κρητικά εδέσματα, αρτοσκευάσματα και μη, τυροκομικά σε τεράστια ποικιλία, να σου φεύγει το καφάσι, ζυμαρικά, και ελιές, λουκάνικα, πεντανόστιμα κοτόπουλα, παστά, μαρμελάδες, ρακές, τα πάντα όλα.
Το καλοκαίρι αργεί ακόμα, αλλά η Κρήτη ευτυχώς είναι δίπλα μας…
«Θυμάμαι τον εαυτό μου πιτσιρικά να πίνω καφέ φίλτρου, όταν τον πρωτογνώρισα στην Ελλάδα τη δεκαετία του ʼ60. Αγαπούσα και τον ελληνικό, αλλά όσο να πεις, το ξενόφερτο και το νέο είχε τη χάρη του»
Η μυρωδιά των φρεσκοαλεσμένων κόκκων, η πλούσια γεύση τους και η μοναδική τους δυνατότητα να εμπλουτίζουν γλυκά και επιδόρπια, καθιστούν τον καφέ αναπόσπαστο κομμάτι της γαστρονομίας και ιδιαίτερα της ζαχαροπλαστικής
Aναρωτηθήκατε ποτέ απο πού προήλθε ο καφές, απο που ξεκίνησε αυτό το μικρό φρούτο καφεόδεντρου; Ετοιμαστείτε για ένα ταξίδι στον χρόνο και τις ηπείρους.
8°
