Το άγνωστο παρελθόν του πρωινού

Είναι τόσο συνηθισμένη και οικεία η έννοια του πρωινού σήμερα που εύλογα θα σκεφτεί κανείς πως οι άνθρωποι ξεκινούσαν από πάντα τη μέρα τους τρώγοντας πρωινό. Η ιστορία όμως αποκαλύπτει μια διαφορετική αλήθεια. Στη μεσαιωνική Ευρώπη, το να τρως νωρίς το πρωί εξυπηρετούσε εντελώς διαφορετικές ανάγκες. Οι άνθρωποι ξεκινούσαν τη μέρα τους πολύ πιο νωρίς από αυτό που θεωρούμε «νωρίς» σήμερα, έτσι και η ώρα του φαγητού ερχόταν νωρίτερα.

Ο γνωστός ιταλός φιλόσοφος και θεολόγος του 13ου αιώνα Θωμάς Ακινάτης θεωρούσε επίσης αμαρτία να τρως το πρωί. H πρωινή νηστεία πριν από τη Λειτουργία επιβαλλόταν. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, το πρωινό με τη «γνωστή» έννοια επινοήθηκε την εποχή της δυναστείας των Τυδώρ τον 16ο αιώνα, ως επακόλουθο της εφαρμογής της αμειβόμενης εργασίας (!).  Καθώς ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι εγκατέλειπαν τα δικά τους χωράφια και αναζητούσαν εργασία σε άλλο αφεντικό, αναγκάζονταν να δουλεύουν πολλές ώρες χωρίς σταματημό. Ένα μεγάλο γεύμα νωρίς το πρωί πριν τη δουλειά τούς εξασφάλιζε αντοχή και ενέργεια. Με τη βιομηχανική επανάσταση και την μεταπήδηση από τις φάρμες στα εργοστάσια, η έννοια του πρωινού σχεδόν «επισημοποιήθηκε». Το πρωινό ήταν δεδομένο πλέον για τον εργαζόμενο κόσμο. Αν δεν υπήρχε το «9 με 5» δηλαδή, μπορεί και να μην υπήρχε … πρωινό.

Μπέικον το πρωί με συνταγή γιατρού

Για πολλούς, τα αυγά με το μπέικον είναι το απόλυτο πρωινό, μια αξία «κλασσική». Για τα αυγά άλλωστε, όσο πιο πίσω στο χρόνο κοιτάξεις, τόσο πιο εύκολη ήταν η πρόσβαση σε αυτά και μάλιστα από πολύ νωρίς το πρωί. Το ταίριασμά τους με το μπέικον όμως προέκυψε κάπου το 1920. Ο πρωτοπόρος των δημοσίων σχέσεων Edward Bernays, κατάφερε να πείσει τους γιατρούς της εποχής να προωθήσουν το μπέικον με τα αυγά ως την πιο… υγιεινή επιλογή να ξεκινήσεις τη μέρα σου, προκειμένου να ενισχύσει τις πωλήσεις της συσκευαστικής εταιρείας Beech-Nut που εκπροσωπούσε και η οποία έκανε «άνοιγμα»  στην παραγωγή τροφίμων. Ο Bernays έπεισε 5.000 γιατρούς να υπογράψουν μια επιστολή που παρότρυνε σε αυτό το «υγιεινό» πρωινό και την οποία δημοσίευσε στις εφημερίδες. Οι πωλήσεις μπέικον της εταιρείας του αυξήθηκαν κατακόρυφα και εμείς από τότε τρώμε μπέικον με αυγά το πρωί.

Τα δημητριακά στο πρωινό ήρθαν να μας… σώσουν

Τα δημητριακά δεν υπήρχαν πριν τον 19ο αιώνα, και όπως και το μπέικον, ο κόσμος άρχισε να τα καταναλώνει με «ιατρική» συναίνεση. Το πρωινό με δημητριακά προωθούσε την έννοια της γενικότερης υγείας  και ευεξίας, στην πραγματικότητα όμως έκρυβε ένα βαθύτερο νόημα. Ο ένας και μοναδικός Dr. John Harvey Kellogg, ο άνθρωπος που έδωσε το όνομά του στα πιο διάσημα και αναγνωρίσιμα σήμερα δημητριακά στον πλανήτη, καθιέρωσε τη γκρανόλα πρώτα και έπειτα τις νιφάδες καλαμποκιού ως μέρος μιας «πουριτανικής» δίαιτας σχεδιασμένης να καταστέλλει τις σεξουαλικές ορέξεις και να απομακρύνει τους αμερικανούς από τον πειρασμό και την «αμαρτία». Ναι, τα δημητριακά στο πρωινό μπήκαν αρχικά στο τραπέζι για να μας σώσουν από τον αυνανισμό. Η αλήθεια πάντως είναι πως δεν ήταν τόσο τα «ηθικά» οφέλη των δημητριακών που τα έκαναν τόσο δημοφιλή, όσο η ευκολία τους. Ο χρόνος παρασκευής ενός πρωινού με δημητριακά ήταν μηδενικός.

Η βρώμη που άλλαξε τον κόσμο

Η βρώμη υπήρχε πολύ πριν εφευρεθεί το πρωινό, ενώ η ανακάλυψή της άλλαξε τη ροή της ανθρώπινης επιβίωσης. Όταν ο άνθρωπος εγκατέλειψε το κυνήγι και άρχισε να καλλιεργεί τη γη και να εκτρέφει ζώα, άρχισε να φτιάχνει έναν δικό του χυλό από τα σιτηρά για να ταΐζει τα παιδιά του. Μέχρι τότε, το μητρικό γάλα ήταν η μοναδική τροφή για τα παιδιά που ακόμα δεν είχαν βγάλει δόντια για να μασάνε. Ο χυλός εκείνος απελευθέρωσε τις γυναίκες από τα «δεσμά» ενός μακροχρόνιου θηλασμού. Το αποτέλεσμα ήταν, ένα δεύτερο και γιατί όχι και ένα τρίτο παιδί και μια εκρηκτική αύξηση των πληθυσμών. Τον ζεστό αυτό χυλό απολαμβάνουν και σήμερα (όχι μόνο για πρωινό) πολλοί λαοί σε ολόκληρο τον κόσμο, από την Ασία με το χυλωμένο ρύζι που ονομάζουν congee, στη Μέση Ανατολή και την Ινδία με έναν χυλό από σιτάρι, στη Βόρεια Αμερική με τον σιμιγδαλένιο πολτό. Και μπορεί τα «γούστα» στο πρωινό να έχουν αλλάξει μέσα στους αιώνες, τα οφέλη της βρώμης και των χυλωμένων σιτηρών στην υγεία του ανθρώπου παραμένουν ίδια και πλέον επιστημονικά αποδεδειγμένα.    

Ο καφές δεν ήταν πάντα πρωινή συνήθεια

Μόλις τον 19ο αιώνα άρχισε να αποκτά φανατικούς οπαδούς ο καφές στην Ευρώπη. Για την ακρίβεια, πριν τον καφέ, οι άνθρωποι «ξυπνούσαν» με…αλκοόλ! Στην προ-«βιομηχανοποιημένη» Ευρώπη, με θανατηφόρες ασθένειες να πλανώνται στον αέρα και αμφιβόλου υγιεινής συνθήκες διαβίωσης που έκαναν το νερό «ακατάλληλο» προς πόση, οι σούπες με μπύρα ήταν αγαπημένη πρωινή επιλογή. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι είχαν ψωμί και μπύρα, ενώ οι αρχαίοι Έλληνες προτιμούσαν το κρασί, όπως και οι Ρωμαίοι. Ο λόγος που έγινε ο καφές τόσο δημοφιλής τότε παραμένει ο ίδιος και σήμερα. Καφεΐνη! Όπως και η έννοια του πρωινού καθιερώθηκε κατά την περίοδο της βιομηχανικής επανάστασης, έτσι και η σταδιακή στροφή προς τον καφέ τον 18ο και 19ο αιώνα ήταν συνυφασμένη με την  ανάπτυξη, αφού ως προϊόν παρείχε μια πρωτόγνωρη πνευματική και σωματική ανάταση που έκανε τους ανθρώπους πιο παραγωγικούς. Στην ίδια αυτή ανάταση εναποθέτουν τις ελπίδες τους και οι σημερινοί εργαζόμενοι.

Και μετά ήρθε το τσάι…

Οι άνθρωποι έπιναν τσάι οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας. Καμία ώρα δεν είχε την «αποκλειστικότητα». Όμως, τα δυνατά, πλούσια σε καφεΐνη χαρμάνια τσαγιού που φτιάχτηκαν ακριβώς για τις πρώτες πρωινές ώρες και μόνο, επινοήθηκαν τον  19ο αιώνα και μάλιστα στη Νέα Υόρκη. Ο εγγλέζος φαρμακοποιός Richard Davies ήταν ο πρώτος άνθρωπος που πιστεύεται πως δημιούργησε και προώθησε το Εγγλέζικο πρωινό τσάι στους νεοϋορκέζους το 1834. Λέγεται όμως πως στα τέλη του 19ου αιώνα ο σκωτσέζος έμπορος τσαγιού Robert Drysdale δημιούργησε το χαρμάνι που έμεινε στην ιστορία ως το «English Breakfast Tea» χάρη στη Βασίλισσα Βικτώρια που το δοκίμασε, ξετρελάθηκε και το «κοινοποίησε» σε ολόκληρο το Ηνωμένο Βασίλειο και από εκεί στον υπόλοιπο πλανήτη. 

Οι προϊστορικές τηγανίτες

Οι άνθρωποι ίσως να έτρωγαν τηγανίτες από τα προϊστορικά κιόλας χρόνια, σύμφωνα με στοιχεία που ήρθαν στο φως από την ανάλυση εργαλείων της Λίθινης περιόδου. Λέγεται πως ένα από τα τελευταία γεύματα του Otzi, της «μούμιας των Άλπεων» (η παλαιότερη φυσικά διατηρημένη μούμια στον κόσμο) ήταν σταρένιες τηγανίτες. Οι τηγανίτες ήταν και είναι αγαπημένη συνταγή σε πολλές κουλτούρες. Γιατί όμως καθιερώθηκε ως πρωινό;  Στην Ευρώπη τρώγονταν συνήθως λεπτές, αλλά στην Αμερική του 18ου αιώνα πήραν «όγκο» με τη βοήθεια ανθρακικού νατρίου (σόδας).  Μπορεί να ήταν εύκολο και γρήγορο να παρασκευαστούν, φαίνεται όμως πως οι άνθρωποι προτιμούσαν στο τέλος της μέρας τους να τρώνε ψωμί με το δείπνο τους, δίνοντας τη χρονική αβάντα και στον «φούρναρη» να ετοιμάζει ποσότητες φρέσκου, καθημερινού ψωμιού. Έτσι οι τηγανίτες παρέμειναν πρωινή συνήθεια και μια εύγεστη «παρασπονδία» οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας (σήμερα).