Τα τυριά της Νάξου, αυτά τα καταπληκτικά

Ο μύθος λέει πως ο Θεός Απόλλωνας, που λατρευόταν ιδιαιτέρως στη Νάξο, άφησε εκεί τον γιο του Αρισταίο, μεγάλο τυροκόμο, για να μάθει στους κατοίκους την τέχνη της τυροκομίας.

Δεκάδες αιώνες μετά, η Νάξος χάρις στους εύφορους κάμπους, τα άφθονα νερά, τα πλούσια σε βλάστηση βουνά και τα απέραντα βοσκοτόπια, διατηρεί μια κτηνοτροφία ιδιαίτερα ανεπτυγμένη, τα δε τυριά της είναι από τα πιο γνωστά της Ελλάδας. Στη Νάξο, όπως και σε άλλα νησιά των Κυκλάδων, υπάρχει επίσης μια μακρά παράδοση τυριών με βάση το αγελαδινό γάλα, που φθάνει πίσω στα χρόνια της ενετικής εποχής των νησιών, όταν οι καθολικοί κυβερνήτες εισήγαν αυτά τα τρόφιμα και τις μεθόδους παρασκευής τους. Οι Κυκλάδες είναι η μόνη περιοχή της Ελλάδας που από τον 16ο αιώνα είχε γαλακτοφόρες αγελάδες, και ως εκ τούτου πέτυχε από πολύ παλιά την τυροκόμηση του αγελαδινού γάλακτος.

Σήμερα, πάνω 10.000 γελάδια βόσκουν σε ναξιώτικα λιβάδια και πάνω από 100.000 αιγοπρόβατα εκτρέφονται ελεύθερα σε βοσκοτόπια του νησιού και ειδικότερα στο ορεινό τμήμα του, παράγοντας περί τους 1.500 τόνους τυριά ετησίως.

Το διασημότερο τυρί και πρεσβευτής του νησιού είναι η γραβιέρα Νάξου, προϊόν ΠΟΠ από το 1996, που προϋποθέτει τουλάχιστον 80% αγελαδινό γάλα και το πολύ 20% αιγοπρόβειο και παλαίωση τουλάχιστον τριών μηνών. Οι γραβιέρες συνήθως παράγονται σε κεφάλια εννέα κιλών, αλλά κυκλοφορούν και σε άλλες εκδοχές.

Άλλο φημισμένο τυρί της Νάξου είναι το αρσενικό, που σύμφωνα με τη λαϊκή μας παράδοση, είναι γνωστό τουλάχιστον από τον 19ο αιώνα. Πήρε αυτό το όνομα για τις ιδιότητές του (σκληρό και δυνατό τυρί) και για να το ξεχωρίζουν οι τυροκόμοι από τη μυζήθρα, το …θηλυκό τυρί που γίνεται επίσης από αιγοπρόβειο γάλα. Στη Νάξο το αρσενικό γίνεται από ένα συνδυασμό πρόβειου και κατσικίσιου γάλακτος που θερμαίνεται και πήζει με πυτιά. Η μάζα αυτή στη συνέχεια στραγγίζει σε καλούπια από καλάθια, από τα οποία παίρνει και το τελικό της σχήμα. Αφού έχει στραγγίξει το τυρί και έχει αποκτήσει την απαραίτητη συνοχή, βυθίζεται πάλι σε τυρόγαλο, αλείφεται με αλάτι (άλλοι το αλείφουν με τη μούργα του λαδιού) και αφήνεται να ωριμάσει για τουλάχιστον τρεις μήνες και μετά χρησιμοποιείται για επιτραπέζιο ή για τρίψιμο στα μακαρόνια.

Η ξινομυζήθρα είναι ένα παραδοσιακό φρέσκο τυρί από κατσικίσιο γάλα, που πήζει και παρασκευάζεται μέσα σε 24 ώρες από τη στιγμή του αρμέγματος. Η ξινομυζήθρα Νάξου είναι πλούσια και κρεμώδης, με μια ελαφριά ξινίλα που θυμίζει γιαούρτι. Το γάλα ημέρας στραγγίζεται και τοποθετείται σε δοχείο, όπου προστίθεται μικρή ποσότητα φυσικής πυτιάς, αλλά δεν θερμαίνεται. Ακολουθεί η ζύμωση και στη συνέχεια στραγγίζεται σε τσαντίλες (ύφασμα) και τοποθετείται σε ειδικά δοχεία, τα τσιμίσκια, (τυροβολιές) που είναι συνήθως φτιαγμένα από βούρλα. Η ξινομυζήθρα πρέπει να καταναλωθεί μέσα σε λίγες ημέρες, γιατί δεν διατηρείται.

Το ξινότυρο παράγεται από την ξινομυζήθρα, όταν αυτή ξεραθεί για αρκετές εβδομάδες μέχρι να σκληρύνει και χρησιμοποιείται σαν επιτραπέζιο τυρί ή για τρίψιμο.

Από το τυρόγαλο (τσίρος) που βράζεται, παράγεται και η μυζήθρα που όταν ξεραθεί γίνεται ο ανθότυρος. Υπάρχουν, ακόμη, το γίδινο, το λευκό τυρί τύπου φέτας και τα λαδοτύρια.

Εκτός των 5 κλασικών τυριών του νησιού (γραβιέρα, αρσενικό, ξινομυζήθρα, ξινοτύρι, μυζήθρα) κάποιοι τυροκόμοι πειραματίζονται σε πιο ψαγμένες γεύσεις γεγονός που θα το διαπιστώσουμε δοκιμάζοντας το τυριά τους (ΕΑΣ Ναξου, Τυροκομική Νάξου).

Η βλάστηση του νησιού, ποτισμένη από την αλμύρα της θάλασσας, προσδίδει στο αιγοπρόβειο γάλα και κατ’ επέκταση στο τυρί μια ιδιαιτερότητα. Ο καυτός ήλιος, μοναδικός σε όλη τη Μεσόγειο, βοηθάει στην ανάπτυξη των μυκήτων της ζύμωσης και έτσι έχουμε πραγματικά μοναδικά τυριά.

Πηγή: greekgastronomyguide.gr