Έγινε το αυτοκίνητο είδος πολυτελείας;

Την 1η Δεκέµβρη 1913 ο Henry Ford ξεκίνησε τη γραµµή παραγωγής και µείωσε τον χρόνο κατασκευής ενός ModelT από 12 ώρες σε κάτι παραπάνω από 90 λεπτά. Έτσι το κόστος του αυτοκινήτου πήγε από $825 το 1908, στα $260 το 1925. Κάπως έτσι έγινε για πρώτη φορά προσιτό το αυτοκίνητο στον κόσµο. Έναν αιώνα µετά φαίνεται να κάναµε έναν σχεδόν πλήρη κύκλο 350 µοιρών και να επιστρέψαµε σε µια εποχή, προ Ford, όπου το αυτοκίνητο γίνεται και πάλι είδος πολυτελείας: κάτι ακριβό στο οποίο οι περισσότεροι δεν έχουν πια πρόσβαση. Πως φτάσαµε, όµως, εδώ;

Τα τελευταία 20 χρόνια η τεχνολογική εξέλιξη των αυτοκινήτων έχει υπάρξει ραγδαία. Ακόµα και αν µπούµε σε µια χρονοµηχανή και επισκεφτούµε µια αντιπροσωπία αυτοκινήτου πριν από 10 χρόνια, κάποια από τα χαρακτηριστικά που είναι σήµερα µέρος του βασικού εξοπλισµού, το 2012 δεν έχουν καν εφευρεθεί. Τα τελευταία 20 χρόνια έχουµε δει το αυτοκίνητο να µεταµορφώνεται από ένα βασικό αγαθό –ένα µέσο µετακίνησης µε ένα ευρύ φάσµα επιλογών, από πολύ µικρά σε πολύ µεγάλα, από πολύ φτηνά σε πολύ ακριβά, από «γυµνό» σε υπερπλούσιο εξοπλισµό, κοινώς από το «να κάνω απλά τη δουλειά µου» στην «Άρτα και τα Γιάννενα»– σε ένα είδος πολυτελείας. 

Είχαµε επιλογές και ποικιλία στο είδος, τη µάρκα, τον σχεδιασµό, το χρώµα, τα χαρακτηριστικά, τον κινητήρα, την ισχύ. Ενώ τώρα; Τώρα οι περισσότερες µάρκες –µε ή χωρίς πρόσχηµα την «επιβίωση»– έχουν κάνει «trast» και ανήκουν σε οµίλους, που σηµαίνει ότι µοιράζονται ακριβώς τα ίδια δοµικά συστατικά όπως πρωτευόντως το σασί (πλαίσιο) και δευτερευόντως ένα σωρό εξαρτήµατα και ανταλλακτικά. Τώρα, µε την επιθυµία (λέγε µε και πρόσχηµα…) να έχουν περισσότερα χρήµατα για να επενδύσουν στην ηλεκτροκίνηση, αποσύρουν σταδιακά τα µικρού µεγέθους αυτοκίνητα τα οποία δεν άφηναν «ικανό κέρδος».

Τώρα, οι περισσότερες µάρκες, που δεν είναι πια µάρκες αλλά τιτάνες µε πολλαπλά ονόµατα, λένε: έχουµε αυτό και αυτό, µόνο µε «Άρτα και Γιάννενα». Και πού ’σαι; Είναι έως και 10.000 ευρώ ακριβότερο από τον προκάτοχό του. Το θες; Τι; Είναι ακριβό; (σατανικό γελάκι) Θα πας σε µεταχειρισµένο; (πιο έντονο σατανικό γελάκι) Καλή τύχη!

Ο θρασύτατος αυτός γέλωτας οφείλεται στο γεγονός ότι η τρέχουσα κατάσταση έχει προκαλέσει µια διόλου αµελητέα αύξηση τιµών και στα µεταχειρισµένα αυτοκίνητα, αφήνοντας τον σύγχρονο καταναλωτή µεταξύ γκρεµού και ρέµατος. Επαναλαµβάνω όµως...

Πώς φτάσαµε εδώ

Νούµερο 1: Ασφάλεια. Οµολογουµένως, ένα µέρος του εξοπλισµού ασφαλείας είναι πλέον βάσει νοµοθεσίας, και ένα άλλο είναι ό,τι έχουν προλάβει να εφεύρουν οι εταιρείες και έβαλαν στο αυτοκίνητο. Και σκέφτεστε… ασφάλεια! Σηµαντικό! Αδιαµφισβήτητα στη θεωρία, αλλά δεν είναι πάντα έτσι. Ένα κακό παράδειγµα είναι το automated emergency breaking system (σύστηµα αυτόµατης πέδησης) το οποίο παρεµπιπτόντως µου ’χει προκαλέσει κάνα δυο εµφράγµατα από την τροµάρα. Αυτό λοιπόν έχει σκοπό να φρενάρει απότοµα το αυτοκίνητο όταν εντοπίσει άλλο αυτοκίνητο, πεζό ή ποδηλάτη τον οποίο ο οδηγός δεν έχει προλάβει να δει.

Σε µια δοκιµή τέτοιων συστηµάτων το 2019 η Αµερικανική Ένωση Αυτοκινήτων διαπίστωσε ότι τα περισσότερα ήταν «εντελώς αναποτελεσµατικά» τη νύχτα, ακριβώς όταν προκύπτουν οι περισσότεροι θάνατοι πεζών. Έκτοτε, πολλοί κατασκευαστές έχουν προσθέσει βελτιωµένους αισθητήρες ανίχνευσης τη νύχτα, αλλά σε πολλές περιπτώσεις αυτές οι αναβαθµίσεις δεν συµπεριλαµβάνονται στον βασικό εξοπλισµό. Κάποιοι, δε, ισχυρίζονται ότι τα πολλά αυτά συστήµατα ασφαλείας ενδεχοµένως να έχουν αντίθετο αποτέλεσµα. Ο David Zipper, fellow στο Κέντρο Κρατικής και Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Σχολής Κένεντι του Χάρβαρντ (Harvard Kennedy School’s Taubman Center for State and Local Government), έγραψε: «Αντίθετα, ορισµένοι εικάζουν ότι τα ασφαλέστερα αυτοκίνητα κάνουν τους δρόµους πιο επικίνδυνους για τους πεζούς και τους ποδηλάτες, επειδή οι οδηγοί, αισθανόµενοι πιο ασφαλείς, είναι περισσότερο πιθανόν να πάρουν ρίσκα».

Και εδώ έρχεται εµβόλιµο το αιώνιο ερώτηµα: «µα θα πηγαίνουµε πίσω και όχι µπροστά;». Ή το «µα δεν θα συνεχίσουµε να εξελίσσουµε τα αυτοκίνητα στην προσπάθεια να βελτιστοποιήσουµε τόσο την ασφάλεια όσο και την άνεση των ανθρώπων (οδηγών, συνοδηγών, πεζών, ποδηλατών);» Προφανώς και όχι. Προφανώς και η ασφάλεια πάντα οφείλει να είναι η πρώτη προτεραιότητα. Το πιο σωστό ερώτηµα όµως ίσως είναι: πότε αρκεί; Πότε η προσπάθεια βελτιστοποίησης προσπερνά τη δηµιουργία εφάµιλλων προβληµάτων; Όπως και να ’χει, το θέµα αυξηµένης ασφάλειας και επανάπαυσης των οδηγών έρχεται εδώ να δέσει µε τον επόµενο παράγοντα που έχει συµβάλει στην αύξηση κόστους.

Νούµερο 2: Τα infotainment και άλλα τζιτζιµπράγκαλα (ασύρµατες συνδέσεις smartphone, cruise control καθοδηγούµενο από ραντάρ, προβολείς LED, υαλοκαθαριστήρες µε αισθητήρες βροχής, φωτισµός περιβάλλοντος για την καµπίνα...). Κοινώς, οι τεράστιες οθόνες αφής, οι οποίες όσο πάνε και µεγαλώνουν, η συνδεσιµότητα αυτών µε όλες µας τις συσκευές και τα αµέτρητα µενού µέσα στα οποία χανόµαστε… την ώρα που οδηγούµε, όταν απλά θέλαµε οι άµοιροι να χαµηλώσουµε την ένταση του κλιµατιστικού γιατί έχουµε ψοφήσει στο κρύο, ή να βρούµε το αναθεµατισµένο κουµπάκι του alarm το οποίο γίνεται ολοένα και µικρότερο. Λέγονται Alarm για κάποιο λόγο· γιατί πρέπει µονίµως να το ψάχνω; Ακόµα και το να χαµηλώσουµε την ένταση της µουσικής απαιτεί µεταπτυχιακό από το Harvard σε κάποια καινούργια αυτοκίνητα. Γιατί;

Και όλα αυτά συµβαίνουν παράλληλα µε τη δήλωση: πρέπει να γίνουν τα αυτοκίνητα ασφαλέστερα! Τότε γιατί µου βάζεις µια οθόνη 100 ιντσών µπροστά µου µε 7.000 µενού την ώρα που οδηγώ; Γιατί µου κάνεις την περιήγηση σε αυτό το µενού τόσο περίπλοκη όταν γνωρίζεις ότι σίγουρα θα χρειαστώ κάτι από αυτά την ώρα που το αυτοκίνητο κινείται; Πού είναι επιτέλους το κουµπάκι των alarm; Και αυτές οι πόρτες από πού ξεκλειδώνουν;

Δεν σας κρύβω ότι µπαίνοντας σε καινούργια αυτοκίνητα έχω πολλές φορές φανταστεί να µε κυνηγάει ένας δολοφόνος και εντέλει να πεθαίνω επειδή δεν πρόλαβα να βρω και να πατήσω το σωστό κουµπί, ή γιατί το χειρόφρενο είναι και αυτό πια µικρότερο από σπυράκι και δεν θυµάσαι ποτέ αν πρέπει να το πιέσεις µε το µικρό σου δαχτυλάκι ή να το τραβήξεις. Το «Texas Chainsaw Massacre» θα ήταν µια εντελώς διαφορετική ταινία εν έτη 2022,

Νούµερο 3: Μικροτσίπ. Χιλιάδες µικροτσίπ! Από το να ζεστάνετε τα χέρια σας σε θερµαινόµενο τιµόνι, ή τον ποπό σας σε θερµαινόµενα καθίσµατα, από το να µετακινήσετε µε χάρη το κάθισµά σας µπρος-πίσω και πάνω-κάτω, στο να πατήσετε το κουµπάκι για να κατέβει η πόρτα του πορτµπαγκάζ, µε ταχύτητα πιο αργή απ’ τον θάνατο, για να µην σας πιάσει η µεσούλα σας (και ο δολοφόνος να πλησιάζει), από τα ηλεκτρικά παράθυρα σε όλα τα άλλα συστήµατα ασφαλείας και «διασκέδασης».

Και πού είναι τα µικροτσίπ; Α, είναι σε έλλειψη. Γιατί είναι σε έλλειψη; Γιατί κατά τη διάρκεια της πανδηµίας δεν αγοράζαµε αυτοκίνητα και έτσι η αυτοκινητοβιοµηχανία σταµάτησε να παραγγέλνει γιατί δεν υπήρχε ζήτηση. Επίσης, έπεσε η ίδια η παραγωγή λόγω πανδηµίας. Και τώρα τι κάνουµε; Τώρα, επειδή υπάρχει µεγάλη ζήτηση και η παραγωγή ακόµα υστερεί, τα βαράµε στο θεό και όποιος προλάβει. Και το αυξανόµενο κόστος πρώτων υλών; Α, ναι! Ανέβασε το κόστος λίγο ακόµα. Και η έλλειψη ανθρώπινου δυναµικού; Έλα, δώσε λίγο ακόµα µωρέ. Και η εφοδιαστική αλυσίδα που έχει επηρεαστεί λόγω πανδηµίας; Σωστά, πάµε λίγο ακόµα. Εκεί κοντά στα 12-15.000 ευρώ αύξηση νοµίζω µας καλύπτει.

Όλα αυτά τα τζιτζιµπράγκαλα που αναφέραµε παραπάνω απαιτούν ολοένα και περισσότερους ηµιαγωγούς (semi condactos) οι οποίοι ειδικά σήµερα κοστίζουν ένα σωρό χρήµατα. Για να έχουµε µία εικόνα, κρατήστε αυτό που είπε ο Δ.Σ. της Bosch πριν κάνα χρόνο: «Ένα συµβατικό αυτοκίνητο απαιτεί ηµιαγωγούς της τάξης των περίπου 100 ευρώ. Ένα Plug-In υβριδικό αυτοκίνητο περί τα 250-300 ευρώ, ενώ ένα αµιγώς ηλεκτροκίνητο περί τα 550 ευρώ». Επαυξηµένα τα ποσά αυτά πού µετακινούνται; You guess edit!

Νέα δεδοµένα

Ας δούµε όµως ένα παράδειγµα. Το Volkswagen Golf, το οποίο πριν από λίγο καιρό ήταν το αυτοκίνητο µε τις µεγαλύτερες πωλήσεις στην Ιρλανδία, έβγαινε το 2012 στη φθηνότερη έκδοσή του, µε έναν βενζινοκινητήρα 85 ίππων 1.2 λίτρων, είχε τρεις πόρτες και κόστιζε 19.745 ευρώ. Αυτή τη στιγµή το φθηνότερο Golf που υπάρχει κυµαίνεται στα €30.950 για ένα µοντέλο TSI Life 1.0 λίτρου. Πρόκειται για αύξηση τιµής 11.205 ευρώ.

Και εδώ αναδύεται µια λίγο πιο απλή ερώτηση. Μήπως σε συνδυασµό µε όλους τους παραπάνω παράγοντες οι εταιρίες έκαναν επιπρόσθετα µια κλασική αύξηση τιµών απλά και µόνο επειδή µπορούν και επειδή πλέον η ζήτηση ξεπερνά κατά πολύ την προσφορά; Μην αναρωτιέστε, έχει απαντηθεί ήδη: τα αυτοκίνητα πόλης και τα supermini είναι ασύµφορα. Άρα ή τα σταµατάµε ή συνεχίζουµε την παραγωγή τους κάνοντάς τα πανάκριβα. Ένα Ford Fiesta το 2020 κόστιζε 15.000 ευρώ και τώρα το παίρνεις µε 21.000 ευρώ.

Σύµφωνα µε τον David Bannon, της Mazda Ireland, η απάντηση είναι όχι. «Τα τελευταία 10 χρόνια έχουµε αυξήσει τις τιµές των αυτοκινήτων µας, αλλά όχι χωρίς να βελτιώσουµε σηµαντικά την ποιότητα και την ασφάλεια των οχηµάτων µας», δήλωσε. Ορισµένες όµως εταιρίες, όπως η Ford, προγραµµατίζουν να σταµατήσουν την παραγωγή κάποιων µοντέλων χαµηλότερης κατηγορίας, δίνοντας προτεραιότητα στα πιο ακριβά µοντέλα τους.

Και αυτό το µοντέλο, φαίνεται να γίνεται όλο και πιο δηµοφιλές. Είναι αρκετές οι εταιρίες που σκέφτονται να αποσύρουν µόνιµα, τα µικρότερα και φτηνότερά τους µοντέλα, και ως εκ τούτου θα διαθέτουν πλέον µοντέλα µεγαλύτερης κατηγορίας. Πού βρίσκεται όµως ο µέσος καταναλωτής σε αυτό το νέο πια τοπίο; Τι επιλογές αφήνουν σε έναν αγοραστή ενός µέσου νοικοκυριού που επιθυµούν να αγοράσουν ένα καινούργιο και πιο ασφαλές όχηµα για την οικογένειά τους αλλά δεν είναι διατεθειµένοι να δώσουν τεράστια ποσά; Δυστυχώς οι επιλογές δεν είναι απλά λίγες… αλλά γίνονται πια σχεδόν µονόδροµος, διότι ή θα χρειαστεί να χρεωθούν ένα τεράστιο ποσό που δεν έχουν, το οποίο θα γίνει µεγαλύτερο καθότι θα πρέπει να βάλουν περισσότερες δόσεις, ή θα πρέπει να αγοράσουν ένα µεταχειρισµένο αυτοκίνητο, των οποίων η τιµή έχει επίσης αυξηθεί λόγω έλλειψης άλλων επιλογών.