Σωτήρης Κωβός: Πώς «γεννιέται» ένα αυτοκίνητο;

Ανέκαθεν είχα μεγάλη αγάπη και σεβασμό στους δημιουργούς. Είτε αυτοί είναι χειρώνακτες, είτε συνθέτες, φωτογράφοι, οπερατέρ ή σχεδιαστές. Και επειδή η ροπή μου προς την αυτοκίνηση εμφανίστηκε νωρίς, οι σχεδιαστές αυτοκινήτου είχαν την τιμητική τους, στο πιο ψηλό ράφι. Το «κλικ» έγινε όταν το μακρινό 1974, Γενάρη μήνα, είδα τη Lancia Stratos, τη σιλουέτα ενός κομψού σχεδιαστικού αριστουργήματος διά χειρός Marcello Gandini, όταν ήταν στο Studio Bertone και δούλευε πάνω στα σχέδια για τη Lamborghini Countach. Λίγο το εκπάγλου ωραιότητος εποχούμενο κομψοτέχνημα, λίγο η επιτυχία και το status που έδωσε η Stratos στο νεοσύστατο την εποχή εκείνη Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Ράλι, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο, πέρα από τον δεδηλωμένο θαυμασμό μου, στο να αναζητώ μέχρι και σήμερα να μαθαίνω το πώς και γιατί της δουλειάς αυτών των ανθρώπων. Η πρόσφατη συνομιλία μου με τον Σωτήρη Κωβό γέμισε ένα κενό που είχα το οποίο μάλιστα ενισχυόταν από το γεγονός ότι ο διάσημος Έλληνας σχεδιαστής έχει μία μεγάλη αγάπη για τα ράλι.

Η συζήτηση μαζί του θα μπορούσε χωρίς υπερβολή να κρατήσει μέρες. Γιατί με τους δημιουργούς, έτσι και «μπεις» ελάχιστα στον κόσμο τους, ξεχνιέσαι. Θέλεις να μάθεις πολλά, να ρωτάς περισσότερα και οι απαντήσεις τους δημιουργούν νέες ερωτήσεις… Ωστόσο, ας μείνουμε στο μέτρο, αυτό που μεταφέρει το απαύγασμα μιας κεντρικής ιδέας για τα πιστεύω και τις θέσεις του σχεδιαστή. Χωρίς διακοπές από τον καταιγισμό των ερωτήσεών μου, παραθέτω τμήματα των απαντήσεων και των θέσεών του. Άλλωστε μπροστά στους δημιουργούς αξίζει να σιωπούμε. Και να θαυμάζουμε!

«Είναι εσφαλμένη η εντύπωση ότι όλα τα αυτοκίνητα μοιάζουν μεταξύ τους. Υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις και αν προσέξεις θα δεις ότι ο καθένας κάνει ό,τι μπορεί ώστε να διαφοροποιηθεί. Μπορεί λόγω των μεγεθών και της κατεύθυνσης χρήσης των αυτοκινήτων να χρειάζονται συγκεκριμένα αυτοκίνητα, που αναγκαστικά στο λειτουργικό κομμάτι θα μοιάζουν, αλλά όχι, δεν είμαι της άποψης ότι όλα είναι ίδια. Πιθανόν επειδή ένας γερμανικός όμιλος επέλεξε να μεταθέτει τους σχεδιαστές του κυκλικά μέσα στον όμιλο, άρα και τις ιδέες τους, αυτό δικαίως να έχει περάσει την εικόνα ότι δεν υπάρχουν διαφορές. Η νέα τάση είναι να ασχολείται ο καθένας με το δικό του brand. Δες στον όμιλο Stellantis. Κανένα Peugeot δεν μοιάζει με τα Citroen, ή τα Opel, ή τα Alfa Romeo. Και έτσι θα πορευτούν οι κατασκευαστές.

Το Automotive Design περνάει σήμερα την καλύτερη εποχή από δημιουργίας του. Συνυπάρχουν πολλές νέες τάσεις, αντίθετες πολλές φορές μεταξύ τους, λ.χ. αυστηρές φόρμες με κοφτερή ακρίβεια από τη μία μεριά, ή φόρμες με πλούσιες καμπύλες που αναγάγουν στη δεκαετία του ’60. Επίσης έχουμε νέες μάρκες αυτοκινήτου, είναι πραγματικά πολλές πια και η κάθε μία προσπαθεί να βρει τον δικό της σχεδιαστικό δρόμο. Παράλληλα με την υποχρέωση χρήσης κοινών εξαρτημάτων –για προφανείς λόγους– οι σχεδιαστές πρέπει να τα ενσωματώσουν στα σχέδιά τους με μαεστρία χωρίς να αλλοιωθεί η αρχική ιδέα.

Ο επικεφαλής σχεδιαστής πρέπει να είναι ένας άνθρωπος που διαισθάνεται, βλέπει και κατανοεί τις κοινωνικές τάσεις. Αυτές σε μεγάλο βαθμό κάτω από το πρίσμα της έμπνευσης μετουσιώνονται σε σχέδια και υποβάλλονται στα Διοικητικά Συμβούλια των αυτοκινητοβιομηχανιών. Εάν κάτι τους αρέσει το εγκρίνουν, άλλες φορές ζητούν βελτιώσεις, άλλες απορρίπτουν. Πάντως κανένας σχεδιαστής δεν θέλει να επιστρέψει το σχέδιό του πίσω, γιατί αυτό μεταφράζεται σε χάσιμο χρόνου και έχει μεγάλο οικονομικό κόστος, γιατί σημαίνει ότι η εταιρεία θα καθυστερήσει να βγάλει ένα μοντέλο απέναντι στον ανταγωνισμό.

Τα κριτήρια επιλογής ενός σχεδίου περιλαμβάνουν απόψεις που προέρχονται από τα τμήματα των μηχανικών, των πωλήσεων και του μάρκετινγκ. Κι αυτό επειδή, ναι, ένα σχέδιο μπορεί να είναι super, αλλά οι μηχανικοί θα κληθούν να το κατασκευάσουν και να χωρέσουν ό,τι απαιτεί να έχει ένα αυτοκίνητο για να βγει από την παραγωγή, οι πωλήσεις θα βγουν στις αγορές να το πουλήσουν και το μάρκετινγκ είναι εκείνο που πρέπει να χαράξει την πολιτική προώθησής του. Φυσικά λόγο και μάλιστα ουσιαστικό έχει και η προσωπική άποψη του Διευθύνοντα Συμβούλου. Πάντως ασχέτως των απόψεων των παραπάνω, ο σχεδιαστής ενός αυτοκινήτου δεν μπορεί να είναι “ο απόλυτος άρχοντας”. Αυτός πρέπει να είναι ο τελικός αποδέκτης, αυτός που το αγοράζει. Αυτός με την επιλογή του επικροτεί την όλη δουλειά.

Όταν γεννιόμαστε είμαστε όλοι ίδιοι. Μία λευκή σελίδα που σταδιακά εμπλουτίζεται. Το πρότυπο ομορφιάς (από τις πρώτες-πρώτες παραστάσεις μας, από το συγγενικό, φιλικό, σχολικό, κοινωνικό, περιβάλλον) χτίζεται μέσα μας. Την ομορφιά δεν την ανακαλύπτουμε από τη μία στιγμή στην άλλη. Το πρότυπό της το κάνουμε κτήμα μας μέσα από την καθημερινή εμπειρία μας στο πέρασμα των χρόνων. Με τον ίδιο τρόπο χτίζουμε και το σύστημα αξιών μας, πάνω στις οποίες βασίζουμε την κρίση μας για αντικείμενα και συμπεριφορές. Για παράδειγμα, στην επιθετική συμπεριφορά δίνουμε αρνητικό πρόσημο. Αντίθετα η δυναμική συμπεριφορά έχει θετικό. Απωθούμε την επιθετική, ενώ με χαρά δεχόμαστε τη δυναμική συμπεριφορά. Αυτός είναι και ο ρόλος του σχεδιαστή: να δίνει τρισδιάστατη μορφή σε αξίες που έχει ο άνθρωπος, έτσι ώστε όταν ο καταναλωτής αντικρίσει το αντικείμενο να το θεωρήσει κτήμα του, να ταυτιστεί με αυτό! Όταν ο τελικός αποδέκτης δει ένα δυναμικό μας σχέδιο και ταυτιστεί, τότε έχουμε πετύχει!

«Ο σχεδιαστής είναι συνθέτης. Αν ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν σχεδιαστής θα έβγαζε υπέροχα αυτοκίνητα, αντίστοιχα των μοναδικών μελωδιών του. Είναι αυτός που παίρνει διάφορες εικόνες, ήχους, παραστάσεις και με περίσσια ευαισθησία συνθέτει κάτι».

Για εμάς τους σχεδιαστές, ο άνθρωπος είναι στο κέντρο. Και πρέπει να μετουσιώνουμε τα πιστεύω του και τις ανάγκες του σε χρηστικά αντικείμενα. Ο σχεδιαστής πρέπει να μπορεί να δίνει τρισδιάστατη μορφή στις αξίες του τελικού αποδέκτη. Δεν μου αρέσει η λέξη καταναλωτής, αλλά αυτό εννοώ ευρύτερα με τον όρο τελικός αποδέκτης.

Τα περιθώρια του σχεδιαστή είναι τεράστια. Για αυτό έχουμε μεγάλο εύρος ελευθερίας. Συχνά ανακαλύπτουμε αξίες που είχαμε μέσα μας χωρίς να τις γνωρίζουμε. Η ισορροπία είναι κάτι που εκτιμούμε πάντα. Ο δημιουργικός σχεδιαστής πρέπει να ανακαλύψει αυτή την ισορροπία, να ανακαλύψει κάτι που ταιριάζει στις αξίες με τις οποίες έχει μεγαλώσει ο άνθρωπος. Και αυτές οι αξίες είναι παγκόσμιες σήμερα. Η δυναμική αίσθηση, η ισορροπία, είναι εκτιμητέα στοιχεία σε ανατολή και δύση. Κατανοώ ότι υπάρχουν διαφορές, όπως και μεταξύ Βορρά και Νότου σε πολλά πράγματα. Πλην όμως οι βασικές αξίες είναι κοινές. Όπως η αίσθηση της ομορφιάς. Μπορεί να παρεκκλίνουν κάποιες απόψεις, αλλά στο μεγάλο κάδρο οι απόψεις είναι ίδιες. Και στα αυτοκίνητα αυτό είναι ιδιαίτερα υπαρκτός παράγοντας.

Ο δημιουργικός σχεδιαστής αφουγκράζεται τις τάσεις και πρέπει να δημιουργήσει ένα “αντικείμενο” που να έχει απήχηση, αποδοχή, να είναι δυνάμει διαφορετικό, να έχει νεωτερισμούς και να είναι λειτουργικό. Και μαζί έχει τη δυνατότητα να κάνει κάτι μοναδικό που δεν υπήρχε προηγουμένως. Τα αυτοκίνητα είναι γλυπτά. Η ευθύνη μας είναι να βγάζουμε αυτή την αισθητική προς τα έξω. Αυτό πρέπει να είναι το προφανές. Να ομορφαίνουμε την καθημερινότητα του ανθρώπου. Πέρα από τα πρακτικά θέματα, η δεύτερη ματιά ενός ανθρώπου σε ένα δημιούργημα σημαίνει αισθητική “νίκη” και αποδοχή! Το καλό design  φτιάχνει τη μέρα μας. Για σκέψου τέτοιες επαναλαμβανόμενες εικόνες εκεί έξω: όμορφα αυτοκίνητα, όμορφα τραμ, όμορφα πάρκα, όμορφα κτίρια, όμορφα ρούχα, όμορφοι άνθρωποι. Οι επαναλαμβανόμενες τέτοιες εικόνες είναι το ζητούμενο από τον άνθρωπο καθημερινά. Μας οδηγούν στην ανάταση.

Ο εξηλεκτρισμός δίνει νέα στοιχεία στη σχεδίαση ενός αυτοκινήτου, πλην όμως το design εκδηλώνεται μέσα από την ηλεκτροκίνηση όπως πιστεύαμε μία δεκαετία πριν. Δες κάτι, ήρθαν στη ζωή μας τα ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα και θεωρούσαμε ότι οι χώροι θα πολλαπλασιαστούν δραστικά. Κι όμως αυτό δεν έγινε. Έχουμε ίδια σε χώρους αυτοκίνητα με εκείνα που χρησιμοποιούν κινητήρες εσωτερικής καύσης. Κέρδισαν βέβαια σε χώρους στο εσωτερικό λόγω της απουσίας του κεντρικού τούνελ, αλλά έγιναν πιο ψηλά και ογκώδη, ενώ είναι και ιδιαίτερα βαριά. Λόγου χάρη ένα μεγάλο ηλεκτροκίνητο αυτοκίνητο σήμερα ζυγίζει 2.5 τόνους, ενώ το Lexus LS ζύγιζε 1.7 τόνους και είχε τα πάντα σε επίπεδο εξοπλισμού.

Για εμένα το αυτοκίνητο πρέπει να έχει δύο πράγματα: συστήματα προστασίας οδηγού και επιβατών και οδηγική ευχαρίστηση. Το αυτοκίνητο πρέπει να γίνει και πάλι αυτοκίνητο. Σήμερα κάνουμε το αυτοκίνητο έξυπνο για να νιώθουμε ότι είμαστε έξυπνοι. Έχουμε χάσει την αίσθηση του τι είναι ένα πραγματικό αυτοκίνητο.

Η έμπνευση είναι ένα πολύ ιδιαίτερα σημαντικό πράγμα, είναι αυτό το στοιχείο που κάνει τη διαφορά στο τελικό σχέδιο που βλέπουμε. Ο εμπνευσμένος σχεδιαστής κάνει κάτι μοναδικό αλλά ταυτοχρόνως και πρακτικό. Παίρνει το οποιοδήποτε package από τους μηχανικούς και το αναδεικνύει σε θρίαμβο αισθητικής. Η έμπνευση είναι το καταστάλαγμα που κάνει τη διαφορά. Τα εμπνευσμένα σχέδια είναι διαχρονικά, σαν τα τραγούδια. Παραμένουν μοντέρνα για πάντα.

Η συναισθηματική διάσταση της στιγμής δεν επηρεάζει τους σχεδιαστές. Η εμπειρία μετουσιώνεται ανεπηρέαστη σε σκίτσο. Καίριο ρόλο παίζει το φως. Η γεωγραφική ζώνη του φωτός παίζει τεράστιο ρόλο στην έμπνευση. Πραγματικά η Ελλάδα θα μπορούσε να έχει μεγάλα σχεδιαστικά κέντρα.»

Ποιος είναι ο Σωτήρης Κωβός

Ο Σωτήρης Κωβός γεννήθηκε στην Αθήνα το 1965. Αποφοίτησε από το τμήμα Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και στη συνέχεια σπούδασε στο Βασιλικό Κολλέγιο Τέχνης (RCA) στο Λονδίνο με υποτροφία από τη Mazda. Εργάστηκε πρώτα στο Ευρωπαϊκό Σχεδιαστικό Κέντρο της Toyota-Lexus, και κατόπιν στην Audi ως υπεύθυνος εξωτερικής σχεδίασης. Η πρώτη του σχεδιαστική δημιουργία για μαζική παραγωγή ήταν το Toyota Yaris, το οποίο ανακηρύχθηκε «Αυτοκίνητο της Χρονιάς 2000» στην Ευρώπη και την Ιαπωνία, ενώ απέσπασε και πολλά άλλα βραβεία. Επίσης, ο Σωτήρης σχεδίασε το πολυτελές Lexus SC430 Cabrio, καθώς και μία σειρά άλλων αυτοκινήτων, κυρίως για την Toyota-Lexus. Ακόμη, σχεδίασε όλη τη σειρά ηλεκτροκίνητων αυτοκινήτων, λεωφορείων και τραμ για τη γαλλική εταιρεία Bollore. Το σχεδιαστικό του γραφείο «KOVOS DESIGN» έχει σχεδιάσει scooter για την ελληνική Nipponia, καθώς και άλλα προϊόντα, όπως αγωνιστικά αυτοκίνητα, σκάφη, ποδήλατα και έπιπλα.