Ο Nτόναλντ Τραμπ και η αμερικανική αυτοκινητοβιομηχανία

Το 2016 ο Ντόναλντ Τραμπ εξελέγη με την υπόσχεση να ενισχύει την παραδοσιακή παραγωγή προϊόντων, τις εργοστασιακές θέσεις εργασίας και προπάντων τον «παγκόσμιο κόμβο» της αυτοκινητοβιομηχανίας στις μεσοδυτικές πολιτείες. Η επιτυχία των αυτοκινήτων συμβολίζει την αμερικανική οικονομική ευρωστία και το ιδεώδες του ατομισμού: η ευρωπαϊκή αμφισβήτηση της αυτοκίνησης δεν έχει φτάσει στις αμερικανικές ακτές.

Στη διάρκεια της προεδρίας του ο Ντόναλντ Τραμπ περιέγραψε την αμερικανική αυτοκινητοβιομηχανία ως ξέφρενα αναπτυσσόμενη και το Μίσιγκαν ως την Εδέμ των μεγάλων επενδύσεων, αποδίδοντάς τες στη μείωση του corporate tax και στην προσωπική διαπραγματευτική του ικανότητα, στο ταλέντο του να προσελκύει επενδυτές. Πριν από λίγες μέρες, στις προεκλογικές συγκεντρώσεις έλεγε ότι οι συνομιλίες του με τον Ιάπωνα πρωθυπουργό Σίνζο Άμπε (που παραιτήθηκε προσφάτως) οδήγησαν στη δημιουργία πέντε νέων εργοστασίων στην ευρύτερη περιοχή του Ντιτρόιτ: στην πραγματικότητα, έγιναν τέσσερις ιαπωνικές επενδύσεις για κυψέλες καυσίμων και μία για κατασκευή αυτοκινήτων· οι σχετικές αποφάσεις είχαν ληφθεί πριν από την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ. Πρόκειται για την κοινοπραξία της Honda και της General Motors στο Μπράουνστοουν που, στην ουσία, φτιάχνει μπαταρίες απασχολώντας εκατό εργαζομένους: η εν λόγω επένδυση είχε ανακοινωθεί το 2013.

Ο απερχόμενος πρόεδρος επανέλαβε πολλές φορές ότι δεν είχε χτιστεί εργοστάσιο αυτοκινήτων τα τελευταία σαράντα δύο χρόνια κι ότι κατά την προεδρία του η αυτοκινητοβιομηχανία άνθισε. Όμως, τόσο η Volvo όσο και η Mercedes-Benz δημιούργησαν καινούργια εργοστάσια ήδη από το 2015, και μάλιστα στη Νότια Καρολίνα, όχι στο Μίσιγκαν, το οποίο, μετά από πολυετές κύμα ανεργίας και εγκατάλειψης, έχει ανακάμψει, ενώ η Νότια Καρολίνα χρειάζεται βιομηχανική τόνωση. Το 2006 η General Motors (που σημαίνει Chevrolet, Buick, GMC, Cadillac και Holden) έχτισε εργοστάσιο συναρμολόγησης ελαφρών οχημάτων στην περιοχή του Λάνσινγκ: η κρίση που κλόνισε την αμερικανική αυτοκινητοβιομηχανία στη δεκαετία του 1980 είχε ήδη ξεπεραστεί από πολύ παλιότερα με διαδοχικές συγχωνεύσεις όπως της Fiat-Chrysler, με τη δημιουργία συγκροτημάτων παραγωγής Jeep στο Τολίντο και προπάντων με τον προσανατολισμό στα υβριδικά και στα ηλεκτρικά. Κι αυτό παρά τη σχετική μείωση της κατανάλωσης η οποία, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του Ντόναλντ Τραμπ, κορυφώθηκε κατά τη διάρκεια της προεδρίας του: στην πραγματικότητα, η παραγωγή και οι πωλήσεις μειώθηκαν από το 2016 και ακόμα περισσότερο από τότε που άρχισε η πανδημία.

Ο παράγοντας ηλεκτροκίνηση στην Αμερική

Όσο για τα ηλεκτροκίνητα, η προεδρία Ομπάμα είχε στηρίξει την παραγωγή και τη χρήση τους με χαμηλή φορολογία και με κίνητρα όπως ελεύθερο πάρκινγκ και απρόσκοπτη είσοδο στη λωρίδα κυκλοφορίας των οχημάτων πολλών επιβατών (λεωφορεία, pooling κτλ). Χωρίς ωστόσο εντυπωσιακά αποτελέσματα. Κι όμως, η ηλεκτροκίνηση θα μπορούσε να συμβάλει στο σχέδιο των ΗΠΑ να αποκτήσουν πλήρη αυτάρκεια σε πετρέλαιο χρησιμοποιώντας άλλες μορφές ενέργειας. Πιθανότατα, μαζί με την παραξενιά που φέρνουν τα ηλεκτροκίνητα, οι Αμερικανοί νιώθουν να χάνουν τον ρομαντισμό των αυτοκινητοδρόμων με τα συχνά funky βενζινάδικα που αποτελούν μέρος της επίπλωσης του τοπίου: στις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν άρχισαν να καταργούνται τα κλασικά αμερικανικά αυτοκίνητα και να παίρνουν ευρωπαϊκή μορφή, ήταν πολύ πιο πρόθυμοι να υιοθετήσουν τη νέα τεχνολογία και το νέο ντιζάιν. Το 2011 τα ηλεκτροκίνητα αντιπροσώπευαν 0,14% της αμερικανικής αγοράς, έφτασαν το  0,75% το 2014, μειώθηκαν στο 0,66% το 2015, ενώ το 2017 αντιπροσώπευαν το 1,13%, το 2018 το 2,1 και σήμερα κυμαίνονται γύρω στο 1,9% με μεγαλύτερο καταναλωτή την Καλιφόρνια, όπου το 2019 υπήρχαν 670.000 ηλεκτρικά plug-in. Το μπεστ-σέλερ  είναι το Tesla και δεύτερο το Chevrolet. Τα υπόλοιπα ακολουθούν ασθμαίνοντας –Nissan, Ford, Toyota, BMW– αν και οι τιμές δεν ξεπερνούν τα 10.000 δολάρια ενώ ισχύουν ακόμα οι φορολογικές διευκολύνσεις του Ομπάμπα, παρότι ο Τραμπ είναι εχθρικός σε οτιδήποτε σχετίζεται με το περιβάλλον. Τον τελευταίο χρόνο η αμερικανική ηλεκτροαυτοκινητοβιομηχανία έχει στραφεί στον στρατό ελπίζοντας ότι σταδιακά θα αντικαταστήσει τον στόλο του με plug-in.

Αυτοκινητοβιομηχανία και πανδημία

Κατά τη διάρκεια της προεδρίας Τραμπ, δημιουργήθηκαν δύο εργοστάσια συναρμολόγησης –ένα Toyota/Mazda στην Αλαμπάμα (2018) και ένα της Fiat-Chrysler στο Μίσιγκαν (2019)–, ενώ ανακοινώθηκαν τέσσερις επενδύσεις αλλά δεν χτίστηκαν εργοστάσια: το 2017 η Renault-Nissan-Mitsubishi ανακοίνωσε τη δημιουργία δύο σταθμών ηλεκτρικής τροφοδότησης οχημάτων στο νοτιοανατολικό Μίσιγκαν και την επένδυση 41 εκατομμυρίων στο North American Tech Center. Η Toyota ανήγγειλε ότι θα επεκτείνει τη μονάδα δοκιμών αυτόνομων οχημάτων. Το 2018 η Subaru ανακοίνωσε επένδυση 48 εκατομμυρίων σε «τεχνολογικό κέντρο» με την προοπτική να δημιουργηθούν εκατό νέες θέσεις εργασίας. Ο Ντόναλντ Τραμπ προσπαθεί να αποσπάσει επαίνους για διαδικασίες που απλώς συνεχίζονται από την αρχή της δεκαετίας του 2000 και οφείλονται στην ίδια την αυτοδιόρθωση του συστήματος της αυτοκινητοβιομηχανίας καθώς και στις νέες τεχνολογίες.

Στη δεκαετία 2014-2016, δηλαδή προτού εκλεγεί, σημειώθηκε πραγματική άνθηση: επεκτάσεις εργοστασίων, καινούργιες μονάδες και ανανέωση του εργοστασιακού εξοπλισμού. Οι επενδύσεις αυτής της διετίας που υπολογίζονται σε 315 εκατομμύρια  απέδωσαν πάνω από 2.500 θέσεις εργασίας. Κατά την προεδρία του –αντλώ τις πληροφορίες από το επίσημο ερευνητικό πρόγραμμα CAR– οι επενδύσεις στην αυτοκινητοβιομηχανία ήταν περίπου 174 εκατομμύρια με 285 νέες θέσεις εργασίας.

Ο Τραμπ ήταν τυχερός ως προς το ότι η αυτοκινητοβιομηχανία πήγαινε πολύ καλά από πριν –η αμερικανική εξάρτηση από το αυτοκίνητο και το σχεδόν ανύπαρκτο κίνημα εναντίον της αυτοκίνησης συμβάλλουν στην ανθεκτικότητα του τομέα– αλλά ήταν άτυχος ως προς τη συγκυρία της πανδημίας. Πριν από την πανδημία, από το 2017 μέχρι τον περασμένο Φεβρουάριο, η αυτοκινητοβιομηχανία παρουσίασε ανάπτυξη 5,2%, αλλά η ανάπτυξή της κατά την προεδρία του Ομπάμα ξεπερνούσε το 11%. Δεν πρόκειται για κάποιο ρεκόρ: το οικονομικό κλίμα είναι σίγουρα ευνοϊκό, η οικονομία φαίνεται δυναμική, αλλά είχε τα ίδια χαρακτηριστικά από το τέλος της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 όταν η παραγωγή αυτοκινήτων είχε φτάσει στο ναδίρ μετά από πτωτική πορεία δέκα ετών.

Το 2016, στις ΗΠΑ πουλήθηκαν 17,6 εκατομμύρια αυτοκίνητα και μέχρι το 2019 οι πωλήσεις παρέμειναν περίπου σταθερές με ελαφρώς φθίνουσα τάση που δεν ερμηνεύεται με αποκλειστικά οικονομικούς όρους. Το διακύβευμα της αμερικανικής αυτοκινητοβιομηχανίας δεν εξαρτάται από την πολιτική των προέδρων, αλλά από τις διεθνείς συμπράξεις, συγχωνεύσεις και προπάντων από τη ζήτηση στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Προβληματισμοί σχετικά με την αυτοκινητοβιομηχανία στην Αμερική

Το μείζον πρόβλημα για τις ΗΠΑ παραμένει το έλλειμμα εισαγωγών-εξαγωγών αυτοκινήτων και ανταλλακτικών: το 2016 ήταν 196,5 δις· σήμερα είναι 209 δισ. Ο Τραμπ δεν προχώρησε στην επιβολή φόρου 25% που είχε προαναγγείλει για τα εισαγόμενα, παρότι μπορούσε: τα δύο πρώτα χρόνια της προεδρίας του είχε μαζί του το Κογκρέσο· οι Ρεπουμπλικανοί στηρίζουν τον βιομηχανικό προστατευτισμό και αντιτίθενται στις διεθνείς συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου. Το δεύτερο πρόβλημα, που συνυφαίνεται με τη γενικότερη στροφή της οικονομίας στις ανεπτυγμένες χώρες, είναι η συρρίκνωση ή η στασιμότητα των θέσεων εργασίας στον δευτερογενή τομέα: στην αρχή της προεδρίας Τραμπ 617.000 άτομα στο Μίσιγκαν απασχολούνταν στη βιομηχανία και στις σχετικές αλυσίδες παραγωγής· μετά από μικρές διακυμάνσεις οι εργαζόμενοι στη βιομηχανία είναι σήμερα 623.000 – πριν από είκοσι χρόνια ήταν 890.000 και πριν από τριάντα, λίγο προτού η βιομηχανία ψηφιοποιηθεί, ήταν πάνω από ένα εκατομμύριο. Η πτωτική τάση είναι σαφής παρά την αύξηση του πληθυσμού: αναπόφευκτα, έχει συμπαρασύρει την αυτοκινητοβιομηχανία η οποία είναι φειδωλή στις προσλήψεις – το ωρομίσθιο, 24,42 δολάρια, θεωρείται υψηλό συγκριτικά με άλλους τομείς. Εξάλλου, η μεταλλουργία γενικότερα τείνει να προβαίνει σε απολύσεις. Προσφάτως, η AK Steel έκανε περικοπές 350 θέσεων εργασίας στο Ντίρμπορν, ενώ πέρυσι έκλεισε το εργοστάσιο στη μητροπολιτική περιοχή του Ντιτρόιτ απολύοντας 1.500 άτομα.

Η αμερικανική Ford βρίσκεται σήμερα στην πέμπτη θέση της παγκόσμιας κατάταξης, η κορεατική Huyndai-Kia στην τέταρτη, η General Motors (μετά την πώληση της Opel στη γαλλική PSA) στην τρίτη, η Toyota στη δεύτερη και η γερμανική Wolkswagen, που συνήλθε από το σκάνδαλο Dieselgate, παραμένει η δημοφιλέστερη αυτοκινητοβιομηχανία στον κόσμο. Εξάλλου, μιας και τα εργοστάσια έχουν παγκοσμιοποιηθεί και διασκορπιστεί σε όλο τον κόσμο (η General Motors κατασκευάζει το Blazer στο Μεξικό και, όπως η Ford, διατηρεί εργοστάσιο στην Κίνα) είναι πολύ δύσκολο να συνδέσει κανείς την υγεία της αυτοκινητοβιομηχανίας με τη γενικότερα υγεία της οικονομίας: η εποχή που ό,τι ωφελούσε την General Motors ωφελούσε και τις ΗΠΑ έχει περάσει. 

Ο Τραμπ ήταν τυχερός ως προς το ότι η αυτοκινητοβιομηχανία πήγαινε πολύ καλά από πριν –η αμερικανική εξάρτηση από το αυτοκίνητο και το σχεδόν ανύπαρκτο κίνημα εναντίον της αυτοκίνησης συμβάλλουν στην ανθεκτικότητα του τομέα– αλλά ήταν άτυχος ως προς τη συγκυρία της πανδημίας.