Η εξάρτηση από το κινητό

Πάει καιρός τώρα που δεν μπορώ να συγκεντρωθώ όση ώρα πρέπει να είμαι συγκεντρωμένος, και όσην ώρα θέλω να είμαι συγκεντρωμένος. Κι αυτό είναι το νούμερο ένα πρόβλημα της ζωής μου. (Εξαιρώ τη διεθνή κατάσταση, μιλώ για μένα τώρα). Είμαι ένας άνθρωπος που καίγεται για χρόνο, και κλαίω κάθε στιγμή που πάει χαμένη. Και πλέον πολλές στιγμές πάνε χαμένες.

Για να σας δώσω μερικά παραδείγματα, που όπως θα δείτε είναι ακραία και ανησυχητικά. Βλέπω, για παράδειγμα, τον Άρη στην τηλεόραση. Οκέι, μπορεί να μην παίζουμε το πιο φαντεζί ποδόσφαιρο στον κόσμο, αλλά ούτως ή άλλως το τελευταίο πράγμα που με νοιάζει προσωπικά είναι η μπάλα: όταν βλέπω τον Άρη, βλέπω τον Άρη. Και όμως: πιάνω τον εαυτό μου να χαζεύει στο κινητό (ειδήσεις, σχόλια, αναρτήσεις φίλων) την ώρα που ΠΑΙΖΕΤΑΙ ΤΟ ΜΑΤΣ, ιδίως όταν επιτίθεται ο αντίπαλος ή όταν ξέρω πως πρόκειται να χάσουμε την μπάλα.

Το ίδιο συμβαίνει και με τα έργα που βλέπω στον υπολογιστή (στην τηλεόραση τα πράγματα είναι τελείως αλλιώς· ευτυχώς). Όταν δεν γίνεται «τίποτε» (συνήθως βλέπω ταινίες δράσης, όχι Ταρκόφσκι —ο Ταρκόφσκι είναι για τους νέους—, οπότε δεν μπορώ να πω ότι με πολυενδιαφέρουν τα διαλογικά μέρη), όταν δεν γίνονται πολλά λοιπόν, νά σου το κινητό στο χέρι μου…

Τουλάχιστον δεν βλέπω το κινητό όταν βγάζω τα σκυλάκια μας βόλτα, καθώς αυτό απαγορεύεται: κινητό και σκυλί ΔΕΝ πάνε μαζί, απαγορεύεται.

Όταν αφηγήθηκα τα παραπάνω σε έναν φίλο, μου είπε ότι συμβαίνει και στον ίδιο. Και μάλιστα όχι μόνο όταν παρακολουθεί ματς στην τηλεόραση, αλλά ακόμη και όταν είναι την Κυριακή στο γήπεδο. «Το ακόμη χειρότερο», μου είπε, «είναι στην πολυθρόνα ή στο κρεβάτι με το βιβλίο: κάθε πέντ’-έξι σελίδες το αφήνω στην άκρη, κοιτάζω για λίγο το κινητό μου, και το ξαναπιάνω μετά. Μάλιστα, όσο περισσότερο το αφήνω, τόσο περισσότερο χρόνο χρειάζομαι για να επανέλθω στο πνεύμα του».

Το θέμα δεν είναι το μέσον, αλλά η γοητεία της διασύνδεσης. Έχουμε να κάνουμε με e-ΔΕΠΥ

Ναι, προφανώς το πρόβλημα δεν αφορά μόνο εμένα ή μόνο τον φίλο μου, και —το ξέρουμε δα— δεν είναι σημερινό, είναι ήδη παλιό και έχουν γραφτεί πολλά κείμενα και βιβλία για δαύτο — απλώς τώρα τελευταία με χτύπησε και μένα. Δεν πρόκειται ακριβώς για διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας. Η ΔΕΠΥ άλλωστε αφορά «παιδιά που δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν σε μία συγκεκριμένη δραστηριότητα», καθώς «η προσοχή τους μεταπηδά από τη μία ασχολία στην άλλη και σπάνια ολοκληρώνουν αυτό που άρχισαν». Αλλά, από την άλλημ μοιάζει. Είναι μια ΔΕΠΥ για ενήλικες (και για εφήβους) που έχουν αποκτήσει εξάρτηση από το κινητό τους, ή καλύτερα από το ίντερνετ (απλώς το κινητό είναι συνήθως πιο κοντά στους περισσότερους ανθρώπους από ό,τι ο κανονικός υπολογιστής μας). Το θέμα εδώ βέβαια δεν είναι το μέσον, αλλά η γοητεία της διασύνδεσης.

Έχουμε να κάνουμε με e-ΔΕΠΥ, όπως την ονομάζω. Κι αυτό είναι πρόβλημα. Μεγάλο πρόβλημα. Για μένα, ξαναλέω, το #1 πρόβλημα της ζωής μου.

* * *

Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Πρόσφατα κυκλοφόρησε ένα βιβλίο που έσπευσα να προμηθευτώ και θα διαβάσω τις προσεχείς ημέρες. Ο συγγραφέας του ονομάζεται Johann Hari και ο τίτλος του είναι, «Η Αξία της Προσοχής. Γιατί χάσαμε τη συγκέντρωσή μας και πώς να την ανακτήσουμε» (μετάφραση Χριστόδουλος Λιθαρής, Εκδόσεις Κλειδάριθμος). Διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο:

Η ικανότητά μας να συγκεντρωνόμαστε χάνεται. Μια πρωτοποριακή έρευνα για τον λόγο που συμβαίνει αυτό – και τον τρόπο που θα ανακτήσουμε την προσοχή μας. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι έφηβοι παραμένουν συγκεντρωμένοι σε ένα θέμα μόλις για 65 δευτερόλεπτα, ενώ οι υπάλληλοι γραφείου για τρία λεπτά κατά μέσο όρο. Όπως πολλοί από μας, ο Γιόχαν Χάρι θεωρούσε ότι η συνεχής εναλλαγή από συσκευή σε συσκευή και από καρτέλα σε καρτέλα ήταν ένας καταθλιπτικός τρόπος ζωής. Δοκίμασε κάθε λογής λύσεις –άφησε ακόμα και το κινητό στην άκρη για τρεις μήνες– αλλά μάταια. Ταξίδεψε, λοιπόν, σε ολόκληρο τον κόσμο για να πάρει συνεντεύξεις από ειδήμονες στην ανθρώπινη προσοχή – και ανακάλυψε πως όλα όσα νομίζουμε ότι ξέρουμε γι’ αυτήν είναι λάθος. Θεωρούμε την ανικανότητά μας να προσηλωθούμε ως προσωπική αποτυχία. Η αλήθεια όμως είναι ακόμα πιο ανησυχητική: Η προσήλωσή μας είναι θύμα ισχυρών εξωτερικών δυνάμεων που μας αφήνουν εξαιρετικά ευάλωτους απέναντι σε εταιρείες που λαφυραγωγούν την προσοχή μας για το κέρδος. Ο Χάρι ανακάλυψε δώδεκα αιτίες για την απώλεια της προσοχής μας, από το γεγονός ότι αφήνουμε ολοένα και λιγότερο ελεύθερη τη σκέψη μας μέχρι την αύξηση της ρύπανσης. Μας μιλά για ανθρώπους της Σίλικον Βάλεϊ που χακάρουν την ανθρώπινη προσοχή, για κτηνίατρους που κάνουν διάγνωση διαταραχής ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας σε σκυλιά και για μια φαβέλα στο Ρίο ντε Τζανέιρο, όπου όλοι έχουν χάσει την προσοχή τους με σουρεαλιστικό τρόπο."

Λοιπόν, αυτά είναι πράγματα που (προφανώς) δεν θα μου περνούσαν από το μυαλό. Θα επανέλθω στο βιβλίο πολύ σύντομα — όταν το τελειώσω.

Αρκεί να καταφέρω να το τελειώσω σύντομα, εδώ που τα λέμε. Γιατί, μπορεί μεν ο άνθρωπος να έχει κάνει τρομερή έρευνα και να ξέρει κάτι παραπάνω από όλους μας, αλλά η δική μου e-ΔΕΠΥ είναι εδώ, γλείφει τα χείλη της, και με τσιγκλάει.