Η διάρκεια της ζωής που παρατείνεται και πώς μπορούμε να προετοιμαστούμε για έναν κόσμο πρωτοφανών μετασχηματισμών και ριζικής αβεβαιότητας.
Ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ασφαλιστικές εταιρείες και οι κλάδοι ασφάλισης της ζωής είναι το προσδόκιμο ζωής· η διάρκεια της ζωής που παρατείνεται. Το θέμα απασχολεί βέβαια και τα σοβαρά συνταξιοδοτικά ταμεία, ουδόλως όμως τα αντίστοιχα κρατικά που θεωρούν ότι στις μακροβιοτικές κοινωνίες θα βρέχει συνεχώς χρήμα. Κατά τον 20ό αιώνα το προσδόκιμο ζωής στη Δύση πέρασε από τα 45 χρόνια στην αρχή του αιώνα, στα 80 και πλέον στο τέλος του: δηλαδή, σχεδόν διπλασιάστηκε, πλην όμως αυτό δεν φαίνεται να έχει υποπέσει στην αντίληψη των αποκαλούμενων ηγετικών ελίτ.
Μήπως λοιπόν στον 21ο αιώνα θα πάμε από τα 80 χρόνια στα 150 και κάτι; «Τίποτε δεν μπορεί να αποκλειστεί», μας λέει ο έγκριτος Γάλλος μελλοντολόγος Ζοέλ ντε Ροναί (83 ετών), πρόεδρος μιας σημαντικής εταιρείας «τεχνητής νοημοσύνης». Προσθέτει δε ότι το προσδόκιμο 120 ετών θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να θεωρείται βέβαιο. Σαφώς, σε επιστημονικό επίπεδο, γίνονται έρευνες και εκτιμήσεις πάνω στο πολύ σοβαρό θέμα που καλείται να αλλάξει τη ζωή δισεκατομμυρίων ανθρώπων.
Δεν είναι δύσκολο, υπό αυτές τις συνθήκες, να καταλάβουμε ότι η εξέλιξη αυτή, από μόνη της αποτελεί πρωτοφανή ανατροπή. Σε όλα τα επίπεδα της οικογενειακής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Το ερώτημα που κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος θα έπρεπε να θέτει στον εαυτό του είναι αυτό του πώς μπορούμε να προετοιμαστούμε εμείς και τα παιδιά μας για έναν κόσμο πρωτοφανών μετασχηματισμών και ριζικής αβεβαιότητας; Ένα μωρό που γεννιέται σήμερα θα είναι τριάντα ετών το 2050. Αν όλα πάνε καλά, το μωρό αυτό θα ζει ακόμα το 2100 και μπορεί να παραμένει ενεργός πολίτης του 22ου αιώνα. Τι πρέπει να διδάξουμε σε αυτό το παιδί για να μπορέσει να ζήσει και να ευημερήσει στον κόσμο του 2050 και του 22ου αιώνα; Τι δεξιότητες θα χρειαστεί για να βρει δουλειά, να κατανοεί όσα συμβαίνουν γύρω του και να πορευτεί στο λαβύρινθο της ζωής;
Δυστυχώς, αφού κανείς δεν ξέρει πώς θα είναι ο κόσμος το 2050 —πόσο μάλλον το 2100— δεν γνωρίζουμε την απάντηση στις ερωτήσεις αυτές. Φυσικά, οι άνθρωποι ποτέ δεν μπορούσαν να προβλέπουν με ακρίβεια το μέλλον. Σήμερα όμως, αυτό είναι πιο δύσκολο από ποτέ άλλοτε, γιατί όταν η τεχνολογία θα μας επιτρέπει να σχεδιάζουμε και να τροποποιούμε το σώμα, τον εγκέφαλο και το νου, κανείς δεν θα μπορεί πια να είναι βέβαιος για τίποτα - ούτε καν για πράγματα που μέχρι τώρα έμοιαζαν σταθερά και αιώνια.
Από μόνο του το γεγονός αυτό είναι επαναστατικό. Κάνει τον κόσμο μας πολύπλοκο και τροφοδοτεί τον πειρασμό της υπεραπλούτευσης.
Όπως τονίζει ο Γιουβάλ Νόα Χαράρι, «....οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο απέχουν μόνο ένα κλικ από τις τελευταίες ειδήσεις για τους βομβαρδισμούς στο Κίεβο ή για το λιώσιμο των πάγων στην Αρκτική, αλλά υπάρχουν τόσες αντικρουόμενες εκδοχές ώστε είναι δύσκολο να ξέρεις τι να πιστέψεις. Επιπλέον, υπάρχουν τόσα άλλα πράγματα τα οποία απέχουν μόλις ένα κλικ, που είναι δύσκολο να εστιάσεις, κι όταν η πολιτική ή η επιστήμη φαίνονται υπερβολικά περίπλοκες, είναι πολύ δελεαστικό να γυρίσεις σε βίντεο με αστεία γατάκια, σε κουτσομπολιά για διασημότητες ή σε πορνό. Σε έναν τέτοιο κόσμο, το τελευταίο πράγμα που πρέπει να δώσει μια δασκάλα στους μαθητές της είναι πληροφορίες. Διαθέτουν ήδη υπερβολικά πολλές. Χρειάζονται όμως την ικανότητα να βγάζουν νόημα από τις πληροφορίες, να μπορούν να διακρίνουν τι είναι σημαντικό και τι ασήμαντο και, κυρίως, να μπορούν να συνδυάσουν πολλές επιμέρους πληροφορίες για να φτιάξουν μια ευρύτερη εικόνα για τον κόσμο. Οι αποφάσεις που θα πάρουμε μέσα στις επόμενες δεκαετίες θα διαμορφώσουν το μέλλον της ίδιας της ζωής, και είναι αποφάσεις που μπορούμε να τις πάρουμε βασισμένοι μόνο στη σημερινή μας αντίληψη για τον κόσμο. Αν αυτή η γενιά δεν διαθέτει μια συνεκτική αντίληψη για τον κόσμο, το μέλλον της ζωής θα αποφασιστεί στην τύχη.....»
