Η μητρότητα και η ολοκλήρωση για μια γυναίκα

Όταν ήμασταν παιδάκια η Γιορτή της Μητέρας ήταν απλώς μια μέρα που ζωγραφίζαμε για τη μαμά μας μία κάρτα και της λέγαμε πόσο την αγαπάμε, της αγοράζαμε λουλούδια ή προσπαθούσαμε να της φτιάξουμε πρωινό γιατί κάπου το είχαμε δει ή ακούσει. Δεν νομίζω ότι σκεφτόταν κανείς μας πραγματικά αν και τι θυσίες κάνει μια μάνα, ούτε θυμάμαι ενήλικες να τηλεφωνούν στις μαμάδες τους για να τους ευχηθούν. Τα χρόνια πέρασαν, τα τότε παιδάκια μεγάλωσαν, επειδή όμως όλη η ιδέα της ενηλικίωσης έχει αλλάξει, δεν έχουν πρόβλημα να δηλώνουν τώρα την αγάπη τους για τη μαμά τους στα σόσιαλ μίντια. Όλο αυτό είναι συχνά όμορφο και συγκινητικό, όμως, όπως όλοι σχεδόν οι ρόλοι που αναθέτει στους ανθρώπους η κοινωνία, έτσι κι αυτός, ο ρόλος της μητέρας, ειδικά τις τελευταίες δεκαετίες, περιλαμβάνει τόσες και τόσο αντικρουόμενες μεταξύ τους απαιτήσεις, που μοιάζει να γίνεται όλο και πιο δύσκολο να τον ερμηνεύσεις ικανοποιητικά.

Προσωπικά, με σοκάρει σχεδόν το ότι, τόσα χρόνια μετά τα πρώτα φεμινιστικά κινήματα, εξακολουθούμε να υμνούμε τη «μανούλα» που γίνεται θυσία για τα παιδιά της, που τους αφιερώνει τη ζωή της, που ζει μέσα από αυτά. Κρατώντας στο μυαλό μας ταυτόχρονα όλες τις ψυχαναλυτικές αναλύσεις για τον ρόλο της μητέρας –που έχει κατά καιρούς κατηγορηθεί για τα πάντα, από τον αυτισμό ως τη σχιζοφρένεια– εξακολουθούμε να ζητάμε από τις γυναίκες που γίνονται μητέρες τα πάντα, λες και η μητρότητα είναι ένα μαγικό κουμπί που αλλάζει την ψυχοσύνθεση, τις αδυναμίες, τις ικανότητες.

Μεταμορφώνει τις γυναίκες η μητρότητα; Σίγουρα τις αλλάζει. Σίγουρα η αίσθηση ευθύνης που έρχεται μαζί με ένα παιδί, αλλά και αυτό το πρωτόγνωρο είδος αγάπης για κάποιον που δεν μπορείς να μη σκέφτεσαι κάποιες φορές ότι έχει δημιουργηθεί μέσα σου, είναι ισχυρές δυνάμεις, μπορούν να σου αλλάξουν προτεραιότητες, επιθυμίες, τρόπο ζωής, για λίγο τουλάχιστον.

Προσπαθούσα να καταλάβω γιατί ένιωθα ενόχληση με τη φετινή Γιορτή της Μητέρας, με τη φετινή ωδή στην αγάπη και την υπεροχή της μάνας. Έχει σαφώς να κάνει με το γεγονός ότι ξαφνικά, με αφορμή τις πρόσφατες εξελίξεις στις ΗΠΑ, αρχίζουμε να συζητάμε και πάλι κατά πόσο το δικαίωμα στην άμβλωση οφείλει να κατοχυρώνεται ή όχι, κατά πόσο η κάθε γυναίκα έχει το δικαίωμα να επιλέγει μόνη της αν θέλει και αν μπορεί να γίνει μητέρα. Για τις γυναίκες που έχουν μεγαλώσει θεωρώντας ότι το ζήτημα αυτό είχε λυθεί, η συζήτηση που ξεκινάει τώρα μοιάζει σχεδόν με το να έλεγε κάποιος ότι τα κορίτσια καλό θα ήταν να μη σπουδάζουν. Ή να μη δουλεύουν έξω από το σπίτι.

Το δεύτερο σκέλος της ενόχλησής μου έχει να κάνει με πρόσφατες συζητήσεις μου με άντρες, που έχουν παιδιά, και έχουν χωρίσει, και βλέπουν τις μητέρες των παιδιών τους να τα εργαλειοποιούν, να αναλαμβάνουν με ζήλο τον ρόλο της μίας και μοναδικής μανούλας που ξέρει καλύτερα απ’ όλους, να περιορίζουν, τελικά, οι ίδιες τον ρόλο του πατέρα σε κάτι διακοσμητικό. 

Οι αγώνες για την ισότητα των δύο φύλων, που σε καμία περίπτωση δεν έχει κατακτηθεί, περνάνε και μέσα από την εικόνα που η κοινωνία συνολικά δημιουργεί και προωθεί σχετικά με το ποιος είναι ικανός, ποιος είναι «προορισμένος» να φροντίσει τα παιδιά. Η αναγωγή της Μητέρας σε μαγικό πλάσμα με απεριόριστη δύναμη πάνω στα παιδιά της μου μοιάζει όλο και περισσότερο με βολικότατο μύθο που για χρόνια κρατούσε τις γυναίκες περιορισμένες και που συχνά υιοθετείται πλέον από τις ίδιες τις γυναίκες ως μέσο άσκησης εξουσίας.

Όσο εξακολουθούμε να ρωτάμε τις γυναίκες γιατί δεν έγιναν ή πότε θα γίνουν μανούλες, όσο σκεφτόμαστε ακόμα και το ενδεχόμενο να τους στερήσουμε τη δυνατότητα να παίρνουν αυτή την απόφαση μόνες τους, όσο εξακολουθούμε να μιλάμε για τη μητρότητα ως ολοκλήρωση για μια γυναίκα, όσο συνεχίζουμε να γιορτάζουμε τις μητέρες με τέτοιους όρους, η ισότητα θα παραμένει ανέφικτη.