Πώς μια δεκάλεπτη σιέστα μπορεί να μας δώσει δημιουργικό boost

Όταν ο καλλιτέχνης Salvador Dalí και ο εφευρέτης Thomas Edison χρειάζονταν έμπνευση, υιοθέτησαν μια παρόμοια και παράξενη τεχνική ύπνου. Προσπάθησαν να κοιμηθούν κρατώντας ένα μικρό αντικείμενο στα χέρια τους, το οποίο στη συνέχεια έπεφτε στο πάτωμα και τους ξυπνούσε τη στιγμή που βυθιζόντουσαν στον ύπνο. Όταν ξυπνούσαν, ξεκινούσαν κατευθείαν να δουλεύουν, αναφέρει η Yasemin Saplakoglu για το Live Science.

Αποδεικνύεται ότι ο Dalí και ο Edison είχαν ανακαλύψει κάποιο μυστικό αφήνοντας το μυαλό τους να γλιστρήσει απαλά στην πρώτη φάση του ύπνου, αλλά όχι περαιτέρω. Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Science Advances (Lacaux et al., «Sleep Onset is a Creative Sweet Spot») δείχνει ότι το στάδιο ακριβώς μεταξύ της συνείδησης και του ύπνου −που ονομάζεται N1 ή υπναγωγία (hypnagogia)− μπορεί να πυροδοτήσει τη δημιουργικότητα, αναφέρει η Clare Wilson για το New Scientist.

«Πάντα είχα πολλές υπναγωγικές εμπειρίες, ονειρικές εμπειρίες που με γοήτευαν για μεγάλο χρονικό διάστημα», λέει στον Bret Stetka για το Scientific American η συν-συγγραφέας Delphine Oudiette, νευροεπιστήμονας στο Paris Brain Institute. «Ήμουν έκπληκτη που σχεδόν κανένας επιστήμονας δεν έχει μελετήσει αυτήν την περίοδο (ύπνου) τις τελευταίες δύο δεκαετίες».

Για να διερευνήσουν την επιστήμη πίσω από την τεχνική ύπνου του Dalí και του Edison, η Oudiette και οι συνεργάτες της έδωσαν ένα σύνολο μαθηματικών προβλημάτων σε 103 συμμετέχοντες και το κλειδί για την επίλυσή τους ήταν ένα κρυφό μοτίβο. Δεκαέξι από τους συμμετέχοντες βρήκαν τον κώδικα και έλυσαν τα προβλήματα αμέσως, αλλά στους υπόλοιπους είπαν να κάνουν ένα διάλειμμα 20 λεπτών στο οποίο συνδέθηκαν με μια μηχανή που παρακολουθεί τα εγκεφαλικά κύματα, αναφέρει το Scientific American.

Ακριβώς όπως ο Dalí και ο Edison, βολεύτηκαν σε μία θέση και κρατούσαν ένα αντικείμενο στα χέρια τους. Μόλις τελείωσαν τα 20 λεπτά τούς είπαν να καταγράψουν τις σκέψεις που έκαναν ενώ κοιμόντουσαν. Στη συνέχεια τους ανατέθηκαν περισσότερες ερωτήσεις. Σχεδόν το 83% των συμμετεχόντων που έφτασαν στο στάδιο της υπναγωγίας έλυσαν το κρυφό μοτίβο και απάντησαν στις ερωτήσεις. Μόνο το 31% των ανθρώπων που έμειναν ξύπνιοι και το 14% εκείνων που προχώρησαν σε βαθύτερο επίπεδο ύπνου κατάφεραν να λύσουν τα προβλήματα, αναφέρει το New Scientist.

«Τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι υπάρχει ένα δημιουργικό sweetspot (σημείο κλειδί) ύπνου κατά το οποίο οι άνθρωποι είναι αρκετά βυθισμένοι στον ύπνο ώστε να έχουν πρόσβαση σε άλλοτε μη προσβάσιμα στοιχεία, αλλά όχι τόσο βαθιά ώστε να χαθεί το (δημιουργικό) υλικό», δήλωσε ο Jonathan Schooler, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στη Σάντα Μπάρμπρα, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη, λέει το Scientific American. Ωστόσο, ο μικρός αυτός «υπνάκος» μπορεί επίσης να ανανέωσε τον εγκέφαλο ορισμένων ανθρώπων, επιτρέποντάς τους να επιστρέψουν και να λύσουν τα προβλήματα με πιο καθαρό μυαλό, λέει.

Το γιατί το στάδιο N1 είναι το «δημιουργικό sweetspot του ύπνου» είναι ακόμα ασαφές. Η Oudiette λέει στο Live Science ότι θα μπορούσε να οφείλεται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι εξακολουθούν, σε αυτό το στάδιο, να έχουν τουλάχιστον μια στοιχειώδη επίγνωση του περιβάλλοντός τους, αλλά μπορούν επίσης να αφήσουν τις σκέψεις τους να παρασυρθούν, δημιουργώντας μια κατάσταση «διάχυτης γνώσης και παράξενων συσχετισμών». Επιπλέον, «(εσύ) έχεις επίσης τη δυνατότητα, αν έχεις μια καλή ιδέα, να την αρπάξεις».

«Ο Μέγας Αλέξανδρος και ο Albert Einstein χρησιμοποίησαν ενδεχομένως την τεχνική του Edison, ή έτσι μας λέει ο μύθος», λέει η Oudiette στο Scientific American. «Και μερικά από τα όνειρα που ενέπνευσαν μεγάλες ανακαλύψεις θα μπορούσαν να είναι υπναγωγικές εμπειρίες και όχι νυχτερινά όνειρα. Ένα διάσημο παράδειγμα είναι ο χημικός August Kekulé που βρήκε τη δομή του βενζολικού δακτυλίου αφού είδε ένα φίδι να δαγκώνει την ουρά του σε μια φάση "μισού ύπνου" (half-sleep) όταν ήταν ξύπνιος επειδή δούλευε μέχρι αργά».

Στο μέλλον, η Oudiette ελπίζει να ανακαλύψει πώς θα μπορούσαν οι άνθρωποι να έχουν πρόσβαση σε αυτό το δημιουργικό sweetspot χωρίς να χρειάζεται να κρατάνε ένα αντικείμενο για να ξυπνήσουν. Αλλά στο μεταξύ είναι ένα πείραμα που μπορεί να δοκιμάσει ο καθημερινός άνθρωπος στο σπίτι, αναφέρει το Live Science.

​*Με στοιχεία από Smithsonian Magazine