Η πανδημία της Covid-19 και η επιδημία της αγένειας

Η πανδημία μπορεί να είχε μια θανατηφόρα επίδραση στους αμερικανικούς τρόπους. Οι δικηγόροι, όσο και τα εστιατόρια αναφέρουν πιο αγενείς πελάτες. Οι αεροσυνοδοί, για τους οποίους οι αγενείς πελάτες δεν αποτελούν καινοτομία, αναφέρουν μια χαώδη κατάσταση καθώς τα πρόστιμα των επιβατών για ανάρμοστη συμπεριφορά ξεπέρασαν το 1 εκατομμύριο δολάρια φέτος. Η επανένταξη στην κοινωνία αποδεικνύεται λίγο ανώμαλη.

Κάποιοι μπορεί να πίστευαν ότι η απαγόρευση συναναστροφής με άλλους ανθρώπους για μια περίοδο θα ωθούσε τους ανθρώπους να καλωσορίζουν την επιστροφή της κοινωνικής δραστηριότητας με αγκαλιές, γλέντι και χαρά. Αλλά από πολλές απόψεις, λένε οι ψυχολόγοι, ο μακροχρόνιος αυτός «χωρισμός» έχει κάνει τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις πιο οδυνηρές. Ο συνδυασμός μιας μεταδοτικής, απειλητικής για τη ζωή ασθένειας και μιας σειράς αλλαγών, άνευ προηγουμένου, που αλλάζουν τη ζωή όσον αφορά στους κανόνες της ανθρώπινης συναναστροφής, έχουν αφήσει τους ανθρώπους ανήσυχους, μπερδεμένους και —αν δεν πιστεύουν ότι οι περιορισμοί ήταν απαραίτητοι— βαθιά αγανακτισμένους.

«Περνάμε μια εποχή όπου το σύστημα απειλών των ανθρώπων βρίσκεται σε υψηλό επίπεδο», λέει ο Bernard Golden, ψυχολόγος και συγγραφέας του βιβλίου «Overcoming Destructive Anger». Αυτή η μακροχρόνια πίεση στην ψυχική υγεία των ανθρώπων θα μπορούσε να έχει επιδεινωθεί από την απομόνωση, την απώλεια πόρων, τον θάνατο αγαπημένων προσώπων και τη μειωμένη κοινωνική υποστήριξη. «Κατά τη διάρκεια του COVID, υπήρξε αύξηση του άγχους, αναφέρθηκε αύξηση της κατάθλιψης και αυξημένη ζήτηση για υπηρεσίες ψυχικής υγείας», προσθέτει. Πολλοί άνθρωποι, με άλλα λόγια, έχουν φτάσει στα όριά τους. Αυτό είναι αλήθεια, προσθέτει, είτε πιστεύουν ότι ο ιός είναι υπαρξιακή απειλή είτε όχι. «Οι μισοί φοβούνται τον COVID», λέει ο Golden, «οι μισοί φοβούνται τον έλεγχο».

Ενισχύοντας το άγχος, η τρέχουσα κατάσταση είναι άγνωστη στους περισσότερους ανθρώπους. «Δεν είχαμε χρόνο να προετοιμαστούμε ψυχολογικά», λέει η Cristina Bicchieri, διευθύντρια του Center for Social Norms and Behavioral Dynamics στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια. Στη συνέχεια, ενώ ο κίνδυνος φαινόταν να είχε περάσει, ήρθαν άλλοι περιορισμοί: ελλείψεις προσωπικού, ελλείψεις προϊόντων, μεγαλύτεροι χρόνοι παράδοσης. «Οι άνθρωποι τώρα σκέφτονταν “εντάξει, τώρα μπορούμε να πάμε για ψώνια και να βγούμε έξω” και διαπιστώνουν ότι η ζωή δεν έχει επιστρέψει στο φυσιολογικό», λέει η Bicchieri. «Υπάρχει τεράστια απογοήτευση».

Δεν είναι τυχαίο, λένε οι ψυχολόγοι, ότι μεγάλο μέρος της υπάρχουσας αγένειας κατευθύνεται προς ανθρώπους σε κλάδους εξυπηρέτησης πελατών. «Οι άνθρωποι αισθάνονται ότι έχουν σχεδόν το δικαίωμα να είναι αγενείς προς τους ανθρώπους που δεν βρίσκονται σε θέση εξουσίας», λέει ο Hans Steiner, ομότιμος καθηγητής ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ. «Ειδικά όταν αυτοί τους υπενθυμίζουν ότι πρέπει και οι ίδιοι να συμβάλλουν στην καταπολέμηση της πανδημίας». Η δυναμική εξουσίας έχει ανατραπεί πλήρως. Και είναι πάντα πιο εύκολο να επιτίθεσαι.

Δεν ήταν βέβαια ότι οι Αμερικανοί παράβλεπαν τις διαφορές τους και πριν από την πανδημία. Ο θυμός στις ανθρώπινες επαφές δεν είναι το μόνο πράγμα που βρίσκεται σε άνοδο. Τα εγκλήματα είναι επίσης. «Βλέπουμε μετρήσιμες αυξήσεις σε όλα τα είδη εγκλημάτων, οπότε αυτό μου υποδηλώνει ότι κάτι αλλάζει», λέει ο Jay Van Bavel, αναπληρωτής καθηγητής ψυχολογίας και νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και συν-συγγραφέας ενός νέου βιβλίου για την κοινωνική αρμονία, «The Power of Us». Ισχυρίζεται ότι οι λόγοι είναι δομικοί. Η Αμερική έχει χάσει την αίσθηση της αλληλεγγύης της ως αποτέλεσμα του διευρυνόμενου χάσματος μεταξύ αυτών που έχουν και αυτών που δεν έχουν. «Όσο περισσότερη ανισότητα υπάρχει, τόσο λιγότερη αίσθηση συνοχής υπάρχει μεταξύ των κοινωνικοοικονομικών τάξεων».

Οι ΗΠΑ όμως δεν φαίνεται να είναι η μόνη χώρα με το πρόβλημα αυτός της αγένειας. Στο βιβλίο τους, «Recovering Civility», κατά τη διάρκεια του COVID-19, ο Matteo Bonotti και ο Steven T. Zech, του τμήματος πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Monash στη Μελβούρνη, υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι αρχικά μπερδεύονταν επειδή έπρεπε να επικοινωνούν χρησιμοποιώντας ένα νέο σύνολο κανόνων. «Στην αρχή, οι άνθρωποι απλώς δεν ήξεραν πώς να είναι ευγενικοί», λέει ο Zech. «Ήταν δύσκολο να επικοινωνήσεις ένα χαμόγελο και έγινε απαραίτητο να αποφεύγεις αντί να αγκαλιάσεις τους ανθρώπους.»

Αλλά μετά από ένα ορισμένο σημείο, η αγένεια έγινε εσκεμμένη. «Έχει σκοπό να επιστήσει την προσοχή σε αυτό που οι άνθρωποι θεωρούν ένα είδος άδικης πολιτικής», λέει ο Zech. Στο μυαλό ορισμένων, το να συμπεριφέρεσαι άσχημα ή απότομα στους αεροσυνοδούς δεν είναι αγένεια, αλλά πολιτική ανυπακοή.

Εάν η θρασύτητα και η αγένεια δεν είναι απλώς ανυπομονησία ως προς ένα μεμονωμένο συμβάν, αλλά προάγγελος ενός βαθύτερου προβλήματος, τότε το να φτάσουμε στην πηγή του θα είναι πιο δύσκολο από το να παρέχεται απλά στους αεροσυνοδούς περισσότερη εκπαίδευση. Εν τω μεταξύ, οι ψυχολόγοι προτείνουν στους ανθρώπους να ηρεμούν, να αναπνέουν πιο αργά και να χαμηλώνουν τον τόνο της φωνής τους όταν αντιμετωπίζουν δύσκολες κοινωνικές καταστάσεις. «Η διαχείριση θυμού», λέει ο Golden, «περιλαμβάνει παύση».

*Με στοιχεία από Time