Η ζωή χωρίς air condition στους 46 βαθμούς

Είμαι στο αυτοκίνητο μεσημέρι Δευτέρας 2 Αυγούστου κάπου στην Αχαρνών και σκέφτομαι την κλιματική αλλαγή. Κυρίως δυσκολεύομαι να αναπνεύσω. Έχω αυτή την κακιά συνήθεια να μη μου αρέσει ο κλιματισμός, κι αυτό με κάνει να πλάθω σενάρια στο μυαλό μου. Πόσο θα αντέχαμε με αυτές τις θερμοκρασίες; Θα προσαρμοζόμασταν σε μια δυστοπική ζωή που η ατμόσφαιρα θα ήταν αφόρητη για πολύ, που η άσφαλτος θα έβραζε και οι πόροι του σώματός μας θα ανέβλυζαν συνεχώς σαν βρύσες; Θα κινούμασταν μήπως σε κλειστούς χώρους που θα ενώνονταν με κλιματιζόμενες αερογέφυρες και τούνελ και θα μπαίναμε σε κάψουλες που θα μας μετέφεραν από το ένα μέρος στο άλλο; Και στις κατακόμβες θα ετοιμαζόταν επανάσταση από τους επιζήσαντες καλούς; Μου έρχονται εικόνες από το Blade runner όσο παρακολουθώ αυτή τη γαργαλητική αίσθηση από το νερό που μόλις ήπια να κυλάει σε διάφορα σημεία στο σώμα μου, να ανοίγει διαδρομές σαν χάδι και να με δροσίζει. Τουλάχιστον δεν θα πάθω θερμοπληξία, σκέφτομαι περιμένοντας στο φανάρι. Πίνω κι άλλο νερό, πίνω συνέχεια. ·

Την προηγούμενη εβδομάδα, σε μια στιγμή βιασύνης και σύγχυσης πέταξα κατά λάθος τη σακούλα της ανακύκλωσης στον κάδο των σκουπιδιών, κι έτσι όπως ήταν άδειος έμεινα να την κοιτάω από ψηλά αποσβολωμένη μη μπορώντας να τη φτάσω. Το συναίσθημα ήταν σαν να ήρθε η συντέλεια του κόσμου, κι όταν όλα πάνε στραβά σού ’ρχεται να βάλεις τα κλάματα για τους λάθος λόγους. Όμως οι συσκευασίες δεν μου μοιάζουν πια για σκουπίδια, ενώ αυτό που ζούμε τώρα μοιάζει λίγο με τη συντέλεια του κόσμου. Κατευθύνομαι στον προορισμό μου με μια αίσθηση ματαιότητας: Και τι έγινε που ανακυκλώνω με θρησκευτική ευλάβεια, που μαζεύω σκουπίδια από την παραλία, που δεν ανοίγω πολύ τη βρύση; Να τώρα, ο ουρανός δεν είναι ακριβώς μπλε και η ατμόσφαιρα έχει κάτι θαμπό, υγρό και ομιχλώδες. Και δυσκολεύομαι να αναπνεύσω. Δεν είναι ακριβώς το τέλος, ίσως μια πρόγευση. Την κλιματική αλλαγή θα την καταλάβουμε επειδή θα τη ζήσουμε, κι ούτε καν θα προλάβουμε να τη σκεφτούμε. Και το awareness θα έρθει καθυστερημένα, γιατί οι άνθρωποι δυσκολευόμαστε να είμαστε προνοητικοί απέναντι σε μια απειλή που δεν κατανοούμε και δεν βλέπουμε.

Τι δεν βλέπουμε; Η Τουρκία φλέγεται, η Ιταλία επίσης. Μετά από παρατεταμένη ακραία ζέστη, όπως αυτή που ζούμε, τα πάντα είναι ξερά, έρχονται άνεμοι και πυρκαγιές που μαίνονται και κατακαίουν τα πάντα, απειλούν σπίτια, ζώα, ανθρώπινες ζωές, και τότε η Πολιτική Προστασία και οι δυνάμεις της Πυροσβεστικής πρέπει να είναι πανέτοιμες, άνθρωποι να απομακρύνονται από τα σπίτια τους, οικισμοί και χωριά να εκκενώνονται, αεροπλάνα και επίγειες δυνάμεις να επιχειρούν νυχθημερόν. Τρέμω στην ιδέα της φωτιάς, η καρδιά μου βουλιάζει από τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική καταστροφή της ενήλικης ζωής μας όταν τίποτα από αυτά δεν λειτούργησε και κάηκαν ζωντανοί 101 άνθρωποι. Το επόμενο διάστημα είναι εξαιρετικά επικίνδυνο, λένε οι ειδικοί, το καλοκαίρι μπορεί από όνειρο να μέσα σε μια στιγμή να γίνει εφιάλτης, κι από την άλλη στην Κεντρική Ευρώπη, σε μία από τις πιο ισχυρές επικράτειες  του κόσμου, άνθρωποι πνίγονται σε ατελείωτες πλημμύρες. Η ποσότητα του νερού σε πλανητικό επίπεδο θα παραμείνει η ίδια, αλλά κάποιες περιοχές θα ερημοποιηθούν και άλλες θα τις καταπιεί η στάθμη της θάλασσας. Τα παραδείγματα δεν τελειώνουν και τα περιθώρια στενεύουν.

Οι συλλογικές συμφορές έρχονται και μας πιάνουν στον ύπνο, η δυστοπία της ζέστης μού δημιουργεί κακές σκέψεις. Ας πιω καλύτερα νερό και ας επιστρέψω σε κάτι ανώδυνο. Υπάρχουμε, λοιπόν, κάποιοι που δεν μας αρέσει ο κλιματισμός επειδή δεν αντέχουμε αυτή την τεχνητή κρύα ατμόσφαιρα, μας αρρωσταίνει. Δεν τον συμπαθούμε επειδή πολλές φορές γίνεται κατάχρηση και γιατί δεν είναι καθόλου ευχάριστο –στην κανονική ζέστη– να μπαίνεις σε κάτι κρύο ερχόμενος από κάτι ζεστό ή το ανάποδο. Στο γραφείο, ή και στο σπίτι, μαλώνουμε με την πλειοψηφία που δεν μας καταλαβαίνει. Και εγώ καμιά φορά απορώ με τον εαυτό μου: μα γιατί δεν ανάβω το κλιματιστικό στους 40 βαθμούς κελσίου;

Στους 46 τα πράγματα αλλάζουν. Το βράδυ είναι αδύνατον να κοιμηθείς χωρίς αιρ-κοντίσιον, ούτε καν το απόγευμα να σταθείς. Το πρωί, αν υποθέσουμε ότι δουλεύει όλη νύχτα, ξεχνάς πώς είναι τα πράγματα εκτός δωματίου, όπως ξεχνάς κάτι άσχημο που έχει συμβεί όταν ανοίγεις τα μάτια μετά από βαθύ ύπνο. Βγαίνεις από την πόρτα και έρχεται κατά πάνω σου κάτι ζεστό και αφόρητο, η εσωτερική θερμότητα ανταγωνίζεται την εξωτερική και ιδρώνεις ατελείωτα, νιώθεις δυσφορία. Είναι ο μεγαλύτερος καύσωνας μετά τον καύσωνα του 1987. Ανοίγω τον ανεμιστήρα και πιάνω το Λεξικό της δεκαετίας του ’80*, που έχω πάντα κάπου κοντά. Διαβάζω το λήμμα Καύσωνας (υπότιτλος: Το ανθρωπιστικό δράμα, η υπερπολιτικοποίηση και η λήθη). Συνέβη 21 με 30 Ιουλίου και ήταν ένα από τα πιο συγκλονιστικά γεγονότα που βίωσε στη μεταπολεμική ιστορία του ο αθηναϊκός πληθυσμός. Και πώς να μην είναι; Ο συνολικός απολογισμός σε θανάτους, τότε, ξεπέρασε τους 1.300, απίστευτο ότι πέθαναν τόσοι άνθρωποι στην Αθήνα, δεν είχαν πού να τους θάψουν. Κι όμως το μέγεθος της συμφοράς δεν εντυπώθηκε στη συλλογική μας μνήμη γιατί οι θάνατοι από θερμοπληξία είναι αργοί και πρόωροι, και όχι ακαριαίοι και βίαιοι. Διαβάζω ότι στην πλειονότητά τους τα νοσοκομεία στερούνταν συστήματος κλιματισμού, και ότι από την άποψη αυτή ο καύσωνας του ‘87 αποτέλεσε ορόσημο σχετικά με την επέκταση του κλιματισμού στους δημόσιους χώρους και κυρίως ως ιδιωτικό μέτρο προστασίας.

Συνεχίζω το διάβασμα στο διαδίκτυο. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι αυτού του τύπου οι παρατεταμένοι καύσωνες θα συμβαίνουν όλο και πιο συχνά, είχαμε ήδη τέσσερις την πρώτη 20ετία του 21^ου αιώνα ενώ συνέβαιναν κάθε 15-20 χρόνια. Προειδοποιούν για πολλά ακόμα. Πρέπει να σκεφτούμε επειγόντως πώς θα τη βγάλουμε, η ανθρωπότητα – τι λέω να σκεφτούμε, να δράσουμε πρέπει. Προλαβαίνουμε; Ο πλανήτης θα συνεχίσει και χωρίς εμάς, μάλλον δύσκολο να το συνειδητοποιήσει ένα τόσο ανθρωποκεντρικό σύστημα όπως εμείς. Νομίζουμε ότι πάντοτε κάτι θα επινοούμε που θα μας σώζει.  Όπως το αιρκοντίσιον, που στα μάτια μου επαναξιολογείται ως ένα επίτευγμα της τεχνολογίας που τη δύσκολη ώρα σώζει ζωές. Η ύπαρξή του υπό αυτές τις συνθήκες –και η λειτουργία του με μέτρο– είναι στην κυριολεξία θέμα επιβίωσης, ακόμα και για μένα.

*Η Ελλάδα στη Δεκαετία του ’80, Κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό λεξικό, Επιστημονική επιμέλεια: Βασίλης Βαμβακάς -  Παναγής Παναγιωτόπουλος

Το –εξαιρετικό– λήμμα για τον Καύσωνα έχει γράψει ο Γιώργος Μαρκατάς.

Y.Γ. Το κείμενο αυτό γράφτηκε λίγο πριν ξεσπάσει η καταστροφική φωτιά στη Βαρυμπόμπη.