Γιατί ναρκισσιστές και ψυχοπαθείς βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της ανθρώπινης φυλής είναι ότι οι άνθρωποι που κατέχουν θέσεις εξουσίας είναι συχνά ανίκανοι να χειριστούν την εξουσία με υπεύθυνο τρόπο. Στο παρελθόν, αυτό οφειλόταν κυρίως σε κληρονομικά συστήματα που εκχώρησαν εξουσία σε βασιλιάδες και άρχοντες, που συχνά δεν είχαν την πνευματική ή ηθική ικανότητα να διαχειριστούν την εξουσία τους καλά. Αλλά τον τελευταίο καιρό φαίνεται ότι η εξουσία προσελκύει αδίστακτους και ναρκισσιστικούς ανθρώπους με σοβαρή έλλειψη ενσυναίσθησης και συνείδησης.

Στην ψυχολογία υπάρχει μια έννοια της «σκοτεινής τριάδας» κακόβουλων χαρακτηριστικών της προσωπικότητας: ψυχοπάθεια, ναρκισσισμός και machiavellianism. Αυτά τα χαρακτηριστικά μελετώνται μαζί επειδή σχεδόν πάντα αλληλεπικαλύπτονται και συνδυάζονται. Εάν ένα άτομο έχει ψυχοπαθητικά χαρακτηριστικά, τότε τείνει να έχει ναρκισσιστικά και machiavellian χαρακτηριστικά.

Άτομα με αυτές τις προσωπικότητες δεν μπορούν να διαισθανθούν τα συναισθήματα άλλων ανθρώπων ή να δουν τον κόσμο από οποιαδήποτε οπτική γωνία εκτός από τη δική τους. Δεν έχουν συνείδηση ή ενοχή η οποία να τους σταματήσει από το να συμπεριφέρονται ανήθικα. Αισθάνονται ανώτεροι και απολαμβάνουν να χειρίζονται και να ελέγχουν άλλους ανθρώπους. Ταυτόχρονα, πρέπει να αισθάνονται ότι τους σέβονται και τους θαυμάζουν και θέλουν να είναι το κέντρο της προσοχής.

Υπάρχουν πολλά στοιχεία ότι άτομα με προσωπικότητα της «σκοτεινής τριάδας» προσελκύονται στον εταιρικό και πολιτικό κόσμο. Έρευνες, για παράδειγμα, δείχνουν ότι τα άτομα με ναρκισσιστικά και ψυχοπαθητικά χαρακτηριστικά έχουν έντονη επιθυμία για κυριαρχία και είναι δυσανάλογα κοινά σε ηγετικές θέσεις.

Όπως το έθεσαν οι ψυχολόγοι Niklas Steffens και Alexander Haslam, «οι ναρκισσιστές μπορεί να έλκονται φυσικά σε θέσεις εξουσίας και επιρροής» Ή όπως γράφει ο ψυχολόγος Robert Hare για τους ψυχοπαθείς, «είναι κοινωνικοί θηρευτές και όπως όλοι οι θηρευτές ψάχνουν για τροφή. «Θα τους βρείτε οπουδήποτε μπορείς να έχεις κύρος και χρήματα».

Οι πιο κακοί ηγέτες του 20ού αιώνα, όπως ο Stalin, ο Hitler, ο Mao Zedong, ο Pol Pot, ο Saddam Hussein και ο συνταγματάρχης Gaddafi, είχαν ξεκάθαρα έντονα χαρακτηριστικά της σκοτεινής τριάδας. Δεν έγιναν ηγέτες λόγω της ικανότητας ή της νοημοσύνης τους, αλλά απλώς και μόνο επειδή είχαν τεράστια επιθυμία για εξουσία και ήταν απίστευτα αδίστακτοι και σκληροί κατά την επιδίωξή αυτής.

Πολλοί πολιτικοί σήμερα φαίνεται να έχουν ψυχοπαθητικά και ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά. Είναι εύκολο να εντοπίσουμε αυτούς τους ηγέτες, επειδή είναι πάντα αυταρχικοί, ακολουθώντας σκληρές πολιτικές. Προσπαθούν να ανατρέψουν τη δημοκρατία, να μειώσουν την ελευθερία του Τύπου και να περιορίσουν ή να υπονομεύσουν αντίθετες απόψεις. Είναι παθιασμένοι με το εθνικό κύρος και συχνά διώκουν μειονοτικές ομάδες. Και είναι πάντα διεφθαρμένοι και στερούνται ηθικών αρχών.

Ναρκισσιστές και κοινωνιοπαθείς

Σε δημοκρατικές χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ, θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι υπάρχουν μικρότερες πιθανότητες να γίνουν ψυχοπαθείς άνθρωποι ηγέτες. Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει ένα σοβαρό πρόβλημα στο ότι ναρκισσιστές, και άνθρωποι αδίστακτοι και χωρίς ενσυναίσθηση βρίσκονται στην εξουσία. Αυτό είναι σαφές από την προεδρία του Donald Trump.

Όπως πολλοί επαγγελματίες ψυχικής υγείας, η ανιψιά του προέδρου, η Mary Trump (κλινική ψυχολόγος) εξέφρασε την άποψή της ότι ο Trump πάσχει από μια σειρά διαταραχών της προσωπικότητας. Ισχυρίστηκε ότι το κύριο ζήτημά του ήταν ο σοβαρός ναρκισσισμός του, αλλά επίσης ότι «πληροί τα κριτήρια για αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας, η οποία στη σοβαρή της μορφή θεωρείται γενικά κοινωνιοπάθεια».

Με την πάροδο του χρόνου, καθώς οι λογικοί και υπεύθυνοι άνθρωποι εγκατέλειψαν τη διοίκησή του, ο Trump προσέλκυσε άλλους με παρόμοια χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του. Με αυτόν τον τρόπο, το καθεστώς του έγινε αυτό που ο Πολωνός ψυχολόγος Andrew Lobacewski ονόμασε «παθοκρατία» - μια κυβέρνηση που αποτελείται από άτομα με διαταραχές προσωπικότητας. Στο Ηνωμένο Βασίλειο υπήρξε επίσης μια τάση να οδηγούν τους πολιτικούς να εμφανίζουν σημάδια ναρκισσισμού, αδίστακτων και έλλειψης ενσυναίσθησης. Αυτό δείχνει επίσης μια κίνηση προς την παθοκρατία.

Η ουσία του προβλήματος είναι ότι άνθρωποι με χαμηλή ενσυναίσθηση έλκονται από την εξουσία, ενώ οι ενσυναισθητικοί και υπεύθυνοι άνθρωποι (που θα γινόντουσαν ιδανικοί ηγέτες) δεν έχουν επιθυμία κυριαρχίας. Συνήθως προτιμούν να παραμένουν στο «έδαφος» και να αλληλεπιδρούν με άλλους ανθρώπους. Αυτό αφήνει θέσεις εξουσίας ελεύθερες για τους λάθος ανθρώπους.

Τι μπορούμε να κάνουμε;

Όπως και άλλοι που έχουν μελετήσει το πρόβλημα της «εταιρικής ψυχοπάθειας», ο Αυστραλός ψυχολόγος Clive Boddy πρότεινε στις εταιρείες να εξετάσουν τους υποψήφιους για ηγετικές θέσεις για ψυχοπάθεια. Γεγονός είναι πως πρέπει να κάνουμε κάτι παρόμοιο στην πολιτική. Κάθε κυβέρνηση (πράγματι κάθε οργανισμός) θα πρέπει να απασχολεί ψυχολόγους για να αξιολογεί πιθανούς ηγέτες και να καθορίζει την καταλληλόλητά τους για εξουσία.

Τα τεστ προσωπικότητας μπορεί να μην είναι πολύ χρήσιμα, επειδή οι προσωπικότητες της σκοτεινής τριάδας είναι χειριστικές και ανέντιμες. Θα μπορούσαν όμως να χρησιμοποιηθούν άλλες μορφές αξιολόγησης. Είναι ευρέως αποδεκτό ότι υπάρχουν σημάδια της σκοτεινής τριάδας στην παιδική ηλικία, όπως η εχθρότητα, η σκληρότητα και η έλλειψη ενσυναίσθησης, ενοχής και συναισθήματος. Έτσι οι ψυχολόγοι θα μπορούσαν να εξετάσουν το ιστορικό του υποψηφίου, και να πάρουν συνέντευξη από προηγούμενους επόπτες και συνεργάτες. Θα μπορούσαν επίσης να μιλήσουν με γνωστούς, παλιούς δασκάλους ή καθηγητές.

Κάποιοι θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι αυτό θα δώσει υπερβολική εξουσία στους ψυχολόγους, οι οποίοι θα μετατραπούν ουσιαστικά σε kingmakers (γεννήτορες βασιλιάδων) - και ίσως γίνουν και οι ίδιοι ευάλωτοι στη διαφθορά. Αν και αυτό είναι αλήθεια, είναι σίγουρα προτιμότερο από την παρούσα κατάσταση, όπου δεν υπάρχει τίποτα που να εμποδίζει τα άτομα με ναρκισσιστικά και ψυχοπαθητικά χαρακτηριστικά να αποκτήσουν δύναμη και στη συνέχεια να χρησιμοποιήσουν την εξουσία τους κακόβουλα.

---

*Με στοιχεία από The Conversation