Πριν λίγα βράδια, καλεσμένος στο πάρτι γενεθλίων μιας φίλης, αφέθηκα στην καθιερωμένη μου συνήθεια, της κοινωνικής συμμετοχής μέσω της παρατήρησης. Είναι μια ασχολία, μια «κακή» συνήθεια που ανέκαθεν εξασκούσα. Πάντα ζούσα τη στιγμή μέσα από τα μάτια των άλλων. Τώρα που το σκέφτομαι, όποτε μιλώ για το παρελθόν μου, συχνά εξιστορώ κάτι που δεν έκανα ακριβώς εγώ ούτε έτυχε ακριβώς σε εμένα. Ίσως αυτή η ανάγκη της παρατήρησης και της ανάλυσης εικόνων, συζητήσεων, ανθρώπινων αλληλεπιδράσεων, συναισθηματικών προβολών να με ώθησε στην επιλογή του επαγγέλματος του ψυχολόγου. Πολλές φορές αισθάνομαι πως η ζωή μου εξαρτάται από αυτούς που με περιτριγυρίζουν, πως αν το περιβάλλον μου σταματήσει να μου παρέχει τροφή για παρατήρηση τότε θα πεθάνω. Όσο ανιαρή όμως και να είναι μια ημέρα, όσο βαρετοί οι άνθρωποι που θα συναναστραφώ ένα βράδυ, πάντα μου προσφέρονται απλόχερα καινούργια ερεθίσματα προς ανάλυση.
Εκείνο το βράδυ, οι προσδοκίες μου για λίγη πραγματική διασκέδαση, χορό, μουσική, τεράστια χαμόγελα, αυθόρμητες συζητήσεις ίσως ήταν υπερβολικές. Τίποτα από όλα αυτά δεν συνέβη, μια από τα ίδια. Οι περισσότεροι, καθισμένοι σε τυπικούς σχηματισμούς, χαμηλόφωνες κουβέντες, μια οικοδέσποινα με διάχυτο άγχος υποστηριζόμενο από τον επίσης αγχωμένο φίλο της, περιορισμένες κινήσεις στο χώρο και μια μουσική χαμηλή τόσο ώστε να μην αναγνωρίζεις τον ερμηνευτή ή ακόμα και το είδος της, σαν αυτό τον «πεθαμένο» ήχο του ραδιοφώνου ενός ταξιτζή που ακούει δεν ακούει το σταθμό. Όλα ήταν οριακά υποφερτά.
Πόσες φορές έχουμε βρεθεί σε μέρη που νιώθουμε ότι δεν ανήκουμε, κι όμως δεν βρίσκουμε το κουράγιο να φύγουμε, είτε από υποχρέωση είτε επειδή τελικά αφήνουμε τον εαυτό μας να γίνει ένα ακόμα κομμάτι της σκηνής αυτής. Υπάρχει ακόμα μια εναλλακτική, να περάσουμε καλά με τον εαυτό μας, παρατηρώντας.
Ακόμα κι ένα πάρτι ακολουθεί μια τελετουργική ακολουθία. Αν παρατηρήσουμε προσεκτικά θα διαπιστώσουμε πως υπάρχει νόημα στο πού βρίσκεται ο καθένας στο χώρο. Συνήθως στα πιο απόμακρα σημεία του δωματίου σχηματίζονται παρέες με ομοιόμορφη αμφίεση που μιλούν για business. Διαλέγουν αυτά τα σημεία για να νιώθουν απομονωμένοι, ο διάδρομος βοηθά στην κατασκευή μιας μικρής μασονικής στοάς.
Τα πιο εναλλακτικά, “cool” άτομα καταλαμβάνουν συνήθως την κουζίνα. Ίσως διότι εκεί κοντά βρίσκεται το ψυγείο με τις μπίρες, ίσως επειδή το τραπέζι τούς παρέχει την άνεση να στρίψουν τα τσιΓΑΡΑ τους ή απλά η κουζίνα είναι από μόνη της ένας εναλλακτικός χώρος, με διαφορετικό φωτισμό, ακαταστασία, έντονη μυρωδιά.
Σχεδόν πάντα υπάρχει ένας άγνωστος προς τους άλλους καλεσμένους –ο νεοφερμένος–, ο νέος φίλος της κολλητής της οικοδέσποινας που αμήχανα περιφέρεται στο χώρο χωρίς κάποιο σκοπό, αφού η «δικιά» του όντας πιο κοινωνική τον έχει παρατήσει για αρκετή ώρα μόνο του. Αυτός, μην ξέροντας πού να τοποθετήσει τα μέλη του σώματός του, έχει πλησιάσει τη βιβλιοθήκη και κάνει πως κοιτάζει με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα βιβλία. Διαβάζει έναν έναν τους τίτλους και φρικάρει με την ιδέα ότι σε λίγο τελειώνουν. Δεν πειράζει, τα διαβάζει ξανά και ξανά ώσπου προς ανακούφισή του τον πλησιάζει κάποια στιγμή η κοπέλα του.
Συνήθως αυτές οι συνευρέσεις μετά από αρκετή ώρα καλυτερεύουν. Λίγο η μείωση του διάχυτου άγχους στο χώρο, η μερική αναστολή των αντιστάσεων με τη βοήθεια αλκοόλ, η φυγή των πιο άγνωστων-περιφερειακών καλεσμένων, η μείωση των προσδοκιών είναι τα αντίδοτα. Άλλες φορές η λύση βρίσκεται στην άφιξη ενός αγαπητού, καλαμπουρτζή, φωνακλά καλεσμένου που, παίρνοντας ένα μεσσιανικό ρόλο, τραβάει πάνω του όλες τις ελπίδες για την αλλαγή του κλίματος. Σαν από μηχανής θεός παρουσιάζεται ο άνθρωπος αυτός τη στιγμή που όλα τα αλλά αντίδοτα ξεθυμαίνουν. Η οικοδέσποινα ευγνωμονούσα τον κοιτάζει με θαυμασμό, άλλωστε αυτός είναι ο σωτήρας της, αντίθετα τον άντρα της τον διακατέχει μια αμφιθυμική διάθεση, αφού από τη μια τον ευγνωμονεί για το σώσιμο της party-δας, από την άλλη τον φθονεί και σκέφτεται γιατί δεν μπόρεσε να το κάνει αυτός.
Μια συνηθισμένη σκηνή καθημερινότητας, μια σκηνή στο δρόμο, στο μπαρ, στο εστιατόριο, στο ταξί, μια συναυλία… μπορεί να κρύβει αλήθειες, πράξεις με ασυνείδητο ενδιαφέρον.
