Η καθημερινή ζωή μίας οικογένειας Νεάντερταλ στην Ευρώπη πριν τον εκτοπισμό της από τον σύγχρονο Homo Sapiens
Βρισκόμαστε στη Νοτιοδυτική Γαλλία σε μια εύφορη κοιλάδα με δασωμένες πλαγιές 30.000 χρόνια πριν, στις αρχές της τελευταίας Παγετώδους περιόδου. Ακολουθούμε μια μικρή ομάδα Νεάντερταλ, τριών αδελφών, του πατέρα τους, μιας νεαρής γυναίκας και μιας μεγαλύτερης.
Ζούσαν σε ένα σπήλαιο κυνηγώντας ελάφια, αγριόχοιρους, αγριοκάτσικα, ταράνδους και περιστασιακά μαμούθ. Έτρωγαν επίσης ψάρια, αυγά και καρπούς. Έφτιαχναν δόρατα με λαξευμένα ξύλα και λίθινες αιχμές. Χρησιμοποιούσαν διάφορα φυτά ως φάρμακα όταν πληγώνονταν στο κυνήγι. Ήταν αυτάρκεις και σκληροτράχηλοι. Το κοντό τους ανάστημα (1,5 και 1,6 μ.) τους βοηθούσε να αντέχουν στο κρύο που έφτανε τις χειμωνιάτικες νύχτες μέχρι και τους -25οC. Είχαν ρωμαλέο σκελετό, ισχυρά οστά και αρθρώσεις, κοντά άκρα. Η μύτη ήταν πλατιά με μεγάλη ρινική κοιλότητα έτσι ώστε να ζεσταίνεται ο αέρας που εισέπνεαν. Είχαν προγναθισμό και έντονα τονισμένο το υπερόφρυο τόξο. Οι κοινωνίες τους ήταν πατριαρχικές δομημένες σε μικρές ομάδες των 8 με 20 ατόμων και σπάνια επικοινωνούσαν μεταξύ τους. Ενώ ο εγκέφαλός τους είχε παρόμοιο μέγεθος με του σύγχρονου ανθρώπου, δεν είχαν τις διανοητικές δυνατότητες για την ανάπτυξη μιας εκλεπτυσμένης γλώσσας. Σπάνια ξεπερνούσαν τα 40 έτη ζωής.
Στη μικρή ομάδα, τα αποθέματα λιγοστεύουν και η νεαρή γυναίκα κοντεύει να γεννήσει. Μπαίνουνε σε ένα βαρύ χειμώνα και όλα είναι πιο δύσκολα. Όταν γεννηθεί το μωρό, η γυναίκα δεν θα μπορεί να κυνηγάει και το μητρικό γάλα έχει υψηλό ενεργειακό κόστος για την ομάδα. Ο αρχηγός της ομάδας αποφασίζει να μετακινηθούν προς τη θάλασσα και να εγκαταλείψουν το σπήλαιο. Ίσως και να ήταν οι τελευταίοι Νεάντερταλ που περπάτησαν στη γη.
Αποτελείται από θαλάσσια απορρίμματα και θαλασσόξυλα. Συμβολίζει το χρόνο που τρέχει και τι πρέπει να κάνουμε για την επιβίωση σε ένα περιβάλλον που συνεχώς υποβαθμίζεται. Σύνθεση: Μ.Σύμπουρα Έκθεση:«Τα θαλασσόξυλα θυμούνται»,Δημόκριτος–Βραδιά Ερευνητή
Τελευταία, είχαν έρθει στην περιοχή τους κάποιοι που από καιρό επεκτείνονταν επικίνδυνα στην Ευρώπη. Φαίνονται πιο ψηλοί με μακριά χέρια και πόδια και διεκδικούν τους φυσικούς πόρους. Είναι οι Cro-Magnon, όπως λέγεται ο πρώτος πληθυσμός του σύγχρονου ανθρώπου (Homosapiens) στην Ευρώπη κατά την ανώτερη Παλαιολιθική περίοδο (10.000-40.000 χρόνια πριν). Με πιο αποτελεσματικά δόρατα, πιο εκλεπτυσμένη λιθοτεχνία, πιο ανεπτυγμένη γλώσσα και κυρίως καλύτερη επικοινωνία μεταξύ των ομάδων, παρότι ήταν λιγότερο προσαρμοσμένοι στο ψυχρό κλίμα, άρχισαν να αποτελούν απειλή για τους Νεάντερταλ.
Στο μόλις εγκαταλειμμένο σπήλαιο ακούγεται ήδη η μουσική από τον αυλό φτιαγμένο από τένοντα αλόγου που μοιάζει με κελάιδισμα πουλιών την αυγή και σαν κάλεσμα γκιώνη τη νύχτα. Έχει ήδη εγκατασταθεί ο σύγχρονος άνθρωπος προσπαθώντας να καθησυχάσει την υπαρξιακή του αγωνία με τη μουσική.
Οι Νεάντερταλ και ο σύγχρονος άνθρωπος συνυπήρξαν στην Ευρώπη για πολλά χρόνια στο διάστημα πριν από 40.000-90.000 χρόνια. Γονιδιακές μελέτες έχουν δείξει ότι οι Νεάντερταλ διασταυρώθηκαν και συνεισέφεραν γονίδια στους σημερινούς ανθρώπους Ευρωπαϊκής ή Ασιατικής προέλευσης (εκτός Αφρικής), αλλά μόνο σε κάποιο μικρό ποσοστό.
Μοιάζει με λίθινο εργαλείο από σχιστόλιθο σαν αυτά που χρησιμοποιούσαν οι προϊστορικοί άνθρωποι και πάνω στην πέτρα ένα σύγχρονο θαλάσσιο σκουπίδι από χάλκινο σύρμα που «αγκαλιάζει» ένα βότσαλο. Άραγε θα συμμαχήσουμε με τη φύση; Σύνθεση: Μ. Σύμπουρα
Το τόσο επιτυχημένο είδος του ανθρώπου του Νεάντερταλ, χωρίς να έχει μεγάλη εξάπλωση (Ευρώπη και δυτική Ασία), με ιστορία στη γη τρεις με τέσσερις φορές μεγαλύτερη (εμφανίσθηκαν πριν από 300.000-400.000 χρόνια και εξαφανίσθηκαν πριν από περίπου 30.000 χρόνια) από εκείνη του σύγχρονου ανθρώπου, εκτοπίζεται από τον δεύτερο. Τα χαρακτηριστικά που επέτρεψαν στους Νεάντερταλ να επιβιώσουν επί τόσα χρόνια στην Ευρώπη της Εποχής των Παγετώνων, η αυτάρκεια και η εσωστρέφεια ήταν αυτά που λειτούργησαν αρνητικά στον ανταγωνισμό με τον σύγχρονο άνθρωπο. Για όσο διάστημα έζησαν οι Νεάντερταλ, η τεχνολογία τους δεν άλλαξε πολύ εκτός από την τελευταία περίοδο όταν πιθανά ήρθαν σε επαφή με το σύγχρονο άνθρωπο.
Μένει να δούμε αν η επιτυχία του Homosapiens (άνθρωπος ο σοφός) έχει βιώσιμη διάρκεια όσο και στους Νεάντερταλ. Ας μην ξεχνάμε ότι οι Νεάντερταλ δεν έχουν εξαφανιστεί τελείως αφού ένα μικρό μέρος τους συνεχίζει να ζει μέσα στους ανθρώπους του σήμερα.
*Η Μίκα Σύμπουρα είναι Βιολόγος Ωκεανογράφος, ΕΛΚΕΘΕ
Πηγές
Παίμπο Σβάιντε, 2014. «O άνθρωπος του Νεάντερταλ. Ιχνηλατώντας τα γονίδια μιας χαμένης μορφής ανθρώπου». Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης «Vulgata», πρώτη έκδοση στα ελληνικά, Ηράκλειο 2019. «The last Neanderthals», YouTube. «Around the World» Wikipedia. Neanderthal.
16°
