Αυτό το κείμενο είναι κάτι σαν το διάλογο που θα μπορούσαν να έχουν οι δύο διαφορετικές εποχές, hippie - Hipster.
Ήταν μια hippie εποχή. Είναι μια hippie εποχή. Όχι, αυτό το κείμενο δεν είναι ένα ακόμα «μανιφέστο» νοσταλγίας. Καμία σχέση. Και, ναι, μπορεί «χτες» οι γιακάδες στα πουκάμισα να ήταν μακρύτεροι απ’ τους σημερινούς. Ή τα γυαλιά μυωπίας να είχαν υπέρβαρους πλαστικούς ρουστίκ σκελετούς που άφηναν σημάδι στην κορυφή της μύτης. Μπορεί τα Alfa Romeo κίτρινα τρόλεϊ που κυκλοφορούσαν στην Αθήνα στα 70s να ήταν ομορφότερα απ’ αυτά που κυκλοφορούν σήμερα. Μπορεί και μπορεί και μπορεί... Αυτό που δεν άλλαξε στο πέρασμα του χρόνου από τα ώριμα 60s και τα άγουρα 70s στο σήμερα, είναι η ανάγκη των Αθηναίων να ακούν δυνατή μουσική. Να απολαμβάνουν το σεξ. Να βλέπουν καλές θεατρικές παραστάσεις. Να ζουν μαζί. Να ντύνονται, όπως οι ήρωές τους. Να διαφωνούν μεταξύ τους. Να κυνηγιούνται από μπάτσους. Να δημιουργούν παράλληλες κοινωνίες κόντρα στη νόρμα της μεγάλης mainstream. Να κάνουν διακοπές στο Αιγαίο. Να φτιάχνουν μπάντες, θεατρικές ομάδες, περιοδικά. Αυτό το κείμενο είναι κάτι σαν το διάλογο που θα μπορούσαν να έχουν οι δύο διαφορετικές εποχές. Όπως κι αν το δεις. Όπως κι αν το ονομάσεις.
Τότε και σήμερα αυτό που οι περισσότεροι αληθινά θέλουν ήταν Ειρήνη, Αλληλεγγύη και Αγάπη.
Δύο πλατείες
Η τσαντίλα της αριστεράς
Ένα γρήγορο σκανάρισμα στο χτες
Είναι τέλη του 1960, αρχές το 1970. Η Ελλάδα έχει Χούντα. Έχει «δεξιά» που δεν χαμπαριάζει πολλά από τέχνη. Έχει «αριστερά» που θεωρεί οτιδήποτε αμερικάνικο, όχι μόνο στην τέχνη, εν γένει ύποπτο, συντηρητικό, διεφθαρμένο. Εννοείται... αλλάζει θέμα όταν η κουβέντα πιάνει το νεοϋορκέζικο κίνημα των Μπίτνικς, το αμερικάνικο αντιπολεμικό κίνημα ενάντια στο Βιετνάμ. Ο αριστερός γνωρίζει. Έχει διδαχθεί. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μια κακή χώρα. Και οι Αμερικάνοι διανοούμενοι είναι ναρκομανείς και εν δυνάμει πράκτορες ενός άθλιου, υπόγειου, προσηλυτισμού της αριστεράς (της κατόχου της πολιτικής και ηθικής αλήθειας, δηλαδή) στον καπιταλισμό.
Παράλληλα στην Αθήνα, στην πραγματική ζωή, υπάρχουν τρεις πλατείες και μια γειτονιά που συγκεντρώνουν πολύ κόσμο. Οι πλατείες είναι των Εξαρχείων, του Κολωνακίου, της Κυψέλης. Η γειτονιά είναι η Πλάκα. Κάθε μία έχει το κοινό της. Στο Κολωνάκι άραζαν κατεστημένοι καλλιτέχνες και πολιτικοί. Από τον Τσαρούχη στον Ζίγδη. Κοντά στην πλατεία βρίσκονταν το μπαρ «Νούφαρα». Εκεί σύχναζαν πολλοί από τους χίπι μουσικούς της εποχής. Εκεί φτιάχνονταν και διαλύονταν μπάντες. Εκεί ένα συγκρότημα θα έψαχνε να «στρατολογήσει» μουσικούς, αν του έλειπε ή την κοπάναγε κάποιος. Στην πλατεία Εξαρχείων συναντιόνταν το «ελευθεριακό» κίνημα. Και στην Κυψέλη υπήρχαν ξενυχτάδικα και ροκ κλαμπ.
Εντός κέντρου της Αθήνας, εκτός των περιοχών που αναφέραμε, ένα πραγματικά χίπι μέρος βρίσκονταν στην οδό Ζωοδόχου Πηγής. Λέγονταν «Chin-Chin». Ήταν το κλαμπ που για μια διετία, από το 1972 έως το 1974, εμφανίζονταν οι Έλληνες Santana, οι Πελόμα Μποκιού δηλαδή. Ένα άλλο ροκ κλαμπ που έσφυζε από κόσμο, όπως λέει ο Χρήστος Στασινόπουλος, πρώην ντράμερ στους Νοστράδαμος και στους Axis (μία από τις δύο ελληνικές ροκ μπάντες που πήγαν και έκαναν καριέρα στο εξωτερικό – οι άλλοι ήταν οι Aphrodite’s Child), ήταν η «Σοφίτα» στην Πλάκα. Το μαγαζί ανήκε στον Κώστα Τουρνά, πρώην τραγουδιστή και κιθαρίστα στο flower-power γκρουπ των Poll.
Ο Στασινόπουλος θυμάται: «Ήμασταν χίπηδες. Και οι περισσότεροι μουσικοί είχαμε παρελθόν σε ποπ συγκροτήματα των αρχών της δεκαετίας του ’60. Στη “Σοφίτα” κάθε βράδυ γινόταν χαμός. Και οι μουσικοί παίρναμε το μήνα το μισθό του δημόσιου υπαλλήλου επί τρία. Την ίδια περίοδο ο Σαββόπουλος με τα Μπουρμπούλια έπαιζαν στο κλαμπ Rodeo. Είχαν ακόμα το καλύτερο μεροκάματο στη ροκ πιάτσα. Ξέχωρα από το χρήμα, αυτό που πραγματικά μετρούσε για μένα ήταν πως η Αθήνα είχε τη δική της μουσική σκηνή. Υπήρχαν πολλά συγκροτήματα. Υπήρχαν κλαμπ να παίξουν. Υπήρχε και κοινό που τα γέμιζε. Είναι υπέροχο να ζεις σε πόλη που γουστάρει τους μουσικούς της. Και η Αθήνα στα 60s και στα 70s αυτό ήταν κάτι που το έζησε».
Μύκονος - Μάταλα
«The Look of Love»
Είναι τέλη δεκαετίας ’60, αρχές δεκαετίας ’70. Στις σπηλιές στα Μάταλα, παραλίας στην Κρήτη, «ανέβηκε» μια χίπι ιστορία που έγινε γνωστή παντού. Το ίδιο, με παραλλαγές, συνέβη και στη Μύκονο. Για τη δεύτερη το έδαφος στην κατ’ αρχήν ανάδειξή του σε τουριστικό προορισμό είχε οργανώσει χρόνια πριν η Ελένη Βλάχου. Όταν από την εφημερίδα της «Καθημερινή», εκτός των άλλων, υμνούσε τα μίνιμαλ υφαντά που έφτιαχνε στο οικογενειακό ατελιέ ο σχεδιαστής μόδας Γιάννης Γαλάτης. Ο τελευταίος, τότε, κάτι σαν trademark κυκλαδίτικης εξτραβαγκάντσας είχε εναρμονιστεί τέλεια με το μήνυμα της εποχής. Ειρήνη και αγάπη και απλότητα. Οργάνωνε επιδείξεις και φωτογραφίσεις σε παραλίες. Στον Πλατύ Γιαλό, στη Φτελιά, στην Ψαρού. Έφτιαχνε την πασαρέλα που θα περπατούσαν τα μοντέλα από σκόρπια ξύλα που έβρισκε κοντά στη θάλασσα. Τα μοντέλα ντύνονταν σε αυτοσχέδιες καλύβες. Οι επισκέπτες παρακολουθούσαν τις επιδείξεις καθισμένοι στην άμμο. Τότε στη Μύκονο έγινε κάτι που δεν γίνονταν να παίξει, εύκολα, αλλού. Jet-setters διασκέδαζαν μαζί με ανώνυμους τουρίστες στις 9 Μούσες του Κώστα Ζουγανέλη. Ενώ σε μπαρ τρύπες σαν το 7 Sins, ο Ωνάσης μπορεί να τα έπινε έχοντας για παρέα ψαράδες ή μακρυμάλληδες, που δεν είχαν ιδέα για την πάρτη του.
Τα Μάταλα, στην Κρήτη, ήταν ένα από τα πρώτα ευρωπαϊκά δείγματα χίπικης αυτοοργάνωσης. Οι πρώτοι χίπις έφτασαν στο νησί το 1965. Θεώρησαν πως στις σπηλιές, κάποτε τάφοι, της παραλίας θα μπορούσαν να ζήσουν μακριά από την ανεξέλεγκτη κατανάλωση αγαθών, τον πουριτανισμό των δυτικών κοινωνιών. Οι κάτοικοι των σπηλαίων στα Μάταλα ήταν μπίτνικ και χίπις απ’ όλο τον κόσμο που θεωρούσαν πως σ’ εκείνο το σημείο θα έρχονταν σε απόλυτη επαφή με τη μητέρα φύση.
Περαστική από τα Μάταλα ήταν και η Καναδέζα τραγουδίστρια Τζόνι Μίτσελ. Επίσης πολλοί ζωγράφοι, ποιητές, μουσικοί. Το στόρι των σπηλιών στα Μάταλα έληξε την άνοιξη του 1970, όταν η αστυνομία έκανε ντου στην περιοχή. Είχε προηγηθεί μια εκστρατεία κατασυκοφάντησης της κοινωνίας των χίπηδων από την εκκλησία που, τροφοδοτώντας τον τοπικό τύπο, το χριστεπώνυμο πλήρωμα και τις αρχές με αμφιλεγόμενα κείμενα γύρω από όσα συνέβαιναν εκεί, κατάφερε να μαγνητίσει το ενδιαφέρον των χουντικών. Η καταστολή στη χίπικη δράση έγινε με συνοπτικές διαδικασίες. Κατ’ αρχήν με το κλείσιμο του μαγαζιού της παραλίας που οι χίπηδες αγόραζαν τροφή και κρασί.
Τότε Συγκρότημα Poll Τώρα Συγκρότημα The Voyage Limpid Sound Τότε Ταγάρια Τώρα Τσάντες της Άννας Οικονόμου Τότε Χαφιέδες (θυρωροί- ταξιτζίδες) Τώρα Χρυσαυγίτες Τότε LSD Τώρα Κοκαΐνη (σταθερή αξία) Τότε Αγορά μουσικών άλμπουμ βινυλίου από αυτοσχέδια παζάρια στο Μοναστηράκι Τώρα Αγορά mp3 από αυτοσχέδια δισκοπωλεία στο ίντερνετ Τότε Το σπίτι που είχε νοικιάσει η ομάδα «Κρακ» στην οδό Βαλσαμώνος Τώρα Το σπίτι της ομάδας Nosotros στην οδό Θεμιστοκλέους Τότε Αριστοτέλης Ωνάσης Τώρα Βαγγέλης Μαρινάκης Τότε Συναυλίες Ελληνικής Ηλεκτρονικής Μουσικής (Ξενάκης - Χρήστου κ.ά.) στο Ινστιτούτο Γκαίτε Τώρα Το φεστιβάλ Plisskën Τότε H διασκευή των Πελόμα Μποκιού με τίτλο «Ανανέωση» στο τραγούδι «We Free Kings» του Ginger Baker Τώρα Το remix στο «Χωρίς Εσένα» των The Charms από τους «Φανταστικοί Ήχοι» Τότε Η επίσκεψη, το 1967, των Beatles στην Ελλάδα για να αγοράσουν το νησί τους στο Αιγαίο Τώρα Τα νησιά που αγόρασε ο εμίρης του Κατάρ στο Ιόνιο Τότε Τα πάνινα All Star - Chuck Taylor μποτάκια που φορούσε ο μπασκετμπολίστας Γιώργος Τρόντζος στο νικηφόρο τελικό για την ομάδα του, ΑΕΚ, στον τελικό του κυπέλου Κυπελλούχων κόντρα στη Σλάβια Πράγας που έγινε στο Παναθηναϊκό Στάδιο Τώρα Τα πάνινα All Star - Chuck Taylor μποτάκια που φοράμε όλοι Τότε Η δίκη των συνταγματαρχών της χούντας Τώρα Η δίκη του Άκη Τσοχατζόπουλου Τότε Ο Δημήτρης Πουλικάκος στα Μάταλα Τώρα Ο Δημήτρης Πουλικάκος για βόλτα στα Εξάρχεια Τότε Τα καλλυντικά Mary Quant Τώρα Τα καλλυντικά Apivita Τότε Οι ειδήσεις στην Υ.ΕΝ.Ε.Δ. (το τηλεοπτικό κανάλι των ενόπλων δυνάμεων) Τώρα Το «Αποκαλυπτικό Δελτίο» του Extra Channel Τότε Οι φαβορίτες του Σταμάτη Κόκοτα Τώρα Οι ανταύγειες του Γιάννη Νάστα (Xaxakes) Τότε Περιοδικό «Ντομινό» Τώρα Περιοδικό «Hello!» Τότε Έδρα του Παναθηναϊκού το γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας Τώρα Ο Παναθηναϊκός επιστρέφει στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας Τότε Έλενα Ναθαναήλ («Λα Μπελ Ελέν») Τώρα Ζέτα Μακρυπούλια («Η Ελληνίδα Νικόλ Κίντμαν») Τότε Φαίδων Γκιζίκης Τώρα Ηλίας Κασιδιάρης
Γνώθι σ' αυτόν
Πόσο hippie είναι o hipster;
Η Janis Joplin χρησιμοποιούσε deodorant; Εντάξει, δεν περιμένεις από φετινής σοδειάς hipster να απαντήσει την ερώτηση. Το θέμα είναι πως ακόμα και αν τον ρωτήσεις κάτι ευκολότερο, όπως «Έι, hipster, γιατί σε λένε hipster;» το πιθανότερο είναι να μην πάρεις, ούτε εδώ, απάντηση. Οι πρώτοι hipsters κυκλοφόρησαν τη δεκαετία του ’40. Άκουγαν bebop. Είχαν υιοθετήσει τον τρόπο ζωής (ναρκωτικά, ενδυματολογικός και λεκτικός κώδικας) των μουσικών της τζαζ που λάτρευαν. Το όνομα hippie έρχεται από το όνομα hipster. Το τελευταίο, στα μέσα της δεκαετίας του ’60, χρησιμοποιούνταν για να περιγράψει και τους Beatniks. Το κυριότερο αξεσουάρ που παρέμεινε αυθεντικό από τους Beatniks –που τους φώναζαν και hipsters– στους σημερινούς hipsters είναι τα γυαλιά ηλίου Rayban «Wayfarer». Τα φόραγε και ο Bob Dylan στη Νέα Υόρκη στα μέσα της δεκαετίας του ’60. Όταν ντύνονταν με μαύρα ζιβάγκο και τα σγουρά μαλλιά του έμοιαζαν με φουντωτό θάμνο.
Ξέχωρα από τα σύμβολα και τους προσδιορισμούς ονομάτων, κοινωνικών τάσεων, λέμε πως οι απόψεις των χίπις, έστω και διαφοροποιημένες, είναι ακόμα ενεργές. Πώς; Οι οργανικές φάρμες, τα πρώτα περιοδικά - εφημερίδες free-press σαν τα «Berkeley Barb» και «The East Village Other», οι ανταλλαγές προϊόντων, οι απόπειρες για ανακάλυψη ή εξέλιξη εναλλακτικών πηγών ενέργειας, ήταν πράξεις που οι χίπις και συγγενικά μαζί τους κινήματα και ομάδες εφάρμοσαν στη διάρκεια της δεκαετίας του ’60. Και είναι όμορφα πως η ίδια κουλτούρα εξελίσσεται ακόμα. Οι ομάδες ανταλλαγής αγαθών, αυτοδιαχειριζόμενης τέχνης, κοινωνικής-συλλογικής κουζίνας, φυσικών καλλιεργειών, αυξάνονται. Εντάξει η Αθήνα δεν μπορεί να γίνει Βερολίνο ή Σαν Φρανσίσκο αλλά, ας πούμε, υπάρχει το Box που μπορείς να πιεις καφέ κόστους πολύ κοντά στην τιμή παραγωγής του. Υπάρχει το Meet-Market, όπου σχεδιαστές και καλλιτέχνες προσεγγίζουν το κοινό σε πρώτο πρόσωπο. Υπάρχει η θεσσαλονικιώτικη All together Now και η αθηναϊκή Antelma Music, που κυκλοφορούν κυρίως μουσική είτε δωρεάν είτε σε τιμές που προσεγγίζουν το συμβολικό κόστος.
«Ανήκομεν εις την Δύσιν» είπε κάποτε ο «εθνάρχης» Κωνσταντίνος Καραμανλής. Ποια ακριβώς Δύση εννοούσε και ποια εννοούμε;
Αν είχαμε καμιά πενηνταριά Bios και άλλα τόσα Εμπρός, η Αθήνα θα ήταν το Haight-Ashbury της Μεσογείου; Χα! Τι λες τώρα; Όπως ξέρεις δεν έχουμε όσους χώρους πολιτισμού θέλουμε και δεν παίζει ποτέ να έχουμε αυτό που θέλουμε. Δεκαετίες τώρα, όταν λέμε «Ανήκομεν εις την Δύσιν», βλέπουμε μόνο μέχρι τις Νοτιοανατολικές πολιτείες των ΗΠΑ. Τουριστική μας ονείρωξη είναι κάποια στιγμή να γίνουμε Φλόριντα της Ευρώπης. Ένα πάρκο ελεγχόμενης αναψυχής που θα το δοξάσουν συνταξιούχοι και γραμμωμένα καμάκια. Το να γίνουμε, ας πούμε, Σαν Φρανσίσκο, όπου οι παραλίες και η ζωή είναι ταγμένες στην καλλιτεχνική πρωτοπορία, στην ανταλλαγή ιδεών, δεν παίζει.
Όμως παίζει κάτι που δεν έπαιξε ανάμεσά μας για πολλές δεκαετίες. Αναπτύσσεται η τέχνη που δεν τη νοιάζει μόνο το κέρδος. Αυξάνονται τα σημεία αγοραπωλησίας τροφίμων χωρίς μεσάζοντες. Αναπτύσσεται η ιδέα μιας ανάπτυξης που δεν έχει ως ευαγγέλιο το ΑΕΠ. Πού ξέρεις; Σε λίγο μπορεί να δούμε και στην Αθήνα ποδηλατοδρόμους. Έχει ενδιαφέρον το ότι η πόλη ξανα-ανακαλύπτει αυτό που της συνέβαινε στα τέλη του ’60 με αρχές δεκαετίας ’70. Τότε που δεν ήταν κλεισμένη στην πάρτη της, αλλά είχε σημεία ανοιχτού διαλόγου ανάμεσα στους πολίτες της.
12°
