Μέτρηση της ευφυίας μέσω τεστ DNA: Δυστοπία ή εξέλιξη;

Οι ψυχολόγοι λένε ότι με τα τεστ IQ μετράμε τον παράγοντα γενικής νοημοσύνης g - το «άγιο δισκοπότηρο» των πάντων. Το g συσχετίζεται άμεσα με το εισόδημα που θα αποκτήσεις, την ευτυχία, την υγεία αλλά και τη διάρκεια της ζωής σου. Όσο περισσότερο g έχεις, τόσο το καλύτερο για σένα. Η κληρονομικότητα παίζει μεγάλο ρόλο. Συγκρίσεις διδύμων που χώρισαν ακριβώς μετά τη γέννηση τους και έζησαν σε διαφορετικά περιβάλλοντα έδειξαν ότι το DNA ευθύνεται για περισσότερο από το 50% της νοημοσύνης.

Το υπόλοιπο οφείλεται στο σχολείο, στη διατροφή και σε άλλους περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Αυτά είναι λίγο-πολύ γνωστά, είμαστε όμως έτοιμοι για ένα κόσμο που με ένα τεστ DNA των 50 δολαρίων θα ξέρουμε τις πιθανότητες που έχει το νεογέννητο παιδί μας να γίνει γιατρός ή να πάρει διδακτορικό; Αν όχι, μάλλον πρέπει να αρχίσουμε να ετοιμαζόμαστε.

Για πολλές δεκαετίες οι γενετιστές αναζητούσαν τους κληρονομικούς παράγοντες πίσω από τη νοημοσύνη, αλλά δεν είχαν καταφέρει και πολλά πράγματα. Μέχρι και πριν ένα χρόνο δεν είχε βρεθεί κανένα γονίδιο που να συνδέεται απευθείας με τις επιδόσεις μας στα τεστ νοημοσύνης. Πριν από λίγους μήνες δημοσιεύτηκε μελέτη που συνέκρινε τις μεταλλάξεις του DNA σε πάνω από 240.000 άτομα. Έτσι, εντοπίστηκαν 538 γονίδια που σχετίζονται με τη νοημοσύνη και 187 περιοχές του ανθρώπινου γονιδιώματος που σχετίζονται με την σκέψη. Επίσης, αναμένονται σε σύντομο διάστημα τα αποτελέσματα από ένα πείραμα που θα βρίσκει την συσχέτιση του DNA ενός εκατομμυρίου εθελοντών με την ακαδημαϊκή τους επιτυχία.Παρόλα αυτά,  όλες οι δοκιμές που έχουν γίνει μέχρι τώρα στο DNA μπορούν να εξηγήσουν μόνο το 7% των διαφορών στη νοημοσύνη.

Ο Robert Plomin, καθηγητής στο King's College του Λονδίνου, λέει ότι βρισκόμαστε μόνο στην αρχή. Αυτές οι ανακαλύψεις μας δείχνουν ότι σύντομα θα μπορούμε να διαβάσουμε το DNA ενός μικρού παιδιού και να πάρουμε μια ιδέα για το πόσο έξυπνο είναι. Ο Plomin διεξάγει μια μακροχρόνια μελέτη που αφορά 13.000 ζευγάρια διδύμων και στη δημοσίευση που έκανε τον Ιανουάριο “The New Genetics of Intelligence”, εξέφρασε την άποψη ότι σύντομα οι γονείς θα μπορούν να κάνουν τεστ DNA για να δουν τις ικανότητες των παιδιών τους και να κάνουν τις σωστές επιλογές για την εκπαίδευσή τους, κάτι που το ονομάζει “εκπαίδευση ακριβείας”.

Το MIT Technology Review αναφέρει ότι το σενάριο επιστημονικής φαντασίας του Plomin, εν μέρει, συμβαίνει ήδη. Υπάρχουν τουλάχιστον 3 εταιρείες (όπως η GenePlaza και η DNA Land) που διαφημίζουν online ότι μπορούν να μετρήσουν το IQ από ένα απλό δείγμα σάλιου.

Άλλοι «παίκτες» είναι πιο διστακτικοί. Η 23andMe, μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες ανάλυσης του DNA για ιατρικούς λόγους, αναφέρει ότι δεν αξιολογεί την εξυπνάδα των πελατών της υπό το φόβο ότι θα υπάρξουν παρερμηνείες και σύγχυση.

Σε αυτό συμφωνεί και η Catherine Bliss, κοινωνιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια που αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «ένας κόσμος στον οποίο οι άνθρωποι θα ταξινομούνται ανάλογα με τις έμφυτες δυνατότητες τους θα θυμίζει το δυστοπικό Gatacca».

Ο Dalton Conley, κοινωνιολόγος στο πανεπιστήμιο Princeton, λέει ότι σύντομα τα τεστ DNA για το IQ θα αποκτήσουν μεγάλη ακρίβεια και τότε θα χρειαστεί να έχουμε μια «σοβαρή συζήτηση περί ευγονικής». Θα μπορούσαμε να οδηγηθούμε σε μια κατάσταση κατά την οποία οι πλούσιοι να επιλέγουν (μέσω εξωσωματικής) παιδιά με εξελιγμένα γονίδια (κάτι που οι φτωχοί δεν θα μπορούν να κάνουν) και να οδηγηθούμε σε μια άνιση κοινωνία που ο Conley αποκαλεί «γονιδιοκρατία». Μαζί του συμφωνούν και αυτοί που λένε ότι είναι απαράδεκτο να καταδικάζουμε τους ανθρώπους λόγω των γενετικών προφίλ τους. Θα θέλαμε πιθανότατα να πούμε σε κάποιον ότι το DNA «γράφει» ότι διατρέχει μεγάλο κίνδυνο για τον εθισμό στο τσιγάρο. Αλλά πως θα πούμε στους γονείς ότι το παιδί τους έχει μεγάλη πιθανότητα να μην είναι αρκετά έξυπνο;

O Plomin όμως διαφωνεί. Ισχυρίζεται ότι τα γενετικά τεστ IQ θα αποκαλύψουν τον τεράστιο ρόλο της νοημοσύνης στην επαγγελματική μας καριέρα, στην επιλογή των συντρόφων μας ακόμη και στη δομή της κοινωνίας. Όπως λέει χαρακτηριστικά, «οι άνθρωποι πάντα θέλουν να ξέρουν και πρέπει να μάθουν».

*Με πληροφορίες από το MIT Technology Review