Το βασικό πρόβλημα όταν το μεγαλύτερο αδερφάκι χτυπάει το νεογέννητο είναι ένα κοινό φαινόμενο: ένα δίχρονο παιδάκι όπως είναι φυσικό, πανικοβάλλεται όταν γεννιέται ένα αδερφάκι και προσπαθεί να απαλλαγεί από αυτό.
Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να ελέγχουν τα θυμωμένα συναισθήματά τους. Είναι όμως πιο πιθανό να το κάνουν αυτό αν δεν ασκούμε βία για να τα αναγκάσουμε να συμπεριφερθούν σωστά. Εκατοντάδες μελέτες δείχνουν πλέον ότι η φυσική βία δεν βοηθάει πουθενά αλλά επιπλέον, κάνει και το χτύπημα προς το νεογέννητο χειρότερο. Αν νομίζετε ότι το χτύπημα μπορεί να διδάξει σε ένα παιδί να μην χτυπάει, κάνετε λάθος. Τα παιδιά μαθαίνουν από τις πράξεις μας, όχι από τα λόγια. Όταν χτυπάμε, τους δείχνουμε ότι είναι εντάξει να χτυπάνε, εφόσον το κάνουν και η μαμά και ο μπαμπάς.
Το ξύλο είναι πάντα αισθητό ως βία στο παιδί που τραυματίζεται από τον γονέα. Κάθε μελέτη που διεξήχθη τις τελευταίες τρεις δεκαετίες επιβεβαιώνει ότι το ξύλο έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη των παιδιών όχι μόνο όταν είναι μικρά, αλλά και όταν μεγαλώσουν.
Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε σε αυτή την πολύ γνωστή κατάσταση όταν το μεγαλύτερο παιδί χτυπάει το μωρό;
Πρώτον, το μεγαλύτερο αδερφάκι δεν είναι τέρας, αν και όταν ακούμε ότι έχει επιτεθεί σε ένα ανυπεράσπιστο βρέφος, αισθανόμαστε εχθρικά απέναντί του. Αντιδρά με αυτόν τον τρόπο επειδή είναι πολύ νέο για να εκφράσει απόλυτα φυσιολογικά συναισθήματα που θα είχαμε όλοι στην κατάστασή του. Είχε μια μητέρα και έναν πατέρα για τον εαυτό του. Τώρα, ξαφνικά, πρέπει να τους μοιραστεί με ένα αδερφάκι (ή και δύο καμιά φορά!). Όπως είναι φυσικό, αισθάνεται απελπισμένο. Δεν έχει τα λόγια ή την αυτογνωσία για να εκφράσει τη θλίψη, το φόβο και το θυμό του. Έτσι, ξεσπάει με χτυπήματα.
Φυσικά, η πρώτη μας παρέμβαση είναι να προστατέψουμε το μωρό. Τα παιδιά στην ηλικία των δύο ετών χρειάζονται συνεχή καθοδήγηση και τα βρέφη χρειάζονται συνεχή προστασία από τα δίχρονα αδερφάκια τους. Τα ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ δίχρονα θα τσιγκλίσουν ένα μωρό εάν δεν υπάρχει ενήλικας τριγύρω. Αυτό δεν τα κάνει “τέρατα” όπως είπαμε, απλώς τα κάνει “δύο ετών!” Ένα τετράχρονο μπορεί να έχει τις ίδιες παρορμήσεις, αλλά έχει πολύ καλύτερο έλεγχο των παρορμήσεών του.
Η δεύτερη παρέμβασή μας είναι να συνδεθούμε με το παιδί έτσι ώστε να μην αισθάνεται εγκαταλελειμμένο, και να το βοηθήσουμε να καταλάβει τα μπερδεμένα θυμωμένα συναισθήματά του, ώστε να αισθάνεται λιγότερο άσχημα μέσα του. Απλώς γνωρίζοντας ότι οι γονείς του καταλαβαίνουν τον πόνο και τον φόβο του, θα ανακουφιστεί από την απογοήτευσή του και θα ελαττώσει τη βίαιη δράση του. Η ενοχή, παρεμπιπτόντως, είναι απίθανο να είναι πολύ αποτελεσματική. Οι άνθρωποι οπλίζονται απέναντι στην ενοχή, ‘κλείνοντας’ τα συναισθήματά τους, τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά. Θέλουμε το μικρό παιδί να είναι σε επαφή με αυτά τα θετικά συναισθήματα απέναντι στους γονείς, αν είναι να ακολουθήσει την καθοδήγησή τους.
Η τρίτη παρέμβασή μας είναι να θέσουμε πολύ αυστηρά όρια. Εδώ είναι το σημείο όπου πολλοί γονείς δυσκολεύονται. Πρέπει να επικοινωνήσουν στα παιδιά τους ότι τα συναισθήματα μάς δίνονται όπως μάς δίνονται τα χέρια και τα πόδια, αλλά είμαστε πάντα υπεύθυνοι για αυτό που κάνουμε με αυτά. Ονοματίζουμε τη συμπεριφορά και λέμε επανειλημμένα ότι είναι εκτός ορίων. “Δεν σπρώχνουμε, δεν χτυπάμε. Το χτύπημα πονάει.” Φυσικά, τα όρια αυτά πρέπει να επιβληθούν με ενσυναίσθηση, όχι με θυμό, διότι το παιδί μας θα υπακούει μόνο σε αυτά τα όρια στο βαθμό που αισθάνεται ότι συνδέεται με εμάς, ότι είμαστε σύμμαχοί του, και ο θυμός σπάει αυτή τη σύνδεση.
Το χτίσιμο μίας σχέσης σημαίνει επίσης να δείχνουμε κατανόηση στα συναισθήματα του παιδιού για να το βοηθήσουμε να καταλάβει τη δική του οργή και να μάθει να τη διαχειριστεί: “Φαίνεσαι πολύ θυμωμένος με τον αδερφό σου/την αδερφή σου. Μερικές φορές αισθάνεσαι τόσο θυμωμένος που σε κάνει να θέλεις να είσαι κακός και να τον βλάψεις. Αναρωτιέμαι αν ανησυχείς ότι η μαμά και ο μπαμπάς περνούν πάρα πολύ χρόνο με το μωρό ενώ εσύ μάς θέλεις περισσότερο. Πολλά παιδιά αισθάνονται έτσι όταν έρχεται ένα νέο μωρό στο σπίτι. Να έρχεσαι και να μου λες κάθε φορά που αισθάνεσαι έτσι. Σ ‘αγαπώ και θα είμαι πάντα εκεί για σένα. Κάθε φορά που με χρειάζεσαι, να μου το λες, και θα βρω έναν τρόπο να σε φροντίσω. “
Αυτό το είδος ομιλίας είναι μία από αυτές τις γλυκές συνομιλίες που μπορεί να έχετε όταν παίρνετε το παιδί σας στην αγκαλιά σας. Δεν περιλαμβάνει υποδείξεις για να αγαπάει το αδερφάκι του, που φυσικά δεν μπορεί να απαιτηθεί, αφού η αγάπη δεν γεννιέται από την ενοχή. Η ομιλία μπορεί να περιλαμβάνει και παρατηρήσεις που έχουν σκοπό να αρχίσουν να αναπτύσσουν την ενσυναίσθηση: “Πόνεσε πραγματικά το μωρό όταν το χτύπησες σήμερα το πρωί. Το άκουσες να κλαίει; Θυμάσαι όταν έπεσες κι εσύ στην παιδική χαρά και χτύπησες πόσο πόνεσες; Και το μωρό πονάει, όταν πέφτει.
Αλλά αυτό το είδος ομιλίας από μόνο του δεν είναι αναποτελεσματικό αν δεν συνοδεύεται επίσης από αυστηρά όρια. Τα περισσότερα παιδιά ηλικίας δύο ετών ανησυχούν για τον νέο ανταγωνιστή τους και θα ήθελαν να τον εξαλείψουν από τον πλανήτη. Πρέπει να προσπαθήσουν σκληρά για την ανάπτυξη της συμπόνιας τους ώστε να καταπολεμήσουν τις δολοφονικές τους παρορμήσεις. Οι γονείς πρέπει να τα βοηθήσουν θέτοντας πολύ σταθερά όρια. Αυτό σημαίνει ένα δυνατό, καθαρό, “Δεν χτυπάμε!” και όχι μία αγκαλιά.
Όλα τα παιδιά χρειάζονται προσοχή. Τα δίχρονα με ένα μικρότερο αδερφάκι χρειάζονται ακόμα περισσότερη. Αν περιμένουμε μέχρι να κάνουν κάτι λάθος για να τους δείξουμε προσοχή, δίνουμε ακριβώς το αντίθετο μήνυμα. Αν απ’την άλλη δίνουμε προσοχή συνεχώς, με γενναιόδωρες ποσότητες αγκαλιάς και γλυκόλογων και από τους δύο γονείς, το παιδί μας αισθάνεται “πλήρες” και έχει λιγότερη ανάγκη να χτυπήσει το αδερφάκι του. Το να περνάμε χρόνο με το κάθε παιδί ξεχωριστά, τα καθησυχάζει και τα κάνει πιο ευτυχισμένα.
Όμως η ενίσχυση της σχέσης με το μεγαλύτερο παιδί δεν είναι η μόνη παρέμβαση. Η άλλη παρέμβαση, όπως αναφέραμε παραπάνω, είναι τα κατάλληλα όρια.
Η συμβουλή μας είναι, όταν το μεγαλύτερο παιδί χτυπήσει το μωρό, να σηκώσετε το μωρό και να το ανακουφίσετε, αγνοώντας το παιδί.
Αφότου το μωρό ηρεμήσει, βάλτε το μωρό σε ασφαλές μέρος.
Πάρτε μια βαθιά αναπνοή και στρέψτε την προσοχή σας στο παιδί. Μετακινηθείτε κοντά του, κοιτάξτε το στα μάτια και πείτε: “Οι άνθρωποι δεν είναι για να τους σπρώχνουμε. Το σπρώξιμο και το χτύπημα πονάνε.” Είναι πιθανό το παιδί σας να ξεσπάσει σε κλάματα, και αυτό είναι καλό – αφήνει όλα αυτά τα δάκρυα και τους φόβους που το οδηγούν να βρουν διέξοδο.
Αν όμως δεν κλαίει, θα πρέπει να το βοηθήσετε να καταλάβει θέτοντας ένα ήρεμο, ευγενικό όριο. Με άλλα λόγια, εάν ο ενήλικας παραμένει συμπονετικός και το παιδί αισθανσθεί ασφάλεια, οι ανησυχίες του παιδιού το πιθανότερο είναι να έρθουν στην επιφάνεια, ώστε να μπορούν να εκφραστούν και να θεραπευτούν.
Κάποιες φορές, όμως, το παιδί θα καταπλακώσει αυτά τα συναισθήματα, ξεσπώντας – αυτή τη φορά στον γονέα – ή απλώς θα αρχίσει να τρέχει μακριά. Είναι δουλειά του γονέα εκείνη τη στιγμή να μείνει όσο το δυνατόν πιο συμπονετικός μπορεί, και να μείνει με το παιδί, κοιτάζοντάς το στα μάτια και βοηθώντας το να “δείξει” τα συναισθήματά του. “Μερικές φορές αισθάνεσαι τόσο αναστατωμένος για το μωρό … μερικές φορές θέλεις το μωρό να μην ήταν καν εδώ …” Τα περισσότερα μικρά παιδιά θα ξεσπάσουν σε δάκρυα σε αυτό το σημείο.
Το εκπληκτικό πράγμα με τα συναισθήματα είναι ότι όταν τα “αισθανθούμε,” αυτά εξατμίζονται. Έτσι, αν το παιδί σας νιώσει ασφάλεια να “δείξει” τις ανησυχίες και τους φόβους του, δεν θα οδηγείται πλέον από αυτούς, και το χτύπημα απέναντι στο μωρό θα σταματήσει. (Αν δεν κλάψει και σε αυτό το σημείο; Βοηθήστε το να έρθει σε επαφή με τα συναισθήματά του, υπενθυμίζοντας του: “Μερικές φορές θα ήθελες να με έχεις όλη δική σου … το ξέρω … κι εμένα μου λείπουν οι ιδιαίτερες στιγμές μας, πολύ.“)
Μία τελευταία παρατήρηση για παιδιά ηλικίας δύο ετών. Αναπτυξιακά, προσπαθούν με πολλούς τρόπους να αποκτήσουν έλεγχο στη ζωή τους. Αυτό το στάδιο είναι συχνά μια πρόκληση για τους γονείς. Έτσι, μερικές από τις συμπεριφορές τους μπορεί να οφείλονται απλώς στην ηλικία τους.
