Καινοτομία ή κενο-τομία;

Τους τελευταίους τρεις μήνες έλαβαν: πρώτη θέση στο διεθνή διαγωνισμό λογισμικού «Gesture Recognition Challenge» οι ερευνητές του Ινστιτούτου Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ). Δεύτερη στον κόσμο αναδείχθηκε η Νομική Σχολή Αθηνών, στον ετήσιο διαγωνισμό εικονικής δίκης του International Institute of Space Law. Δύο ελληνικά δημιουργικά γραφεία ξεχώρισαν με πρωτιές στο διεθνούς κύρους ετήσιο διαγωνισμό συσκευασίας προϊόντων, Dieline. Στο 18o Παγκόσμιο Συνέδριο Πληροφορικής (WCIT 2012) στο Μόντρεαλ του Καναδά η CISCO Hellas είχε την τιμητική της. Και για έκτη συνεχή χρονιά φέτος, η Ελλάδα «πλασαρίστηκε» στην πρώτη θέση σε ευρωπαϊκό πρόγραμμα για την έρευνα στις περιφέρειες σύγκλισης, εξασφαλίζοντας χρηματοδότηση για τέσσερα έργα που καλύπτουν πεδία όπως ενέργεια, πυρηνική τεχνολογία, μηχανολογία και βιολογία.

Όμως, ακριβώς πριν από τρεις μήνες η ελληνική έρευνα και καινοτομία πάτωσαν βαθμολογικά. «Το ερευνητικό σύστημα της Ελλάδας είναι αδύναμο και σε μεγάλο βαθμό αποσυνδεδεμένο από την εγχώρια οικονομία. Πρέπει να υπερπηδηθούν οι σοβαρές αδυναμίες στο “σύστημα καινοτομίας” της χώρας, ένας παράγοντας κρίσιμος προκειμένου να ανακτηθεί η ανταγωνιστικότητά της». Η ετήσια έκθεση του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ) κατέταξε και πάλι την Ελλάδα κάτω ή πολύ κάτω από το μέσο όρο των κρατών μελών της όσον αφορά τις πολιτικές για την καινοτομία και την ανάπτυξη.

«Έχουμε καλά μυαλά»

Ο ΟΟΣΑ έθεσε τρία θέματα αιχμής, τα οποία χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης: α) να βελτιωθούν το θεσμικό πλαίσιο και οι συνθήκες, ώστε να ενισχυθεί η καινοτομία β) να αποτελέσει η καινοτομία τον πυρήνα της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας και γ) να μετατραπεί η επιδεινούμενη «διαρροή εγκεφάλων» σε «κυκλοφορία εγκεφάλων».

Το Enterprise Europe Network είναι το μεγαλύτερο δίκτυο ολοκληρωμένης επιχειρηματικής υποστήριξης στον κόσμο. Περιλαμβάνει πλέον 600 τοπικούς οργανισμούς σε 52 χώρες. Υποστηρίζει περισσότερες από 2 εκατομμύρια επιχειρήσεις ανά έτος σε θέματα διεθνούς εμπορίου, τεχνολογικών συνεργασιών και πρόσβασης σε χρηματοδότηση. Ο εθνικός κόμβος του δικτύου στην Ελλάδα, Enterprise Europe Network-Hellas, είναι από τους πιο αξιόπιστους εταίρους του ομώνυμου ευρωπαϊκού δικτύου. Παρέχει καθημερινά και χωρίς εξαιρέσεις πληροφορίες και τεχνογνωσία σε ελληνικές επιχειρήσεις και ακαδημαϊκά ιδρύματα που θέλουν να καινοτομήσουν, αλλά και να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους εκτός των ελληνικών συνόρων.

Ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2008. Πάνω που ξεκίνησαν τα πολύ δύσκολα. «Η καθημερινότητα σήμερα είναι δύσκολη. Έχουμε να κάνουμε με πολλές επιχειρήσεις που κλείνουν» λέει η Αργυρώ Καραχάλιου, τεχνική διευθύντρια στο τμήμα Στρατηγικής και Ανάπτυξης του Δικτύου. Έχει μόλις επιστρέψει από ακόμα ένα ταξίδι στις Βρυξέλλες: «Έχουμε καλά μυαλά. Έχουμε μεγάλη εμπλοκή σε ευρωπαϊκά προγράμματα και μάλιστα στον τομέα της Κοινωνίας της Πληροφορικής έχουμε εισπράξει το 6% του πανευρωπαϊκού προϋπολογισμού. Κάτι που σοκάρει ακόμα και τους Ευρωπαίους. Υπάρχει αριστεία στα ακαδημαϊκά κέντρα. Το θέμα είναι τα θεσμικά προβλήματα. Εάν το κράτος δεν αναλάβει αυτό το κομμάτι σοβαρά, θα συνεχίζουμε να προχωράμε ευκαιριακά».

Η μελέτη του ΟΟΣΑ σημειώνει ότι οι δαπάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη (R & D) έχουν «κολλήσει» μόλις στο 0,60% του ελληνικού ΑΕΠ, ενώ ο παλαιότερος εθνικός στόχος για ποσοστό 1,5% του ΑΕΠ έως το 2020 θεωρείται πλέον ανέφικτος. «Η βασική ανάγκη όλων των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην Ελλάδα είναι η χρηματοδότηση. Μικρά κεφάλαια για να ξεκινήσουν επιχειρήσεις, όπως τα start-ups και θυγατρικές. Μικρές επιδοτήσεις, οτιδήποτε μπορεί να βοηθήσει μια επιχείρηση να πάρει μπρος. Εάν δεν έχουμε χρηματοδότηση για τα δικά μας ερευνητικά ή αναπτυξιακά προγράμματα φυσικά και θα καταλήξουμε όλοι στα κοινοτικά. Ο δρόμος πάει προς τα εκεί» υποστηρίζει η Α. Καραχάλιου.

Ένας δρόμος δύσκολος, καθώς η οικονομική κρίση στην Ελλάδα συνοδεύεται εδώ και τρία χρόνια από μια κρίση αξιοπιστίας, όπως έχει κατά καιρούς επισημάνει ο πρόεδρος του Eurogroup Ζαν Κλοντ Γιούνγκερ. Αυτό διαπιστώνει και το Enterprise Europe Network-Hellas, που προσπαθεί να φέρει τον Έλληνα ερευνητή ή επιχειρηματία σε επαφή με τους Ευρωπαίους εταίρους: «Οι επιχειρηματικές δραστηριότητες με την Ευρώπη έχουν δυσκολέψει. Οι Ευρωπαίοι επιχειρηματίες είναι συγκρατημένοι με τους Έλληνες. Ορισμένες επιχειρήσεις δεν έγιναν δεκτές στα ευρωπαϊκά προγράμματα, γιατί είναι απλώς ελληνικές. Φταίει το όλο κλίμα της κρίσης που έχει επηρεάσει την εικόνα της Ελλάδας προς τα έξω κι ας έχουμε κάνει αγώνα για να ανακτήσουμε την εμπιστοσύνη των εταίρων. Σε αντίθεση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές, οι ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις πρέπει να αποδείξουν τη δυναμική τους, πρέπει να αποδείξουν ότι είναι υγιείς».

Λιγότερες πατέντες

Οι δαπάνες των ελληνικών επιχειρήσεων για R & D είναι απολύτως ανεπαρκείς. Είναι οι δεύτερες χαμηλότερες μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ, ενώ κυριολεκτικά στον «πάτο» του ΟΟΣΑ βρίσκεται ο αριθμός των νέων εμπορικών καινοτομικών πατεντών, είτε από ελληνικές εταιρείες είτε από ελληνικά πανεπιστήμια. Όπως τονίζει η έκθεση, οι σχέσεις μεταξύ των πανεπιστημίων και των ελληνικών βιομηχανιών είναι ισχνές, με τελικό αποτέλεσμα να υπάρχει αφενός πολύ μικρή ζήτηση από τις εγχώριες εταιρείες για καινοτομική έρευνα και αφετέρου εξίσου ανάλογα μικρή προσφορά καινοτομιών από τα ελληνικά πανεπιστήμια, για τα οποία επιπροσθέτως γίνεται κριτική αναφορά σχετικά με τη μέτρια ποιότητά τους. «Τα ερευνητικά κέντρα δεν έχουν ακόμα θεσμοθετήσει τις διαδικασίες με το κράτος, με αποτέλεσμα κάποια ερευνητικά αποτελέσματα να παραμένουν στα συρτάρια των ερευνητών. Πολλές φορές ο ερευνητής δεν θεωρεί σκόπιμο να βγάλει τα αποτελέσματα της έρευνάς του στην αγορά. Πρέπει ένα τμήμα της ερευνητικής δραστηριότητας να χρηματοδοτείται από τη βιομηχανία. Είναι μια ευχή, η οποία περιστασιακά εκπληρώνεται. Δεν είναι, όμως, κάτι δομημένο. Θα έπρεπε σήμερα, σε περίοδο κρίσης, ένα μέρος των ερευνητικών προγραμμάτων να χρηματοδοτείται από την ελληνική βιομηχανία με τη θεσμική υποστήριξη του κράτους» καταλήγει η Α. Καραχάλιου.

«Η Ελλάδα Καινοτομεί»

Για τρίτη συνεχή χρονιά η Εθνική Τράπεζα διοργανώνει το διαγωνισμό «i-bank Καινοτομία και Τεχνολογία». Συνολικά 554 άτομα κατέθεσαν 354 ατομικές και ομαδικές προτάσεις. «Η μεγάλη ανταπόκριση των νέων στο κάλεσμά μας είναι συγκινητική. Είναι ένα δείγμα ότι ο τόπος μας έχει μέλλον, επειδή έχει νέους ανθρώπους που διαθέτουν γνώσεις, έχουν θάρρος και καινοτόμα σκέψη» υποστήριξε στον απολογισμό του για τον 2ο διαγωνισμό ο πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας Βασίλης Ράπανος. Στη σύνδεση της έρευνας με την ελληνική βιομηχανία επενδύει ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών. Η πρωτοβουλία του ΣΕΒ «Η Ελλάδα Καινοτομεί», σε συνεργασία με τον τραπεζικό όμιλο Eurobank EFG, ανέδειξε ότι η «άλλη Ελλάδα» δεν είναι σχήμα λόγου. Ο πρώτος διαγωνισμός ξεκίνησε το 2010 με την υποβολή 295 καινοτόμων ιδεών, οι οποίες θα μπορούσαν στο άμεσο μέλλον να οδηγήσουν σε εφαρμογές και υπηρεσίες πρότυπες σε παγκόσμιο επίπεδο.

Πριν από λίγες μέρες ολοκληρώθηκε η πρώτη φάση του 2ου διαγωνισμού με την υποβολή 242 προτάσεων από κορυφαία ερευνητικά ιδρύματα, πανεπιστήμια και ΑΤΕΙ, μεμονωμένους ερευνητές και επιχειρήσεις. «Χωρίς ανάπτυξη που να στηρίζεται στην καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα, η Ελλάδα δεν θα μπορέσει να επιβιώσει» υπογραμμίζει ο πρόεδρος του ΣΕΒ Δημήτρης Δασκαλάπουλος. Και συμπληρώνει: «Η διαχωριστική γραμμή σήμερα, στον τόπο αυτό, είναι ανάμεσα στην κρατικοδίαιτη Ελλάδα και την Ελλάδα της δημιουργίας. Ανάμεσα στην Ελλάδα της κοινοτοπίας και την Ελλάδα της καινοτομίας. Ανάμεσα στην Ελλάδα των αγκυλώσεων και της στασιμότητας, και την Ελλάδα της πρωτοβουλίας και των εξελίξεων. Σήμερα, όχι αβάσιμα, εκφράζονται φόβοι πως κινδυνεύουμε να παγιδευτούμε σε μία Ελλάδα βυθισμένη σε έναν απαξιωμένο δημόσιο βίο και στην αναξιοκρατία, που θα έχει γυρίσει 50 χρόνια πίσω. Θέλω να ελπίζω, όμως, ότι παρά τα πολλά και μεγάλα λάθη, παρά τις τυφλές αντιδράσεις, τις ιδεολογικές αγκυλώσεις και τα συμφέροντα του κράτους των πελατών, η προοπτική αυτή θα απομακρυνθεί μια για πάντα. Και στη θέση της θα δούμε την ελπίδα που γεννά η επιχειρηματική δράση, η δημιουργία».

Σήμερα οι τέσσερις νικήτριες ομάδες του πρώτου διαγωνισμού «Η Ελλάδα Καινοτομεί» συνεχίζουν την έρευνά τους και ταυτόχρονα έχουν έρθει σε επαφή με επιχειρήσεις για την περαιτέρω αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων.