Οι Χρυσοδάκτυλοι

 Στα τέλη του ’11 ένας τυχαίος έλεγχος σε Ι.Χ. στην Πάτρα αποκάλυψε 490 κιλά ασημιού σε πορτ μπαγκάζ, με τελικό προορισμό το Βερολίνο. Όπως έδειξε στη συνέχεια έρευνα του ΣΔΟΕ, ο ίδιος άνθρωπος είχε βγάλει νωρίτερα στη Γερμανία άλλα 135 κιλά χρυσού, μέσα από ένα σύμπλεγμα 6 off shore εταιρειών με έδρα την Κύπρο και το Βερολίνο. Αυτός είναι ο τελευταίος κρίκος της αλυσίδας που βγάζει λαθραίο χρυσό στην Ευρώπη. Ο πρώτος βρίσκεται στις γειτονιές, δίπλα σε μπακάλικα, και έχει επιγραφές με μεγάλα κίτρινα γράμματα «Αγοράζω χρυσό - άμεσα μετρητά». Στο ενδιάμεσο κινούνται δεκάδες πρωταγωνιστές με διαφορετικούς ρόλους. Αυτές είναι οι ιστορίες τους...

Σενάριο 1

Πουλάς τα χρυσαφικά σου

«Πρόσεχε, καημένε μου, μην το χάσεις» προειδοποίησε η μάνα μου. Έτσι, κρατώντας σφιχτά το δαχτυλίδι της στην τσέπη, μπήκα σε ένα κατάστημα «Αγοράζω χρυσό» στην Κυψέλη. Ο άνθρωπος βρισκόταν πίσω από αλεξίσφαιρο γκισέ. «Καλημέρα. Έχω αυτό το δαχτυλίδι της μητέρας μου, 14 καρατίων, που το είχε πάρει 60.000 δραχμές το ’98, τότε που τα λεφτά είχαν αξία». Με κοίταξε αυστηρά. Μετά, το πήρε στα χέρια του, του έριξε μια ματιά με μεγεθυντικό φακό, το ζύγισε και αποφάνθηκε: «6,5 γραμμάρια είναι. Μπορώ να σου δώσω 80 ευρώ». «Έχω κι άλλα» του είπα. «Φέρ’ τα να τα δούμε». «Μπορούμε να κάνουμε κάτι χωρίς απόδειξη;» Μου έκλεισε το μάτι.

Επόμενη στάση στην Ερμού. Στην υποδοχή ήταν μια όμορφη ξανθιά. Εκείνη με κοίταξε με περιφρόνηση. Πήρε το δαχτυλίδι, το έβαλε στο ζύγι και το έβγαλε 7 γραμμάρια. «Μπορώ να σας δώσω 130 ευρώ». Για το ίδιο δαχτυλίδι ο ένας έδινε 80 ευρώ και ο άλλος 130. Όταν δήλωσα πως έχω αρκετά «αχρείαστα» κοσμήματα προς πώληση, έτρεξε και το αφεντικό: «Μην κάθεστε όρθιος, θέλετε μια πορτοκαλάδα; Έναν καφέ;». «Όχι, ευχαριστώ, αλλά θα ήθελα να ρίξω μια ματιά και σε κάνα σταυρουδάκι αν υπάρχει, γιατί έχω μια βάφτιση». Η ξανθιά, με ένα εντυπωσιακό πήδο πάνω από ένα σκαμπό, βρέθηκε στο χρηματοκιβώτιο-θησαυροφυλάκιο κι έβγαλε μια σακούλα σούπερ μάρκετ, αραδιάζοντας στο γραφείο καμιά 30αριά σταυρουδάκια, που κάποιοι είχαν πουλήσει ή ενεχυριάσει. Με ενημέρωσε ότι πωλούνταν ανάλογα με το βάρος τους, προς 31 ευρώ το γραμμάριο. Δηλαδή, το δαχτυλίδι μου θα το αγόραζε για 18,50 ευρώ το γραμμάριο και θα το πουλούσε για 31 ευρώ.

Κάθε γειτονιά κι ένα «Αγοράζω χρυσό»

Μέχρι το τέλος 2010 τα ενεχυροδανειστήρια - ανταλλακτήρια χρυσού σε όλη την Ελλάδα ήταν 265. Σήμερα είναι περίπου 800, αν και άνθρωποι της αγοράς εκτοξεύουν τον αριθμό τους σε διπλάσιο ή και τριπλάσιο αριθμό, συνυπολογίζοντας και αυτά που λειτουργούν παράνομα. Είχαν μεσολαβήσει η ψήφιση του Νόμου 3919/2011 που, μεταξύ άλλων, απελευθέρωνε τα επαγγέλματα των «αργυραμοιβών, ενεχυροδανειστών και ασχολουμένων με την αγοραπωλησία ή τήξη μεταχειρισμένων κοσμημάτων», η έλλειψη ρευστότητας από τις τράπεζες και κυρίως η αδυναμία των νοικοκυριών να πληρώσουν φόρους, ενοίκια, υποχρεώσεις. Έτσι, οικογενειακά κειμήλια, χρυσαφικά, σερβίτσια, ρολόγια, ακόμα και χρυσά δόντια πωλούνται μισοτιμής.

Σενάριο 2

Δίνεις κάτι για ενέχυρο

Ένας φίλος αγόρασε πέρυσι μια Alfa Romeo Giulietta turbo, κοντά στα 25.000 ευρώ με τα extra, και από τότε κάθε μέρα είναι με το πούπουλο στο χέρι και τη γυαλίζει. Έτσι καλογυαλισμένη την παρκάραμε έξω από ένα μεγάλο ενεχυροδανειστήριο αυτοκινήτων και χρυσού στην Αθήνα. Μεγάλη επιχείρηση. Με καμιά δεκαριά μεσαίας κλάσης αυτοκίνητα να βρίσκονται παραταγμένα προς πώληση απ’ έξω και μια Mercedes μέσα. Μας πλησίασε ένας τύπος με ιπποδρομιακή φυσιογνωμία. «Θέλουμε ένα δάνειο 10.000 ευρώ και μπορούμε να βάλουμε ενέχυρο την Giulietta». «Περιμένετε». Όση ώρα διαβουλευόταν με κάποιον άλλον, παρατηρήσαμε και δύο πιτσιρικάδες μπρατσωμένους να πίνουν το φραπέ τους σε διακριτικό, πλην εμφανές σημείο. «Κοιτάξτε, μέχρι 5.000 ευρώ μπορώ να σας δώσω» κατέληξε ο ιπποδρομιάκιας. «Για 3 ή 4 μήνες. Κάθε μήνα θα πρέπει να καταβάλετε 620 ευρώ, ποσό που συμπεριλαμβάνει όλα τα έξοδα, ΦΠΑ, γκαράζ κ.λπ.». Εάν ένα μήνα δεν πληρώσεις αυτό το ποσό, χάνεις το αυτοκίνητο. Αν πάλι στο τέλος των 3 ή των 4 μηνών, ανάλογα τι θα συμφωνήσεις, δεν επιστρέψεις και τις 5.000 ευρώ του δανείου, πάλι το χάνεις και βγαίνει κι αυτό προς πώληση μαζί με τα υπόλοιπα.

Οι κανόνες λειτουργίας

Στους δρόμους θα δει κανείς 3 ειδών τέτοια καταστήματα: αυτά που αγοράζουν και πωλούν χρυσό δίνοντας και δάνεια με ενέχυρο (ενεχυροδανειστήρια), αυτά που αγοράζουν και πωλούν χρυσό, και αυτά που μόνο αγοράζουν – τα τελευταία συνήθως είναι κομμάτια αλυσίδας που ανήκουν στον ίδιο άνθρωπο. Όλα λειτουργούν με την Αστυνομική Διάταξη 5Α/2011 και για να ανοίξει κάποιος μια τέτοια επιχείρηση χρειάζεται να κάνει μια αναγγελία έναρξης άσκησης επαγγέλματος στην Εφορία και μια δήλωση στην Ασφάλεια του τοπικού αστυνομικού τμήματος, ενώ ο κατά το νόμο υπεύθυνος θα πρέπει να έχει λευκό ποινικό μητρώο. Τα καταστήματα αυτά είναι υποχρεωμένα να κόβουν αποδείξεις και να τηρούν βιβλίο αγοραπωλησιών, όπου καταγράφονται τα στοιχεία του πωλητή, ενώ τα ενεχυροδανειστήρια πρέπει να κρατούν και βιβλίο ενεχυριάσεων. Παράλληλα, έχουν την υποχρέωση να ενημερώνουν την αστυνομία εάν υποπτευθούν ότι κάποιος προσπάθησε να τους πουλήσει κλοπιμαία. Για τον έλεγχό τους αρμόδιοι είναι η αστυνομία και το Υπουργείο Οικονομικών.

Οι διαδρομές του χρυσού

«Στη δουλειά μας έχουν μπει πολλοί άσχετοι, πολλοί απατεώνες αλλά και πολλοί ξένοι, από χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Στην Αθήνα έχουν καταστήματα Άγγλοι, Γερμανοί, Ιταλοί» λέει ο ιδιοκτήτης ενός ανταλλακτηρίου χρυσού, που κάνει αυτή τη δουλειά 30 χρόνια και θέλει να μείνει ανώνυμος. «Ήρθε τις προάλλες μια κυρία να μου πουλήσει το δαχτυλίδι που της είχε πάρει ο σύζυγός της πριν από 40 χρόνια. Τάχα μου ότι δεν το χρειαζόταν πια. Όλοι έτσι λένε, η αλήθεια όμως είναι ότι το 80% ξεπουλάει τα χρυσαφικά του λόγω της κρίσης». Σύμφωνα με τον ίδιο άνθρωπο, αν αποφασίσει κανείς να πουλήσει τα χρυσαφικά του θα πρέπει να κάνει καλή έρευνα αγοράς, «γιατί ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος και ο καθένας δίνει ό,τι θέλει. Σε γενικές γραμμές, τα 14 καράτια αγοράζονται από 15 έως και 21 ευρώ» λέει.

«Οι περισσότερες από αυτές τις επιχειρήσεις λειτουργούν παράνομα και ελέγχονται μόνο ύστερα από καταγγελία. Ιδιοκτήτες τους τις πιο πολλές φορές είναι μπράβοι, που βάζουν παιδάκια να τα δουλεύουν. Η άνθισή τους οφείλεται στην κρίση και στην ανέχεια. Είναι οι μαυραγορίτες της εποχής μας» λέει ο Γιώργος Ψωμάς, πρόεδρος του Συλλόγου Βιοτεχνών Αργυροχρυσοχόων, με 870 μέλη στην Αττική. «Κλέβουν από σπίτια και κοσμηματοπωλεία, και μετά πάνε και τα πουλάνε εκεί. Έχουμε ζητήσει επανειλημμένα από την αστυνομία να φτιάξει μια βάση δεδομένων, για να ξέρουμε ποιος είναι αυτός που σήμερα θα πουλήσει 100 γρ. στον Πειραιά, 100 γρ. στο Περιστέρι, άλλα 150 γρ. στην Αθήνα, αλλά δεν έχει γίνει τίποτα. Το πολύ να πιάσουν κάνα χρήστη που βούτηξε μια αλυσίδα από το δρόμο». Όπως λέει ο κ. Ψωμάς, η διαδρομή των χρυσαφικών που πωλούνται στα ανταλλακτήρια είναι η εξής: «Ελάχιστα από αυτά θα πουληθούν μετά ως κοσμήματα και μόνο αν είναι ιδιαίτερης αξίας ή αν έχουν πολύτιμες πέτρες. Στη μεγάλη τους πλειοψηφία δίνονται για λιώσιμο. Υπάρχουν 4-5 εταιρείες-χυτήρια που αναλαμβάνουν αυτή τη δουλειά, που παίρνουν τα κοσμήματα, τα λιώνουν, τα καθαρίζουν και τα κάνουν καθαρό χρυσό 24 καρατίων σε πλάκες. Ύστερα, ο χρυσός φεύγει στο εξωτερικό σε ποσοστό άνω του 90%, τις περισσότερες φορές χωρίς παραστατικά, με το κράτος να χάνει απίθανα λεφτά». Ένας αξιωματικός της αστυνομίας παραδέχεται ότι το πώς φεύγει ο χρυσός από τα σύνορά μας παραμένει ένα ζητούμενο.

Σύμφωνα με πηγές του ΣΔΟΕ, ένας τρόπος είναι μέσω off shore εταιρειών, αλλά όπως λέει ο πρόεδρος του Συλλόγου Βιοτεχνών Αργυροχρυσοχόων «ο χρυσός μπορεί να μεταφερθεί πολύ εύκολα. Ακόμα και στην τσέπη σου μπορείς να τον βάλεις. Ή να φορτώσεις στο αυτοκίνητό σου 10-15 κιλά, να περάσεις στην Ιταλία και μετά τρέχα γύρευε». Τα πάντα γίνονται αρκεί να υπάρχουν άκρες και άνθρωποι χωρίς άκρες δεν κάνουν τέτοιες δουλειές. Μια εταιρεία με έδρα το Λονδίνο, λέει ο ανώνυμος ιδιοκτήτης του ανταλλακτηρίου, «μου πρότεινε να στείλω το εμπόρευμα με κούριερ. Θα το έκανα, αλλά δεν τα βρήκαμε για άλλους λόγους».

Σε ερώτηση της A.V. για τη νομιμότητα της λειτουργίας ενεχυροδανειστηρίων - ανταλλακτηρίων, η Ελληνική Αστυνομία απάντησε ότι «έχουν βεβαιωθεί παραβάσεις της ισχύουσας νομοθεσίας, εκ των οποίων και παραβάσεις για αποδοχή και διάθεση προϊόντων εγκλήματος». Τον Απρίλιο ο τότε υπουργός Οικονομικών Φίλιππος Σαχινίδης αποκάλυψε στη Βουλή ότι σε 93 ελέγχους που είχε κάνει το ΣΔΟΕ το πρώτο δίμηνο του χρόνου, τα 58 αποδείχθηκε ότι είχαν παραβιάσει τη νομοθεσία, καθώς είτε λειτουργούσαν χωρίς άδεια, είτε αγόραζαν κλεμμένα, είτε δεν έκοβαν τιμολόγια.

Ο Γιώργος Στεργίου, γενικός γραμματέας Καταναλωτή, συμβουλεύει

Οι καταναλωτές που καταφεύγουν στην πώληση ιδίως κοσμημάτων από πολύτιμα μέταλλα, λόγω της δύσκολης οικονομικής συγκυρίας, πριν προβούν σε συναλλαγή, να προσέχουν τα εξής:

«Να ζυγίζετε τα αντικείμενα στο σπίτι σας και να σημειώνετε την περιεκτικότητά τους σε πολύτιμο μέταλλο. Να ενημερώνεστε για την τρέχουσα τιμή πώλησης του χρυσού ή άλλου πολύτιμου μετάλλου, ώστε να είστε σε θέση να συγκρίνετε τις τιμές που προσφέρονται από τις διάφορες επιχειρήσεις αγοράς πολύτιμων μετάλλων. Να προβαίνετε σε εκτίμηση της αξίας των αντικειμένων, απευθυνόμενοι σε αξιόπιστες εταιρείες που κατέχουν νόμιμη άδεια λειτουργίας. Να ερευνάτε με βάση ποιο κριτήριο γίνεται η αγορά από την επιχείρηση, δηλαδή εάν αγοράζει τα αντικείμενα με κριτήριο την περιεκτικότητά τους σε χρυσό ή άλλο πολύτιμο μέταλλο ή με κριτήριο και την εμπορική αξία τους, η οποία μπορεί να καθορίζεται και από παράγοντες όπως η παλαιότητα, η μοναδικότητα και η αισθητική. Να μεριμνάτε για την παραλαβή των απαραίτητων παραστατικών στοιχείων (συμβόλαιο αγοραπωλησίας, αποδείξεις κ.λπ.). Να είστε επιφυλακτικοί έναντι διαφημιστικών καταχωρήσεων και φυλλαδίων που υπόσχονται ιδιαίτερα υψηλές τιμές αγοράς πολύτιμων μετάλλων.

Στη Γενική Γραμματεία Καταναλωτή λειτουργεί η τηλεφωνική γραμμή καταγγελιών 1520, τις εργάσιμες ημέρες 9.00 - 15.00. 24ωρης λειτουργίας είναι η γραμμή 11012 της Οικονομικής Αστυνομίας».

●Στην Πορτογαλία στο πρώτο τρίμηνο του 2012 άνοιγαν δύο νέα ενεχυροδανειστήρια την ημέρα. Συνολικά το ’11 ο αριθμός τους είχε αυξηθεί κατά 29% σε σχέση με το ’10, σύμφωνα με δημοσίευμα του Bloomberg (16/8). Άλλα δημοσιεύματα αναφέρουν ότι στην Ιταλία η μαφία έχει μπει για τα καλά στο λαθρεμπόριο χρυσού, με τον τζίρο να φτάνει τα 7-8 δις. ευρώ ετησίως.

●Από το 1934 λειτουργεί το Κρατικό Ενεχυροδανειστήριο, του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου. Δίνει δάνεια ύψους έως 5.000 ευρώ, τρίμηνης διάρκειας, με δυνατότητα ανανέωσης για άλλους τρεις μήνες. Το ετήσιο επιτόκιο, που προκαταβάλλεται, είναι 6%, συν 4% για έξοδα φύλαξης, συν 23% ΦΠΑ επί του ποσού των εξόδων. Στη Σοφοκλέους 2, όπου βρίσκεται το Κρατικό Ενεχυροδανειστήριο (210 3704.057), γίνονται και οι πλειστηριασμοί των ενεχύρων που εκποιούνται δύο Τετάρτες τον μήνα.

●O Αλέξης Καραγεώργος, χρυσοχόος από το 1958 στη στοά Ιπποκράτους και Πανεπιστημίου, ειδικός στο να δένει μαργαριτάρια, λέει ότι «οι χρυσοχόοι πέθαναν. Επιζούν μόνο τα ενέχυρα και τα ανταλλακτήρια, γιατί ο κόσμος δεν αγοράζει, μόνο πουλάει». Όπως μας είπε, ο χρυσός 24Κ έχει 1.000 βαθμούς χρυσό, τα 22Κ έχουν 916 βαθμούς και το υπόλοιπο είναι προσμείξεις από ασήμι και μπακίρι. Αντίστοιχα, τα 18Κ είναι στους 750 βαθμούς, τα 14 στους 585, τα 12Κ στους 500 και τα 9Κ στους 375 βαθμούς.

●Ερώτηση στη Βουλή προς τον υπουργό Δικαιοσύνης, ζητώντας την αλλαγή του πλαισίου λειτουργίας των ενεχυροδανειστηρίων, κατέθεσαν στις αρχές Σεπτεμβρίου οι βουλευτές της ΔΗ.ΜΑΡ. Μαρία Γιαννακάκη και Σπύρος Λυκούδης.

●«Επενδυτικό καταφύγιο, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης» χαρακτηρίζει το χρυσό ο χρηματοοικονομικός σύμβουλος Τάσος Νιαβής, σημειώνοντας πως «εδώ και μια 10ετία η τιμή του παρουσιάζει μια συνεχή ανοδική τάση». Πάντως, η παγκόσμια ζήτηση χρυσού παρουσίασε πτώση 7% στο δεύτερο τρίμηνο του ’12, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Χρυσού.

●Τον Μάρτιο του 2012 περίπου 50 μέλη της Λαϊκής Συνέλευσης Νέας Σμύρνης (plateians.blogspot.gr) έγραψαν με μπογιά «Έξω οι τοκογλύφοι από τις γειτονιές μας» στις τζαμαρίες των ενεχυροδανειστηρίων που λειτουργούσαν τότε στη γειτονιά. Από την αρχή του ’12, περισσότερα από 20 έχουν γίνει στόχος επιθέσεων, κυρίως από ομάδες αντιεξουσιαστών. Μία από αυτές υπέγραψε ως «Χρυσοχέρηδες».

  Εικονογράφηση: Θοδωρής Μπαργιώτας