Ερωτευμένο σύννεφο: Όπερα για παιδιά και νέους στην ΕΛΣ

Με το βλέμμα προσηλωμένο στη διάσταση της συλλογικότητας που διακρίνει την αισθητική και πολιτική θέση του αρχικού υλικού, η οπερατική προσαρμογή από τη συνθέτρια Σοφία Καμαγιάννη και τη συγγραφέα Ελένη Ζαφειρίου ξεχωρίζει λόγω της τολμηρής δραματουργικής επιλογής ο κεντρικός ρόλος του αφηγητή να αποδοθεί στην πολυβραβευμένη παιδική και νεανική χορωδία Rosarte, η οποία εμπλέκεται στα δρώμενα, σχολιάζει, συμπάσχει και παίρνει θέση υπέρ του δικαίου και της αδελφοσύνης. Το επταμελές μουσικό σύνολο διευθύνει η Σοφία Καμαγιάννη, ενώ τη σκηνοθεσία υπογράφει η Ελένη Ευθυμίου, μια από τις πιο ενδιαφέρουσες σκηνοθέτριες της νέας γενιάς.

Το Ερωτευμένο σύννεφο του σημαντικού Τούρκου ποιητή Ναζίμ Χικμέτ αποτελεί μια ανυπόκριτα ρομαντική αλληγορία του ιδεαλιστικού αγώνα για τα ιδανικά και τις αξίες, που συγκινεί ακόμη και στις μέρες μας εξαιτίας της ειλικρίνειας και της ευαισθησίας με τις οποίες εξυμνεί πανανθρώπινες αξίες όπως η ελευθερία, η αλληλεγγύη, η φιλία, ο αγώνας για την κοινωνική δικαιοσύνη, η αυτοθυσία και η βαθιά αγάπη για τη ζωή, καταδικάζοντας παράλληλα τη βία του πολέμου, της εκμετάλλευσης και της απληστίας.

Ανάμεσα στα άλλα έργα του, ο Ναζίμ Χικμέτ έγραψε και μικρές ιστορίες που πηγάζουν από την παράδοση της χώρας του. Αυτές έχουν τη μορφή διδακτικών παραμυθιών που απευθύνονται σε παιδιά κάθε ηλικίας. Το Ερωτευμένο σύννεφο είναι μια απ’ αυτές τις μικρές ιστορίες, που όμως είναι μεστή από μεγάλα διανοήματα και ισχυρά συναισθήματα.

Η τρυφερότητα και η ευαισθησία, βασικοί πυλώνες του παραμυθιού, αποτέλεσαν κινητήριο δύναμη για τη δημιουργία της νέας όπερας από τη Σοφία Καμαγιάννη. «Η ιδιαίτερη πρόκληση στο συγκεκριμένο έργο, και έμπνευση για τη σύλληψή του, ήταν η δραματουργική επιλογή η (εξαιρετική) παιδική – νεανική χορωδία Rosarte, στην οποία είναι αφιερωμένο το έργο, να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Στη συνέχεια, μέσα από τη λιμπρετική επεξεργασία από την Ελένη Ζαφειρίου, η οποία έκανε μια εμπνευστική ποιητική μεταφορά του παραμυθιού, προέκυψε η τελική μορφή του ρόλου της χορωδίας ως συγγραφέας – αφηγητής – χορός. Αφηγείται την ιστορία, στέκεται στα νοήματά της, αλλά κατά τόπους συμμετέχει σε αυτά που λένε οι ρόλοι, συμπάσχοντας και ακολουθώντας τη ροή, καθορίζοντας πολύ και τον τρόπο μουσικής γραφής. Χωρίς ίχνος όμως παιδοκεντρικών «ευκολιών», μετά από συνεννόηση και συνεργασία μεταξύ μας. Στο μουσικό ύφος, ο έντονος λυρισμός εναλλάσσεται με ρυθμικό δυναμισμό απορρέοντα από τη συνεχή δράση και τις συγκρούσεις και εξίσου σημαντικό δραματουργικά, γι’ αυτό και έδωσα μεγάλη έμφαση στους τρόπους έκφρασής του. Οι ηλεκτροακουστικοί ήχοι που παρεμβάλλονται –επεξεργασμένοι φυσικοί ήχοι– διευρύνουν τον φαντασιακό χώρο στη Χώρα της Φλογέρας ή προσδίδουν ιδιότητες στα λουλούδια (θρήνος) φτιάχνοντας ιδιότυπους ηχητικούς όγκους μαζί με τις ζωντανές φωνές. Ο συνδυασμός όλων των στοιχείων σε μια σύγχρονη μουσική γλώσσα είχε ως στόχο τη λειτουργία των συμβολισμών στα πιο βαθιά στρώματα των υψηλών δονήσεων – συναισθημάτων – σκέψεων και μηνυμάτων που περνά αυτό το έργο. Διαβάζοντας το σημείωμα αυτό δύο χρόνια μετά την απότομη παύση της πρώτης μας προγραμματισμένης παρουσίασης, η σκέψη μου ήταν να γράψω κάτι τελείως διαφορετικό υπό την επήρεια των συναισθηματικών κραδασμών και τεράστιων αλλαγών που έχει προκαλέσει η πανδημία. Το άφησα τελικά ως είχε, μόνο νιώθω να προσθέσω δύο λέξεις. Συγκίνηση και ευγνωμοσύνη», σημειώνει η Σοφία Καμαγιάννη.

Τόσο η ποιητική φόρμα και οι αναφορές στη γλώσσα της λαϊκής παράδοσης που διατρέχουν το λιμπρέτο της Ελένης Ζαφειρίου όσο και η διαλεκτική λυρικής έκφρασης, ρυθμικής ενεργητικότητας και ποιητικής χρήσης της τεχνολογίας που διέπουν τη μουσική γλώσσα της Σοφίας Καμαγιάννη αξιοποιούνται στην υπηρεσία των υψηλών συμβολισμών και του συναισθηματικού πλούτου που χαρακτηρίζει το ποιητικό έργο του Χικμέτ. «Η συγγραφή του λιμπρέτου Το ερωτευμένο σύννεφο ενσωματώνει δύο λεπταίσθητους και απαιτητικούς παράγοντες: ο ένας, ο παγκόσμιος Τούρκος ποιητής, Ναζίμ Χικμέτ και το βαθύ περιεχόμενο του ομότιτλου “παιδικού” διηγήματος – παραμυθιού του. Ο άλλος, η πολυβραβευμένη παιδική χορωδία Rosarte και η συμμετοχή της στην όπερα. Αυτοί προκάλεσαν την έμπνευση που πραγματώθηκε αβίαστα και με ενθουσιασμό. Ο πρώτος παράγοντας λειτούργησε ώστε το διήγημα – παραμύθι να μελετηθεί σε βάθος με στόχο να αναδειχθούν όλοι οι συμβολισμοί που «υποκρύπτονταν» στα σπλάχνα του: ο πόλεμος, η καταστροφή φύσης και ανθρώπων, η βία του εκμεταλλευτή σε αυτόν που υφίσταται την εκμετάλλευση, η απληστία, η κοινωνική αδικία, ο ατομισμός. Αλλά και το θάρρος, η αντίσταση, η συλλογική διεκδίκηση του δίκιου, η συντροφικότητα, η πραγματική, απελευθερωτική αγάπη, η αυταπάρνηση, η αυτοθυσία, η ζωοδότρα αγάπη για τη ζωή. Η δυναμική της αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης των ψυχικών και κοινωνικών καταστάσεων, τα ιδεολογικά στοιχεία, η κοσμοθεωρητική θέση. Ο δεύτερος παράγοντας ενέπνευσε ώστε το λιμπρέτο να αναθέσει στη χορωδία πολλαπλούς ρόλους: του αφηγητή, του δρώντος λαού, της συλλογικής συνείδησης και μνήμης, της λαϊκής σοφίας. Έτσι δημιουργήθηκε μια πρωτοτυπία στην οπερατική εργογραφία, όπου η χορωδία κρατά ολόκληρη την εξέλιξη του έργου και παραμένει μέχρι τέλους επί σκηνής. Ένα δώρο τιμής στην ξεχωριστή maestra της Rosarte, Ρόζη Μαστροσάββα, και τα “«παιδιά”» της», σημειώνει η Ελένη Ζαφειρίου.