For Ever More Images?

«Αυτές οι εικόνες στερούνται κοινωνικής πρόθεσης. Δεν αποσκοπούν σε διαπαιδαγώγηση. Ούτε σε στοχασμό» λέει ο Harun Farocki το 2001 και επινοεί τον όρο «επιχειρησιακές εικόνες». Αναφέρεται σε εικόνες που δημιουργούνται από μηχανές για μηχανές, όπου καμία ανθρώπινη διαμεσολάβηση δεν εμπλέκεται στη διαδικασία.

Σήμερα, ενώ οι άνθρωποι χρησιμοποιούν μηχανές για να φωτογραφίζουν αδιάκοπα σχεδόν τα πάντα, την ίδια στιγμή είναι δυνατόν να φωτογραφίζονται από μηχανές, χωρίς καν να το γνωρίζουν. Τα πρόσωπα, τα συναισθήματα, οι συνήθειες, οι πεποιθήσεις, οι εικόνες και τα δεδομένα τους μπορούν να συλλέγονται, να αποθηκεύονται και να αξιοποιούνται με μαζικούς και αόρατους τρόπους, εξυπηρετώντας πολέμους, την επιτήρηση, το παγκόσμιο κεφάλαιο και διάφορα συστήματα διαχείρισης κινδύνου, σκοπός των οποίων είναι να προβλέπουν το μέλλον. Ο κόσμος σήμερα προσομοιάζει σε μια τεράστια κρυστάλλινη σφαίρα που απορροφά οτιδήποτε οπτικά και η οποία, ταυτόχρονα, προβάλλει τα προκαθορισμένα πλάνα της πίσω σε μας. Οι ψηφιακές εικόνες, πανταχού παρούσες, αλλά φευγαλέες και ανυπόστατες, κάθε άλλο παρά ενδυναμώνουν τη μετασχηματιστική ισχύ της ανθρώπινης φαντασίας: έχουν μεταβληθεί σε συρρικνωμένα ίχνη του αόρατου ωκεανού των Μεγάλων Δεδομένων.

Ποια είναι η πολιτισμική σημασία τέτοιων οπτικών τεχνουργημάτων και υπολογιστικών συσκευών, σε σύγκριση με το περιεχόμενο των Χρυσών Δίσκων που έστειλε η ΝΑΣΑ το 1977 στο Διάστημα, οι οποίοι προβάλλουν μια τελείως εξιδανικευμένη εκδοχή του ανθρώπινου κόσμου; Την εποχή εκείνη, οι άνθρωποι έλπιζαν να επικοινωνήσουν με εξωγήινες μορφές ζωής, μέσω αυτών που έκριναν αρκούντως όμορφα και σημαντικά για να διατηρηθούν στο Κενό. Σήμερα, αυτό το Κενό διαθλά πίσω σε μας τα διάσπαρτα σωματίδιά του, τα άπειρα ψηφία και εικονοστοιχεία του συνθέτουν μια νέα εποχή, μια παγκόσμια εικόνα που δεν εμφανίζεται να είναι γραμμική, τακτοποιημένη και λαμπρή.

Αναδύεται μια νέα οπτική γραμματική, όπως και η – δίχως κειμενικότητα – βαθιά ψηφιακή υφή της νέας τεχνικής εικόνας, που εισάγει μια νέα αισθητική, νέους σημειωτικούς μηχανισμούς και, κατά συνέπεια, νέους τρόπους αναπαράστασης και ερμηνείας του κόσμου. Είναι άραγε αυτές μετα-εικόνες; Είναι καν εικόνες; Ή μήπως τελικά είναι απλώς χαρτογραφήσεις δεδομένων και ψηφιακά αντικείμενα; Αντί για φωτογραφίες, ανθρώπινες ιστορίες και υποκειμενικές θεωρίες της πάλαι ποτέ μοντέρνας εποχής, σε αυτή την έκθεση προσπαθούμε να εξετάσουμε στρατηγικά μίντια και μαύρα κουτιά, κρυμμένους αλγόριθμους και πανοπτικά μάτια που καταγράφουν τα πάντα.

Ωστόσο, ανιχνεύουμε επίσης τις νέες δυνατότητες που διανοίγουν αυτές οι τεχνολογίες, καθώς και παραδείγματα ριζοσπαστικών χρήσεων που ενθαρρύνουν την κριτική κατανόηση, την κοινωνική συμμετοχή και δράση. Αυτές οι πρακτικές, δηλαδή οι συλλογικές ιστορικές μαρτυρίες, οι κοινοτικοί συγχρονισμοί, οι διαρκώς εξελισσόμενες μέθοδοι αντι-παρακολούθησης και η εμφάνιση των αντι-εικόνων, πριμοδοτούν την έμφυτη συγκειμενικότητα των εικόνων και αντιπαρατίθενται στη βάναυση εργαλειοποίησή τους.

Διερευνώντας τις πολιτικές της ψηφιακής ανάλυσης και των Μεγάλων Δεδομένων –που συχνά καλύπτονται με τον μανδύα των εικόνων–, ελπίζουμε να αναδείξουμε την ένταση ανάμεσα στο μάτι της μηχανής και την ατέρμονη επιθυμία του ανθρώπου για αναζήτηση νοήματος και ελευθερίας. Την βλέπετε;