Επιστήμη και Παραπληροφόρηση: Γράφει ο Δημήτρης Γαλαμάτης, Γενικός Γραμματέας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης
Η δημόσια επικοινωνία της επιστήμης παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της κατανόησης και της αποδοχής της επιστημονικής γνώσης από το ευρύ κοινό. Τα αποτελέσματα των ερευνών μπορούν να επηρεάσουν πολιτικές αποφάσεις, προσωπικές επιλογές και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι κρίσεις δημόσιας υγείας. Η σωστή επικοινωνία των ερευνητικών αποτελεσμάτων δεν είναι απλώς θέμα τεχνικής πληροφόρησης· αποτελεί κρίσιμη πτυχή της δημοκρατικής διαδικασίας και της συλλογικής δράσης. Ωστόσο, η ταχεία διάδοση των πληροφοριών και οι ψευδείς ειδήσεις υπονομεύουν την επιστημονική εγκυρότητα και τη δημόσια εμπιστοσύνη στην επιστήμη. Για την επιστημονική κοινότητα υπάρχει η πρόκληση της διαφύλαξης της εγκυρότητας της γνώσης με την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης αλλά και της εντυπωσιοθηρίας.
Η πληροφόρηση μέσω των ψηφιακών πλατφορμών είναι πιο άμεση, αλλά συχνά ανεξέλεγκτη, καθώς οι πλατφόρμες επιτρέπουν στον καθένα να δημοσιεύει και να μοιράζεται πληροφορίες, χωρίς απαραίτητα να υπάρχει έλεγχος εγκυρότητας. Αυτή η μεταβολή έχει οδηγήσει σε μια νέα δυναμική στην επικοινωνία της επιστήμης. Ο διάλογος μεταξύ επιστημόνων, πολιτών και δημοσιογράφων έχει γίνει πιο περίπλοκος, αλλά ταυτόχρονα πιο σημαντικός. Η πρόσβαση σε πληροφορίες είναι πιο ελεύθερη από ποτέ, αλλά η ποιότητα αυτών των πληροφοριών είναι συχνά δύσκολο να ελεγχθεί. Οι παραπληροφορίες μπορούν να εξαπλωθούν γρήγορα και να γίνουν δεκτές ως αληθείς, ιδιαίτερα όταν προωθούνται από ισχυρούς πολιτικούς ή κοινωνικούς παράγοντες.
Η διάχυση των ερευνητικών αποτελεσμάτων είναι μια διαδικασία που συνδυάζει τη μετάδοση της επιστημονικής γνώσης με τη διαφύλαξη της ακεραιότητας των πληροφοριών. Σε περιόδους κρίσεων, όπως οι πανδημίες, η ανάγκη για γρήγορη και ακριβή ενημέρωση είναι ζωτικής σημασίας, αλλά αυτή η ανάγκη μπορεί να συγκρουστεί με την εξάπλωση της παραπληροφόρησης. Οι επιστήμονες και οι αρμόδιοι φορείς πρέπει να αναπτύξουν στρατηγικές που θα προστατεύουν την επιστημονική εγκυρότητα και θα διασφαλίζουν ότι το κοινό λαμβάνει ακριβείς και αξιόπιστες πληροφορίες. Στρατηγικές όπως:
Ανοιχτή Πρόσβαση και Διαφάνεια στην Επιστήμη
Ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία για τη διάχυση των ερευνητικών αποτελεσμάτων είναι η υιοθέτηση της ανοιχτής πρόσβασης (Open Access) στις επιστημονικές δημοσιεύσεις. Η ανοιχτή πρόσβαση επιτρέπει στους επιστήμονες και το ευρύ κοινό να έχουν ελεύθερη και άμεση πρόσβαση σε ερευνητικά δεδομένα και άρθρα. Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό για τη διαφάνεια στην επιστήμη, καθώς επιτρέπει σε άλλους ερευνητές να επανεξετάζουν και να αναπαράγουν τα αποτελέσματα των μελετών.
Υπεύθυνη Δημοσιογραφία και Συνεργασία με τους Επιστήμονες
Ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες για την επιτυχή διάχυση των επιστημονικών αποτελεσμάτων είναι η υπεύθυνη δημοσιογραφία. Οι δημοσιογράφοι παίζουν βασικό ρόλο στη μεταφορά της επιστημονικής γνώσης στο κοινό, αλλά η εξειδικευμένη φύση της επιστήμης καθιστά συχνά δύσκολη την ακριβή αναπαραγωγή των ερευνητικών δεδομένων. Η συνεργασία μεταξύ δημοσιογράφων και επιστημόνων είναι απαραίτητη για να διασφαλιστεί ότι οι πληροφορίες που παρέχονται στα μέσα ενημέρωσης είναι ακριβείς και δεν παραπλανούν το κοινό. Μια στρατηγική που χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο είναι η δημιουργία συνεργατικών ομάδων μεταξύ επιστημόνων και δημοσιογράφων.
Ταυτόχρονα πρέπει να γίνει κατανοητή και στην ίδια την επιστημονική κοινότητα η αναγκαιότητα διαφύλαξης της ερευνητικής και επιστημονικής αξιοπιστίας, έναντι της εντυπωσιοθηρίας και του πρόσκαιρου εντυπωσιασμού που υπονομεύει μακροπρόθεσμα την πρόγνωση και την εμπιστοσύνη του κοινού απέναντι στους ειδικούς.
Η διάχυση των ερευνητικών αποτελεσμάτων είναι κρίσιμη για την ενημέρωση του κοινού και τη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων, ειδικά σε περιόδους κρίσεων ή φυσικών καταστροφών.
Η εκπαίδευση του κοινού και η προώθηση της επιστημονικής παιδείας αποτελούν μακροπρόθεσμες λύσεις που θα βοηθήσουν στην κατανόηση των επιστημονικών δεδομένων και στην αποφυγή της παραπληροφόρησης. Αν και η μάχη ενάντια στην παραπληροφόρηση δεν είναι εύκολη, η ενίσχυση της επιστημονικής επικοινωνίας και η προώθηση της διαφάνειας μπορούν να οδηγήσουν σε μια πιο ενημερωμένη και ανθεκτική κοινωνία, που θα μπορεί να διαχειριστεί αποτελεσματικά τις μελλοντικές προκλήσεις.
13°
