Ο «εκπαιδευτικός» ρόλος της ελληνικής τηλεόρασης

Από τις εκπομπές υψηλής τηλεθέασης, υπάρχουν δύο ριάλιτι που παρά τις φαινομενικές διαφορές τους, λειτουργούν με το ίδιο ακριβώς σκεπτικό: το Greece’s Next Top Model και το Shopping Star που προβάλλονται στο Star. Και τα δύο προγράμματα βασίζονται σε μια από τις αρχές κάθε παραδοσιακής κοινωνίας: ότι οι γυναίκες πρέπει διαρκώς να περνούν από εξετάσεις. Οι γυναίκες πρέπει να κρίνονται σε κάθε ευκαιρία για την ομορφιά, την κομψότητα, την καπατσοσύνη, και την υπακοή τους στους κανόνες της θηλυκότητας.

Βασικό ζητούμενο αυτών των εκπομπών είναι οι τηλεθεατές να νιώθουν ανώτεροι από τις κρινόμενες γυναίκες, όχι μόνο επειδή μπορούν να τις παρατηρούν και να τις σχολιάζουν με την ησυχία τους από τον καναπέ τους, αλλά και επειδή μόνο αυτοί μπορούν να παρακολουθούν πλήρως τις μυστικές διαβουλεύσεις των τηλεοπτικών «σοφών» που τις κρίνουν. Στην περίπτωση μάλιστα του Shopping Star -με εξαίρεση την Βίκυ Καγιά- οι «σοφοί» δεν είναι άλλοι από τις γυναίκες της διπλανής πόρτας, τις συμπαίκτριες της κάθε διαγωνιζόμενης που σχολιάζουν όχι μόνο τις γνώσεις της πάνω στη μόδα, το γούστο της στα ρούχα και την ικανότητά της να επιλέγει τους κατάλληλους συνδυασμούς για τον δικό της σωματότυπο, αλλά και την ευφυΐα της. Οι κάμερες εισχωρούν στο σπίτι και στην ντουλάπα των διαγωνιζόμενων ώστε να προσφέρουν την ευκαιρία στους τηλεθεατές να χαζέψουν, να σχολιάσουν, να ειρωνευτούν το γούστο των γυναικών -που συχνά δεν έχουν την οικονομική άνεση που θα τους επέτρεπε να εντυπωσιάσουν με τις αγορές τους- , από την ασφάλεια του σπιτιού τους.

Στο Greece’s Next Top Model κανένας εξευτελισμός δεν είναι αρκετά μεγάλος προκειμένου οι διαγωνιζόμενες να πετύχουν τον στόχο τους, καθώς το κύριο, όπως φαίνεται, κριτήριο για τους υπεύθυνους του προγράμματος είναι η διαρκής αύξηση της τηλεθέασης ενός «ευχάριστου» προγράμματος «για όλη την οικογένεια». Άλλωστε το ίδιο ισχύει και σε αντίστοιχες σειρές του εξωτερικού. Παρακολουθούμε τις υποψήφιες να υποβάλλονται σε απίστευτες δοκιμασίες, όπως φωτογράφιση με φίδια, βουτιές σε παγωμένο νερό, κατάβαση ενός κτηρίου με σχοινιά. Ο φόβος και το γοερό κλάμα κάποιων διαγωνιζόμενων προσθέτει προφανώς στο σασπένς, διασφαλίζοντας ότι οι θεατές δεν θα αλλάξουν κανάλι..

Στο GNTM σχεδόν κάθε τμήμα του κορμιού των νεαρών γυναικών απομονώνεται μπροστά στην κάμερα και υποβάλλεται στην πιο λεπτομερή εξέταση, στην πιο σκληρή κριτική από ένα πάνελ «ειδικών» που καλείται να αποφασίσει αν η κοπέλα είναι αρκετά αδύνατη, γυμνασμένη, σέξι, γελαστή, λαμπερή, hot, χαριτωμένη, καλοντυμένη. Στην συνέχεια μπορούμε να υποθέσουμε ότι  ανάλογα με τον σωματότυπο και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους οι κοπέλες διοχετεύονται σε κάποιο τμήμα της βιομηχανίας της ομορφιάς ή του θεάματος – οι διαγωνιζόμενες με τον κατάλληλο σωματότυπο στα ανδρικά περιοδικά, και οι υπόλοιπες στη πασαρέλα ή τα περιοδικά μόδας- αφού κανένα «προϊόν» δεν μένει ανεκμετάλλευτο από τα μίντια.

Απαραίτητη προϋπόθεση; Η υπακοή της εκάστοτε διαγωνιζόμενης που για να προκριθεί, έναντι των άλλων, χρειάζεται, εκούσια ή όχι, να δείξει υποταγή: όσο πιο άβουλη, εύπλαστη, πρόθυμη, ευγενική και υποχωρητική είναι μια κοπέλα τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να την κρατήσει στην εκπομπή το πάνελ των κριτών.

Το Shopping Star απευθύνεται σε γυναίκες κάθε ηλικίας, νοικοκυρές ή επαγγελματίες που θέλουν να βγουν στην τηλεόραση, και όχι σε νέες που επιθυμούν να εργαστούν στη βιομηχανία της μόδας.

Ωστόσο, το κοινό μήνυμα των εκπομπών προς τις Ελληνίδες του σήμερα συνοψίζεται στα εξής: οι άλλοι έχουν το δικαίωμα να σε κρίνουν, εσύ όχι. Το σώμα μιας γυναίκας εξακολουθεί να είναι το μεγαλύτερο ατού της που αν το χρησιμοποιήσει σωστά μόνο κερδισμένη μπορεί να βγει. Πρέπει να είσαι ευπροσάρμοστη σε οτιδήποτε σου ζητηθεί, πρόθυμη ν’ αλλάξεις, έτοιμη να κάνεις τα πιο παράλογα πράγματα. Οι άλλες γυναίκες είναι οι ανταγωνίστριές σου, πρέπει με κάθε τρόπο να τις ξεπεράσεις, να τις «εξοντώσεις». Η εμφάνιση είναι σημαντική αλλά το μεγαλύτερο προσόν για να πετύχεις το στόχο σου και να προχωρήσεις στη ζωή είναι κάτι άλλο: η υπακοή. Αυτό είναι που λέμε: «εκπαιδευτική» τηλεόραση για όλη την οικογένεια.