Η Αγία Βαρβάρα στη Βουλή

Η γραμμή ανάμεσα στις πλάκες του πεζοδρομίου έχει μια μεταφυσική σημασία στον κόσμο των παιδιών. Τα βλέπεις να αλλάζουν ξαφνικά το βηματισμό τους ή να πηδούν για να μην την πατήσουν. Αν ξεχαστούν, μπορεί να πάνε στράφι κάποιες ευχές τους ή –χτύπα ξύλο– να συμβεί κάτι κακό. Ανάλογες δυνάμεις κρύβονται στην πόρτα της πολυκατοικίας. Πριν προλάβει να κλείσει, τα παιδιά θα πρέπει να έχουν φτάσει σε ένα προαποφασισμένο σημείο (π.χ. στη μέση της σκάλας). Αν τα καταφέρουν, τα πράγματα θα κυλήσουν ομαλά. Αν όχι, κανείς δεν ξέρει τι θα ξημερώσει.

Είναι ένα παιχνίδι, μια παιδιάστικη δοκιμασία για να περνάει η ώρα. Την ίδια στιγμή όμως είναι και μια απλοϊκή τελετουργία αποπομπής του κακού, μια μικρής κλίμακας θρησκευτική πράξη. Άλλωστε, η πίστη σε κάτι που μας ξεπερνά εμφανίζεται με διάφορες μορφές. Εμφανίζεται σε εκείνους που ξεροσταλιάζουν στις ουρές για να προσκυνήσουν τα οστά μιας κοπέλας, πεθαμένης εδώ και 18 αιώνες. Εμφανίζεται όμως και σε εμάς, που τους κοροϊδεύουμε, αλλά έχουμε τα δικά μας χειροπιαστά ή άυλα φυλαχτά. Είναι επίσης ένα φαινόμενο πανανθρώπινο. Το συναντάμε στους Έλληνες «που δεν περάσαμε διαφωτισμό», το συναντάμε όμως και σε λαούς που πέρασαν και παραπέρασαν. Όποιος βρεθεί στη Λούρδη της Γαλλίας ή στο Λορέτο της Ιταλίας θα δει σκηνές ανάλογες μ’ αυτές που συμβαίνουν εδώ, με το σκήνωμα της Αγίας Βαρβάρας.

Η πίστη και οι εκδηλώσεις γύρω από αυτήν είναι λοιπόν ένα φαινόμενο που, ανάλογα με την οπτική σου γωνία, μπορεί να χαρακτηριστεί λυτρωτικό, γοητευτικό, τρομακτικό, οπισθοδρομικό, χαριτωμένο, κωμικό. Κάλλιστα δε, μπορεί να είναι και πολιτικό. Βλέπουμε, για παράδειγμα, κάποια πρόσωπα της δημόσιας ζωής να αγιοποιούνται. Οι πιστοί τούς αποδίδουν υπεράνθρωπες δυνάμεις. Τους τοποθετούν ψηλά, σε ένα βάθρο που ξενερίζει από τον ηθικό βόθρο όπου κολυμπά η υπόλοιπη ανθρωπότητα. Προβάλλουν πάνω τους ανάγκες, εμμονές, βεβαιότητες... Τους λιβανίζουν ολημερίς και ολονυχτίς. Επικροτούν τις αστοχίες τους – ωθώντας τους να κάνουν και άλλες. Γίνονται για χάρη τους ιεροεξεταστές και στέλνουν όποιον δεν συμφωνεί στην πυρά. Και φυσικά, αναφέρονται σ’ αυτούς πάντα με το μικρό τους όνομα: o Ανδρέας, ο Κώστας, ο Γιάνης, η Ζωή.

Στην αντίπερα όχθη βρίσκονται οι φανατικοί άπιστοι – οι ορκισμένοι κατήγοροι των παραπάνω πολιτικών προσώπων. Παραδόξως και αυτοί τούς αποδίδουν υπεράνθρωπες δυνάμεις. Ετούτοι όμως τούς θεωρούν διαβόλους, σατανάδες. Ξεκινούν κάθε μέρα και από έναν ιερό πόλεμο εναντίον τους. Τους λοιδορούν ακόμα και όταν δεν το αξίζουν. Οπλίζονται με λεκτικές βαριοπούλες και προσπαθούν να κατεδαφίσουν τα είδωλα που τους στήνουν καθημερινά οι πιστοί. Αυτές οι ομάδες, οι ζηλωτές και οι πολέμιοι, είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Μοιάζουν έτοιμοι να συγκρουστούν μέχρι τελικής πτώσης. Όμως, όπως μας έχει διδάξει η ιστορία, συνήθως την πληρώνουν οι ουδέτεροι, οι μετριοπαθείς.

Υπάρχουν, λοιπόν, πολλές μορφές θρησκευτικής πίστης. Κάποιες αφορούν μόνο τον πιστό και το αντικείμενο της πίστης του και κάποιες άλλες πασχίζουν να υποτάξουν τους πάντες στον παραλογισμό τους. Κάποιες είναι αθώες και συγκινητικές σαν παιδικό παιχνίδι και κάποιες σκοτεινές και επικίνδυνες σαν φεστιβάλ τζιχαντιστών. Άραγε είμαστε σε θέση να τις ξεχωρίζουμε;