Φθηνότερα βιβλία; Απαγορεύεται ξανά!

Η κυβέρνηση θριαμβολογώντας απειλεί να καταργήσει τις εκπτώσεις και τις προσφορές στις τιμές των βιβλίων! Ναι, είναι αλήθεια. Και το κάνει με πολλή περηφάνεια.

Δογματισμός; Ικανοποίηση εκλογικής πελατείας; Ό,τι και να είναι, αυτή η απόφαση δεν εξυπηρετεί τους αναγνώστες, αλλά ορισμένους εκδότες. Όπως και οι παρεμβάσεις στην παιδεία δεν εξυπηρετούν το σχολείο, το πανεπιστήμιο, τους μαθητές και τους φοιτητές, αλλά επιμέρους συντεχνίες. Όπως και η απόφαση να ξανακλείσουν τα καταστήματα τις Κυριακές δεν εξυπηρετεί τον τουρισμό και τους καταναλωτές, αλλά μόνο τους λίγους διαμαρτυρόμενους.

Τώρα λοιπόν έρχεται η σειρά του βιβλίου: Δεν αρέσουν στον αρμόδιο υπουργό και στον ΣΥΡΙΖΑ οι σημαντικές μειώσεις που καταγράφονται στις περισσότερες κατηγορίες βιβλίων και αποφασίστηκε να απαγορευτούν!

Θυμίζω ότι στη χώρα μας από το 1996 και μετά είχε θεσπιστεί η «ενιαία τιμή» βιβλίου, δηλαδή μια άκρως αυστηρή πολιτική προστασίας της λιανικής τιμής, σε όλες τις κατηγορίες βιβλίου και επί διετία για κάθε έκδοση ή ανατύπωση αυτού. Με τη ρύθμιση αυτή δεν μπορούσε να γίνει έκπτωση μεγαλύτερη από 10% στην ενδεικτική τιμή ενός βιβλίου. Και η προστασία της τιμής μπορούσε να επεκταθεί για δυνητικά απεριόριστο διάστημα εξαιτίας της πρακτικής μερίδας εκδοτών να παράγει μικρό αριθμό βιβλίων ανά έκδοση και να προβαίνει σε νέες εκδόσεις του ίδιου βιβλίου πριν από την πάροδο της διετίας.

Έτσι το βιβλίο στη Ελλάδα παρέμενε για χρόνια πολύ ακριβό. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο αναγνώστης στη χώρα μας πλήρωνε ένα βιβλίο σε τιμή προ φόρων 25%, 30%, ακόμα και 40% ακριβότερα, σε σχέση με την τιμή που είχε το ίδιο βιβλίο στο εξωτερικό (εκεί που δεν ισχύει η ενιαία τιμή). Επίσης λόγω και των υψηλών τιμών των βιβλίων, η κατά κεφαλή δαπάνη για την αγορά βιβλίων στην χώρα μας είναι από τις χαμηλότερες στην ΕΕ. Συνεπώς ούτε οι τεχνολογικές εξελίξεις που μείωσαν το κόστος εκτύπωσης, ούτε η οικονομική κρίση κατάφεραν να μειώσουν τις τιμές στην Ελλάδα. Παρά τη μείωση της ζήτησης οι τιμές παρέμεναν υψηλές.

Η ρύθμιση που πέρασα ως υπουργός Ανάπτυξης το 2014 κατάργησε την «ενιαία τιμή» για όλες τις κατηγορίες βιβλίων εκτός από τα λογοτεχνικά. Για την κατηγορία «λογοτεχνικά βιβλία» διατηρήθηκε το προστατευτικό καθεστώς ώστε να ενθαρρυνθεί η παραγωγή και διάθεση νέων έργων λογοτεχνίας. Επομένως, μόνο γι ’αυτή την κατηγορία, για 2 χρόνια και για την α΄ έκδοση η έκπτωση της λιανικής τιμής δεν μπορεί να υπερβαίνει το 10% της ενδεικτικής τιμής που καθορίζει ο εκδότης. Για τις υπόλοιπες κατηγορίες βιβλίων (μη λογοτεχνικά βιβλία και λογοτεχνικά βιβλία σε επόμενη της πρώτης έκδοση) η «ενιαία τιμή» καταργήθηκε και απελευθερώθηκαν οι προσφορές και οι εκπτώσεις. Επίσης η ίδια ρύθμιση έδωσε τη δυνατότητα να μπορούν να διοργανωθούν περισσότερες εκθέσεις βιβλίων(υπήρχε και σ’ αυτό περιορισμός!)

Τα αποτελέσματα αυτής της μεταρρύθμισης δεν άργησαν να τα καταλάβουν οι αναγνώστες. Ήδη από το καλοκαίρι του 2014 άρχισαν να εμφανίζονται οι πρώτες σημαντικές προσφορές στα βιβλιοπωλεία και να αυξάνονται οι εκθέσεις και τα bazaar βιβλίων. Επίσης, σταδιακά διαμορφώθηκαν για τις περισσότερες κατηγορίες βιβλίων σημαντικές εκπτώσεις επί της ενδεικτικής τιμής του εκδότη. Όποιος σήμερα κάνει μια έρευνα αγοράς θα διαπιστώσει ενδεικτικά ότι:

-Τίτλοι ευπώλητων ιστορικών βιβλίων, δοκιμίων, μελετών που έχουν εκδοθεί μέσα στο 2015 πωλούνται με έκπτωση 25-30%.

-Τα σχολικά βοηθήματα (εκδόσεις 2015) πωλούνται με έκπτωση 30%.

-Τίτλοι ευπώλητων λογοτεχνικών βιβλίων που έχουν εκδοθεί πριν 3-4 χρόνια πλέον πωλούνται με έκπτωση 40-50%.

Tα παραδείγματα είναι πάμπολλα και αποδεικνύουν τα σημαντικότατα οφέλη των αναγνωστών από την κατάργηση της «ενιαίας τιμής». Και όμως ο αρμόδιος υπουργός κόντρα στη λογική και στο συμφέρον των πολλών εξαγγέλλει την επαναφορά της.

Αναρωτιέμαι ποιο είναι το κίνητρο του υπουργού. Είναι ιδεοληψία; Πιέζεται από τις προεκλογικές δεσμεύσεις που είχε αναλάβει ο ΣΥΡΙΖΑ απέναντι στους εκδότες; Ή υπάρχει στο Υπουργείο Πολιτισμού άγνοια των νέων δεδομένων της αγοράς;

Την προηγούμενη εβδομάδα είχα ένα σύντομο διάλογο με τον κ. Ξυδάκη στο twitter και κατάλαβα ότι δεν έχει πλήρη εικόνα των νέων δεδομένων στην αγορά βιβλίου. Διότι αμφισβήτησε ότι υπάρχουν σημαντικές εκπτώσεις στα βιβλία! Αλλά ακόμη και από την πλευρά εκείνων που θέλουν μια ρυθμισμένη αγορά: εάν αυτό που ισχυρίστηκε ο υπουργός ήταν αλήθεια, τότε ποιος ο λόγος να επαναφέρει την «ενιαία τιμή»;

Πολύ φοβάμαι ότι η κυβέρνηση πιέζεται από ορισμένους εκδότες. Και προτιμά να ικανοποιήσει το δικό τους αίτημα, έστω και εις βάρος των πολλών αναγνωστών.

Προειδοποιώ όμως την κυβέρνηση ότι από μία επιστροφή στο παρελθόν στην αγορά του βιβλίου όλοι θα βγούμε χαμένοι. Και οι αναγνώστες, γιατί με την ενιαία τιμή θα ακριβύνει το βιβλίο. Και οι περισσότεροι εκδότες, γιατί η ζήτηση βιβλίου θα μειωθεί κι άλλο.

Θα υπάρχει όμως και μια μεσομακροπρόθεσμη πολύ αρνητική εξέλιξη. Έχουμε αξιόλογους εκδότες και εκδοτικούς οίκους που για άλλη μία φορά θα εφησυχάσουν στις αγκάλες του προστατευτισμού της κυβέρνησης. Δεν θα κάνουν λοιπόν τα αναγκαία βήματα εκσυγχρονισμού για να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα που φέρνει το διαδίκτυο και το ηλεκτρονικό βιβλίο. Και αυτό θα επηρεάσει αρνητικά τη βιωσιμότητα αυτών των επιχειρήσεων.

Ο προστατευτισμός, με εξαίρεση την προστασία των νέων λογοτεχνικών εκδόσεων, δεν είναι λύση ούτε στην αγορά του βιβλίου. Οποιες ιδιαιτερότητες και αν έχει ο χώρος σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αγνοείται ο αναγνώστης και το δικαίωμα που έχει για πρόσβαση σε τιμές αντίστοιχες άλλων χωρών που είναι ευπορότερες από την Ελλάδα. Δεν θα λυθεί φυσικά το οικονομικό πρόβλημα του ‘Ελληνα μόνο αν έχει χαμηλότερες τιμές στα βιβλία. Αλλά δεν μπορεί να απαγορεύεται δια νόμου το δικαίωμα ενός εκδότη να κάνει προσφορές, ούτε το δικαίωμα ενός αναγνώστη να αγοράσει ένα φθηνότερο βιβλίο!