Η μάγισσα το είχε πει καθαρά: όταν η κόρη του βασιλιά γίνει δεκαέξι χρονών, θα τρυπηθεί από ένα αδράχτι και θα πέσει σε αιώνιο ύπνο. «Αυτό δεν πρέπει να συμβεί», σκέφτεται ο βασιλιάς. Κηρύσσει λοιπόν τα αδράχτια εκτός νόμου και τα εξαφανίζει από την επικράτεια. Τα χρόνια περνούν και στα δέκατα έκτα γενέθλιά της, η πριγκίπισσα βλέπει για πρώτη φορά στη ζωή της αδράχτι. Δεν ξέρει πώς να το πιάσει, με αποτέλεσμα να τρυπηθεί και να πέσει αμέσως αναίσθητη.
Το παραπάνω είναι ένα τυπικό δείγμα αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Έχουμε έναν αυθαίρετο ορισμό μιας μελλοντικής κατάστασης, που προκαλεί μια νέα συμπεριφορά, η οποία οδηγεί στο να γίνει πραγματικότητα η αρχικά εσφαλμένη ιδέα. Το ίδιο σχήμα το βρίσκουμε σε διάφορους μύθους και ιστορίες. Αυτό, για παράδειγμα, καθόρισε την τραγική μοίρα του Οιδίποδα και του Μάκβεθ. Αυτό απειλεί να καθορίσει και τη δική μας.
Ευτυχώς, εδώ βρισκόμαστε ακόμη στο αρχικό στάδιο, στη διατύπωση της προφητείας. «Μια αποτυχία μας θα ανοίξει το δρόμο στην ιδεολογία του μίσους, στην ιδεολογία του ναζισμού», ανέφερε πρόσφατα η περιφεριάρχης Αττικής σε εκδήλωση στη Νέα Υόρκη. Κάτι ανάλογο έχουν δηλώσει ο πρωθυπουργός, ο υπουργός εξωτερικών, κάποια στελέχη της κυβέρνησης, πρόσωπα από άλλους χώρους, καθώς και δημοσιογράφοι και πολιτικοί αναλυτές. Γενικά είναι μια άποψη που ακούγεται πολύ συχνά.
Παρ’ όλα αυτά, δεν στηρίζεται σε χειροπιαστά στοιχεία. Πράγματι, το ναζιστικό κόμμα δείχνει μια αξιοσημείωτη αντοχή και έχει χτίσει έναν πυρήνα οπαδών που το ψηφίζουν, γνωρίζοντας πολύ καλά πια τι πρεσβεύει. Όμως, δεν φαίνεται να έχει την παλιά του δυναμική, ενώ το πώς η δίκη θα επηρεάσει τα δεδομένα, είναι ακόμα άγνωστο. Επιπλέον, έχει διαμορφωθεί ένα πολύ πιο ισχυρό και συνειδητοποιημένο αντιφασιστικό μέτωπο. Όσο μίσος και αντιπάθεια και αν υπάρχει ανάμεσα στις τάσεις του ετερόκλητου αυτού μπλοκ, η στάση στο συγκεκριμένο θέμα μοιάζει να είναι κοινή: οι ναζί αντιμετωπίζονται ως το απόλυτο κακό.
Εκτός όμως από αβάσιμη, η προφητεία είναι και προσβλητική. Υποστηρίζει δηλαδή πως οι Έλληνες πολίτες, ακόμα και εκείνοι που ψήφισαν τη σημερινή κυβέρνηση, δεν είναι παρά ναζί εν υπνώσει. Αν τα πράγματα στην οικονομία στραβώσουν κι άλλο, δεν θα το έχουν σε τίποτα να αρχίσουν να χαιρετούν φασιστικά και να πανηγυρίζουν κάθε φορά που ένας μετανάστης μαχαιρώνεται. Υποστηρίζει ακόμα πως ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε τον ναζισμό είναι να γίνουμε περισσότερο πλούσιοι ή έστω λιγότερο φτωχοί. Το ηθικό -και λογικό- σφάλμα που εμπεριέχει αυτή η θέση είναι προφανές. Άλλωστε, ακόμα και στο αρχέτυπο, στη Γερμανία του μεσοπολέμου, ο Χίτλερ δεν ανέβηκε στην εξουσία χάρη στους φτωχούς, αλλά με την βοήθεια των μεγαλοαστών που θεωρούσαν πως έτσι προστάτευαν τα συμφέροντά τους.
Κάποιοι θα πουν ότι η προφητεία χρησιμοποιείται απλά σαν μέσο πίεσης, για να κερδίσουμε κάτι περισσότερο στην διαπραγμάτευση με τους δανειστές. Είναι όμως εξαιρετικά αμφίβολο αν οι ξένοι καταπίνουν αμάσητο ό,τι τους σερβίρουμε ή αν τα αυτιά των τεχνοκρατών ιδρώνουν για τέτοια ζητήματα. Και βέβαια, είναι κάπως αντιφατικό από τη μια να ντύνουμε τον Σόιμπλε σαν SS ή να κατηγορούμε την ΕΕ ότι στηρίζει την ουκρανική ακροδεξιά και από την άλλη να απειλούμε με τον μπαμπούλα των ναζί.
Οι τελευταίοι είναι οι μόνοι που επωφελούνται. Τα μπλογκ και οι φυλλάδες που τους υποστηρίζουν αναπαράγουν διαρκώς τις σχετικές δηλώσεις, θριαμβολογώντας και συσπειρώνοντας τους οπαδούς τους. Και βέβαια, η «προφητεία» θα χρησιμοποιηθεί από τους ίδιους και στην δίκη, σαν επιχείρημα πως η δίωξη γίνεται αποκλειστικά για πολιτικούς λόγους. Κάπως έτσι, δημιουργούνται οι συνθήκες ώστε μια αρχικά εσφαλμένη ιδέα να ριζώσει. Μήπως λοιπόν πρέπει να την κόψουμε πριν προλάβει και να βλαστήσει;
Το παραμύθι της Ωραίας Κοιμωμένης έχει καλό τέλος. Εκατό χρόνια αργότερα, ένας πρίγκιπας που περνούσε τυχαία, ανοίγει δρόμο μέσα από τις αγριοτριανταφυλλιές και βρίσκει την πριγκίπισσα να κοιμάται. Θαμπωμένος από την ομορφιά της σκύβει και την φιλάει. Τότε εκείνη ανοίγει τα μάτια της και τον ερωτεύεται στη στιγμή. Το αποτέλεσμα είναι αυτοί να ζήσουν καλά και οι ακροατές του παραμυθιού ακόμα καλύτερα. Για τη μάγισσα και τον βασιλιά δεν μαθαίνουμε τίποτα παραπάνω, αφού είναι και οι δύο πεθαμένοι από χρόνια.
11°
