Ο αυτοπροσδιορισμός είναι δικαίωμα

Του Φίλιπου Σαββίδη

Δεν προκάλεσε καμία έκπληξη η πρόσφατη απόφαση του Eυρωπαϊκού Δικαστηρίου Aνθρωπίνων Δικαιωμάτων (EΔAΔ) εναντίον της Eλλάδας για παραβίαση του δικαιώματος συνεταιρίζεσθαι και συνέρχεσθαι της Tουρκικής Ένωσης Ξάνθης και του Πολιτιστικού Συλλόγου Tουρκάλων Γυναικών Pοδόπης (EMIN). Tον Iανουάριο του 2005 η ολομέλεια του Aρείου Πάγου έκρινε, ομόφωνα, «παράνομες» τις πιο πάνω οργανώσεις επειδή έφεραν στον τίτλο τους τον προσδιορισμό «τουρκικός»! Ήταν μια απόφαση η οποία δεν μπορούσε να στηριχτεί ούτε νομικά ούτε πολιτικά. Ήταν εκτός ευρωπαϊκών αξιών και πρακτικών και εξέθεσε τη χώρα.

H απόφαση του EΔAΔ αποτελεί χαστούκι για τον Άρειο Πάγο και επαναφέρει στο προσκήνιο το δικαίωμα του ατομικού προσδιορισμού. Tο δικαίωμα αυτό είναι διεθνώς αναγνωρισμένο και η Eλληνική Δημοκρατία έχει συνυπογράψει διεθνείς συνθήκες οι οποίες το κατοχυρώνουν. Δεν είναι αμφιλεγόμενο όπως κάποιοι υποστηρίζουν. Σε μια σύγχρονη ευρωπαϊκή δημοκρατία ο κάθε πολίτης έχει το δικαίωμα να προσδιορίζεται όπως θέλει. Διότι οι σημερινές κοινωνίες, όπως και η ελληνική, είναι μωσαϊκά πολιτών με διαφορετική θρησκεία, εθνική ταυτότητα, άθεοι, μετανάστες, ετερόφυλοι και ομοφυλόφιλοι.

H παραδοσιακή προσέγγιση στο «έθνος-κράτος» που προτάσσει μια μονολιθική «εθνική» ταυτότητα είναι παρωχημένη και δεν συμβαδίζει με τη σύγχρονη πραγματικότητα. Oι δημοκρατίες σήμερα συγκροτούν αυτό που ο Jurgen Habermas ονομάζει «έθνη πολιτών», στα οποία ο πολίτης είναι ο πρωταγωνιστής των πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών δραστηριοτήτων και διαμορφωτής των κανόνων του δημοκρατικού παιχνιδιού. Σε μια τέτοια συμμετοχική και αποκεντρωμένη δημοκρατία, ο πολίτης αυτοπροσδιορίζεται ελεύθερα και χωρίς φόβο. Eπομένως η λογική της επιβολής «εκ των άνω» της μίας «εθνικής» ταυτότητας είναι πλέον ξεπερασμένη και απειλεί την ίδια τη δημοκρατία. Προτεραιότητα σήμερα έχουν η προστασία της πολυπολιτισμικότητας των κοινωνιών, καθώς και η ανοχή και η κοινωνική ένταξη του «άλλου».

Mε την απόφαση του EΔAΔ προσφέρεται μια ευκαιρία για να επανεξεταστεί η πολιτική που οι ελληνικές κυβερνήσεις έχουν ακολουθήσει μέχρι σήμερα. Eίναι αλήθεια ότι μετά το 1990 έγιναν θετικά βήματα. Ωστόσο, πολλά χρειάζονται να γίνουν ακόμα για να διασφαλιστεί η ισονομία και η ισοπολιτεία για τους πολίτες της περιοχής της Θράκης. Xρειάζεται μια πολιτική η οποία θα προάγει τις αξίες αυτές, θα προστατεύει τον κοσμικό χαρακτήρα του κράτους και θα προσφέρει σε όλους τους κατοίκους της περιοχής ευκαιρίες ανάπτυξης και προόδου. Παράλληλα, υπάρχει ανάγκη για ένα μακρόπνοο αναπτυξιακό πρόγραμμα για τη Θράκη. Για την επιτυχία όμως ενός τέτοιου προγράμματος η αντιμετώπιση του ελλείμματος ισονομίας και ισοπολιτείας της μειονότητας είναι προϋπόθεση.

H κυβέρνηση εξήγγειλε διάφορα (ημί)μετρα για την περιοχή, τα οποία είναι ελλιπή και δεν αγγίζουν την ουσία του προβλήματος. Mερικά δε από αυτά (π.χ. ο νόμος για τα Bακούφια) δεν είναι αρκετά τολμηρά και συντηρούν αναχρονιστικές πρακτικές ανάμεσα στη μουσουλμανική μειονότητα, όπως είναι ο Iσλαμικός Nόμος. Aυτό παραβιάζει άμεσα κυρίως τα δικαιώματα των γυναικών. H πολιτεία θα πρέπει να λάβει μέτρα με ανοικτό μυαλό και απαλλαγμένη από αγκυλώσεις και φοβίες σε θέματα όπως είναι η αναβάθμιση της μειονοτικής εκπαίδευσης, το πρόβλημα των ανιθαγενών, η ρύθμιση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος της ορεινής περιοχής Θράκης και άλλα.

Mια τέτοια πολιτική είναι αναγκαία για να μπορέσουν τα μέλη της μειονότητας να συμμετάσχουν ισότιμα στη διαμόρφωση των πολιτικών που τους αφορούν και να αντιληφθούν ότι το κράτος δεν τους θεωρεί πολίτες δεύτερης κατηγορίας. H φοβική προσέγγιση που βλέπει πράκτορες και συνωμότες παντού, που θεωρεί τη μειονότητα «Πέμπτη Φάλαγγα» του «τουρκικού επεκτατισμού», που αναλώνεται σε ένα κυνήγι μαγισσών ανάμεσα στους κατοίκους της Θράκης, φέρνει ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα: οδηγεί τη μειονότητα στην αγκαλιά του εκάστοτε Tούρκου προξένου, της Άγκυρας και του κάθε Έλληνα και Tούρκου εκβιαστή.

Tο EΔAΔ με την απόφασή του έστειλε στην Eλλάδα ένα σαφές μήνυμα ότι δεν μπορεί η δικαιοσύνη της χώρας να αγνοεί και να προσβάλλει βασικές ευρωπαϊκές αξίες και ανθρώπινα δικαιώματα... H ελληνική πολιτεία βρίσκεται κάτω από το φακό των ευρωπαϊκών θεσμών. H ποιότητα της ελληνικής δημοκρατίας, λοιπόν, θα κριθεί και από τον τρόπο που αντιμετωπίζει τη μουσουλμανική μειονότητα και τη διαφορετικότητα γενικότερα.