Ο Σάββας Ξηρός είναι ένας στυγνός δολοφόνος. Το ότι επένδυσε την εγκληματική δραστηριότητά του με βλακώδεις αμπελοφιλοσοφίες και ιδεοληπτικές μπαρούφες δεν μειώνει την ευθύνη του, αντίθετα την αυξάνει. Και αυτός και τα υπόλοιπα μέλη της κωμικοτραγικής συμμορίας του μου είναι ιδιαίτερα απεχθή. Το ότι ορισμένοι από αυτούς τους δολοφόνους, αντί να δείξουν έμπρακτη μετάνοια, κομπάζουν και απειλούν δεν πρέπει να προκαλεί κανένα είδος σεβασμού. Όπως δεν πρέπει να προκαλεί σεβασμό ο αμετανόητος βιαστής, ο αμετανόητος παιδεραστής ή ο αμετανόητος έμπορος ναρκωτικών.
Όμως δεν βλέπω κανένα λόγο να παραμείνει ένας άνθρωπος με τόσο υψηλό βαθμό αναπηρίας στη φυλακή, όταν είναι δυνατό να συνεχίσει να εκτίει την ποινή του με έναν ανθρώπινο και αξιοπρεπή τρόπο. Δεν εννοώ ότι δεν έχω ακούσει καλά επιχειρήματα κατά της ειδικής μεταχείρισής του. Τα άκουσα ή τα διάβασα με προσοχή. Τα σέβομαι, τα ασπάζομαι εν μέρει, αλλά δεν με έπεισαν.
Σύμφωνοι, η κυβέρνηση φέρθηκε ατζαμίδικα, φάνηκε να υποκύπτει σε εκβιασμό, πολλά μέλη του κυβερνώντος κόμματος αντιμετωπίζουν με συμπάθεια ή και θαυμασμό τους εγκληματίες, η διάταξη είναι σαφώς φωτογραφική, έγιναν σοβαρές γκάφες με τους Αμερικανούς, κλπ. Όμως οι λανθασμένες κινήσεις της κυβέρνησης και τα φλερτ με τους τρομοκράτες δεν αλλάζουν βέβαια την άποψή μου.
Ξέρω ότι οι περισσότερες/οι από όσες/ους με διαβάζουν δεν θα συμφωνήσουν, αλλά για μένα τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Το Κράτος Δικαίου δεν εκδικείται. Η ποινή πρέπει να έχει κυρίως δύο στόχους: την αποτροπή και τον σωφρονισμό. Ο Ξηρός δεν θα σωφρονιστεί εάν αντιμετωπιστεί με απάνθρωπο τρόπο. Όσο για την αποτροπή (γενική ή ειδική): δεν θα επηρεαστεί καθόλου από την όποια απόφαση.
Υπάρχει ακόμα μια σημαντική λειτουργία της ποινής, η συμβολική ή «εκφραστική» (expressive): μέσω της ποινής η κοινωνία δηλώνει την ιδιαίτερη ηθική απαξία της πράξης. Αλλά από την πλευρά του νόμου η απαξία αυτή έχει εκφραστεί ικανοποιητικά. Αν δεν έχει εκφραστεί το ίδιο ικανοποιητικά από το σύνολο της κοινωνίας και των πολιτικών δυνάμεων αυτό δεν θα πρέπει να επηρεάσει σε καμία περίπτωση τον τρόπο επιβολής της ποινής.
Άλλωστε με πολύ πιο ευνοϊκό τρόπο αντιμετωπίστηκαν πολύ χειρότεροι και αμετανόητοι εγκληματίες: τα μέλη της χούντας. Να θυμίσω ότι ο Στυλιανός Παττακός, που καταδικάστηκε σε θάνατο (και η ποινή του μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη), παρέμεινε στη φυλακή 15 χρόνια διότι το 1990 αποφυλακίστηκε «λόγω ανηκέστου βλάβης της υγείας του» - αν και παραμένει αμετανόητος. Δεν ξέρω ποια ακριβώς ήταν η βλάβη στην υγεία του αλλά πέρασαν 25 χρόνια από την ημέρα που αποφυλακίστηκε και έχει ήδη περάσει τα 102.
Όμως ας μην ενεργοποιούνται τα φιλελεύθερα αισθήματά μας επιλεκτικά. Εκεί στις φυλακές σαπίζουν μεγαλύτεροι και μικρότεροι εγκληματίες που δεν έχουν πολιτικούς προστάτες ούτε υποστηρίζονται από το οργανωμένο έγκλημα και τους εντιμότατους συνεργάτες του. Ας γίνει αφορμή αυτή η συζήτηση για να ανοίξουμε τα μάτια μας για όλες/ους.
Η διαφορά του φιλελεύθερου Κράτους Δικαίου από το μη-φιλελεύθερο κράτος είναι ότι το πρώτο αντιμετωπίζει τους εγκληματίες με τρόπο που προστατεύει, όσο είναι δυνατό, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Οι συγκεκριμένοι εγκληματίες βέβαια δεν σεβάστηκαν τη ζωή, πολύ λιγότερο την αξιοπρέπεια των θυμάτων τους. Όμως αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι το Κράτος Δικαίου θα πρέπει να τους μιμηθεί, να δράσει δηλαδή με εμπάθεια και βαρβαρότητα.
Το φιλελεύθερο Κράτος Δικαίου (πρέπει να) είναι φιλάνθρωπο και μεγαλόψυχο. Αλλιώς δεν είναι Κράτος Δικαίου και οπωσδήποτε δεν είναι φιλελεύθερο.
13°
