Αρπαγή χρημάτων ή μια σημαντική διαρθρωτική αλλαγή;

Η ιστορία λέει ότι όταν είχε πρωτοέρθει ο Καποδίστριας στην Ελλάδα, στην προσπάθειά του να δώσει τροφή στους Έλληνες που τότε λιμοκτονούσαν, εισήγαγε για πρώτη φορά την πατάτα.

Όμως, επειδή ο ερχομός του δεν ήταν ευπρόσδεκτος από τους τότε κοτζαμπάσηδες, προέβλεψε ότι οι χωρικοί θα έβλεπαν το θέμα με καχυποψία και θα αντιδρούσαν στην εισαγωγή. Γι’ αυτό το λόγο, επέλεξε να μην την προωθήσει απευθείας στους χωρικούς κι αντ’ αυτού έβαλε φρουρούς να φυλάνε τα φορτία της πατάτας.

Τα νέα διαδόθηκαν γρήγορα αλλά οι χωρικοί θεώρησαν ότι, για να υπάρχει φρουρά, το φορτίο θα ήταν πολύτιμο. Κι έτσι οργάνωσαν επιδρομές και καταλήστεψαν το φορτίο. Με αυτό τον τρόπο, οι τότε Έλληνες αποδέχθηκαν την εισαγωγή της πατάτας ως τροφή και καλλιέργεια. Και μέσω του κόλπου της δήθεν φύλαξης, ο Καποδίστριας πέτυχε να εισαγάγει την πατάτα για καλλιέργεια.

Ερχόμενοι στη σύγχρονη Ελλάδα της «διαπραγμάτευσης» και της «αξιοπρέπειας», η κυβέρνηση πρέπει να κλείσει άμεσα όλες τις εκκρεμότητες με τους πιστωτές, να κινηθεί δυναμικά στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, να κάνει όλες τις ενέργειες για να απομακρυνθεί η πολιτική αβεβαιότητα και να επανέλθει η οικονομία σε ανάπτυξη. Κι αυτό γιατί η εσωτερική υποτίμηση συνεχίζεται με αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία και την απασχόληση.

Παρόλα αυτά, η ιστορία με την αναγκαστική χρήση των διαθεσίμων των ΟΤΑ έχει δύο πλευρές.

Η μία πλευρά λέει ότι η κυβέρνηση «έβαλε χέρι» στα διαθέσιμα των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) και άλλων ΝΠΔΔ για την πληρωμή μισθών και συντάξεων και μάλιστα με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου. Με αυτό τον τρόπο στέρεψε την αγορά από ρευστότητα εντείνοντας ταυτόχρονα και την αβεβαιότητα. Για το θέμα έχουν υπάρξει ήδη προσφυγές στο ΣτΕ λόγω του σχετικού άρθρου του Συντάγματος που αναφέρεται στην οικονομική αυτοτέλεια των ΟΤΑ.

Η άλλη πλευρά λέει ότι δεν μπορεί π.χ. η περιφέρεια Αττικής να διατυμπανίζει ότι διατηρεί διαθέσιμα 300 εκατ. στα ταμεία της (τα περισσότερα από κρατικούς πόρους) και το ελληνικό κράτος να αγωνίζεται να πληρώσει μισθούς και συντάξεις (και των εργαζομένων της περιφέρειας). Και, σε κανονικές συνθήκες, δεν μπορεί το κράτος να χρηματοδοτεί τους ΟΤΑ, αυτοί να τα τοκίζουν στις τράπεζες της αρεσκείας τους μέχρι να τα χρησιμοποιήσουν και την ίδια στιγμή το κράτος να δανείζεται είτε από τις αγορές είτε μέσω του μνημονίου από τους πιστωτές. Το ίδιο ισχύει σε όλα σχεδόν τα ΝΠΔΔ, όπου υπάρχουν διαθέσιμα από κρατική επιχορήγηση.

Το γεγονός ότι το ελληνικό κράτος αποπληρώνει τις υποχρεώσεις του προς εσωτερικό και εξωτερικό χωρίς νέα χρηματοδότηση από τον Αύγουστο του 2014, δείχνει α) ότι ναι μεν η ελληνική κυβέρνηση έχει ξύσει τον πάτο του βαρελιού αλλά επίσης β) δείχνει το ελληνικό κράτος έχει ανεπαρκές σύστημα διαχείρισης διαθεσίμων κι ότι κάπου υπάρχουν ακόμα χρήματα.

Αυτό όμως σημαίνει ότι ιστορικά δανειζόμασταν περισσότερα χρήματα από όσο χρειαζόμασταν, ενώ τα ΝΠΔΔ «τόκιζαν» τα διαθέσιμα τους σε τραπεζικές καταθέσεις, ομόλογα ή ακόμα και μετοχές.

Σε γενικές γραμμές, είναι άλλο θέμα η λήψη αποφάσεων για τα διαθέσιμα (είναι ευθύνη των εκλεγμένων αρχών των Δήμων σύμφωνα με τους υφιστάμενους κανόνες) και άλλο θέμα το που θα βρίσκονται τα διαθέσιμα της κρατικής επιχορήγησης. Δηλαδή, οι ΟΤΑ, τα νοσοκομεία και τα ασφαλιστικά ταμεία θα πρέπει να χρησιμοποιούν τα διαθέσιμα σύμφωνα με το σχεδιασμό τους αλλά ειδικά τα χρήματα της κρατικής επιχορήγησης θα πρέπει να διατηρούνται σε κεντρικό σημείο (σε κεντρικό λογαριασμό του Υπουργείου Οικονομικών).

Τα πλεονεκτήματα αυτής της προσέγγισης είναι σημαντικά: α) οφέλη οικονομίας κλίμακος β) επαγγελματικό management, κάτι που είναι αμφισβητούμενο στους περισσότερους Δήμους και γ) σημαντικό εργαλείο για τις αποφάσεις που αφορούν το δανεισμό του δημοσίου. Τα μειονεκτήματα είναι ότι α) όλο το ρίσκο μεταφέρεται σε ένα σημείο και β) εάν το κράτος χρεοκοπήσει τότε χρεοκοπούν όλα τα ΝΠΔΔ (αλλά αυτό θα συμβεί έτσι και αλλιώς και με το υφιστάμενο σύστημα)

Για παράδειγμα, ένας Δήμος καταθέτει τα διαθέσιμά του σε μία τράπεζα λαμβάνοντας επιτόκιο 1-2%. Την ίδια στιγμή αυτά τα διαθέσιμα το κράτος τα δανείζεται σε διψήφια επιτόκια για δύο χρόνια μέχρι το 28% αυτές τις ημέρες (το παράδειγμα αφορά την υποθετική περίπτωση που το κράτος βγαίνει στις αγορές αυτές τις ημέρες και το γεγονός ότι το προφίλ των καταθέσεων ταμιευτηρίου είναι σε σημαντικό βαθμό μακροχρόνιο).

Κάνοντας ένα βήμα παραπάνω, εάν η συγκεκριμένη πρακτική δεν είναι λειτουργική για τους ΟΤΑ, τότε θα πρέπει να απαιτήσουν τη συνολική απεμπλοκή τους από το κράτος σε σχέση με τα οικονομικά τους και να ζητήσουν την ανάληψη εκ μέρους τους ενός σταθερού εσόδου (π.χ. του φόρου ακίνητης περιουσίας, το οποίο θα αντικαταστήσει την κρατική επιχορήγηση και τους άλλους υφιστάμενους δημοτικούς φόρους). Κι αυτή θα είναι μία εξαιρετικά σοβαρή διαρθρωτική αλλαγή για τους ΟΤΑ και τα δημόσια οικονομικά.

Για τα ασφαλιστικά ταμεία το θέμα είναι πιο σύνθετο γιατί εκεί υπάρχουν νομικοί περιορισμοί. Παρόλα αυτά το γεγονός ότι άνω του 50% των αναγκών σε συντάξεις προέρχεται από την κρατική επιχορήγηση (κι όχι από τα αποθεματικά των ταμείων ή τις εισφορές των ασφαλισμένων, επιχειρήσεων), προμηνύεται ότι σε βάθος χρόνου θα έχουμε την απευθείας πληρωμή των συντάξεων από τον κρατικό προϋπολογισμό (με ενδεχόμενο μηδενισμό των ασφαλιστικών εισφορών). Για ένα τέτοιο σχέδιο έχει κάνει δηλώσεις και ο ΓΓ Ασφαλίσεων.

Σε γενικές γραμμές, όπως και στην περίπτωση της πατάτας, εάν τη συγκεκριμένη διαρθρωτική αλλαγή την αναλάμβανε να την υλοποιήσει απευθείας προς τα ΝΠΔΔ π.χ. ένας εκσυγχρονιστής, φιλοευρωπαϊκός πολιτικός, η αποτυχία θα ήταν κάτι παραπάνω από σίγουρη.

Αντ’ αυτού, την υλοποίηση ανέλαβε ο αντιμνημονιακός κ.Τσίπρας μέσω της στρατηγικής της δήθεν αξιοπρέπειας, της διαπραγμάτευσης με τους πιστωτές και του στεγνώματος του κρατικού τομέα από διαθέσιμα.

Το ζήτημα είναι εάν ο αντιμνημονιακός Τσίπρας γνωρίζει ότι προχωρεί συνειδητά σε σοβαρές διαρθρωτικές αλλαγές ή εάν όντως παίζει το ρόλο του «χρήσιμου ηλίθιου» με αποτέλεσμα να οδηγηθεί σε προσωπική αποτυχία και οικονομική καταστροφή.

Γιατί εάν ο κ.Τσίπρας συνειδητά υλοποιεί διαρθρωτική αλλαγή σε σχέση με τη διαχείριση των κρατικών διαθεσίμων, να βγει να το πει και να το εξηγήσει ξεκάθαρα κι όχι να κρύβεται πίσω από τα επιχειρήματα της δήθεν αξιοπρέπειας και των διαπραγματεύσεων.