Πώς φτάσαμε στη χρεοκοπία

Πριν καταναλώσουμε τις διάφορες δοξασίες για τα ξένα κέντρα που υποτίθεται ότι συνωμότησαν για να εξοντώσουν τον περήφανο ελληνικό λαό και να κάνουν τη χώρα αποικία χρέους, θα έπρεπε να γνωρίζουμε ότι το δημόσιο χρέος δημιουργείται με δύο τρόπους: Ο πρώτος είναι τα ελλείμματα του προϋπολογισμού, όταν δηλαδή το δημόσιο ξοδεύει περισσότερα από όσα εισπράττει, και ο δεύτερος είναι οι τόκοι που πληρώνει το κράτος για να εξυπηρετήσει δάνεια που πήρε στο παρελθόν εξαιτίας παλιότερων ελλειμμάτων.

Οι έννοιες του πρωτογενούς ελλείμματος και του πρωτογενούς πλεονάσματος μας επιτρέπουν να ξεχωρίζουμε τα αποτελέσματα που δημιουργούνται στην τρέχουσα διαχείριση από τα βάρη των παλιών χρεών. Πρωτογενές έλλειμμα έχουμε όταν τα χρήματα που συγκεντρώνει το κράτος δεν φτάνουν για να καλύψουν τα έξοδά του πριν πληρώσει τους τόκους. Αντίστοιχα, πρωτογενές πλεόνασμα έχουμε όταν περισσεύουν χρήματα στο κράτος, πάλι πριν την πληρωμή των τόκων.

Από το 1994 μέχρι το 2002 στην Ελλάδα είχαμε συνεχώς πρωτογενή πλεονάσματα, ενώ από το 2003 έως το 2013 είχαμε πρωτογενή ελλείμματα. Είναι εντυπωσιακό ότι το πρωτογενές έλλειμμα του 2003 ήταν δεκαπέντε φορές μικρότερο από το αντίστοιχο του 2009. Ο πίνακας αποτυπώνει τα πρωτογενή αποτελέσματα ως ποσοστά επί του ΑΕΠ, το οποίο φούσκωνε τα χρόνια πριν τη χρεοκοπία από την κατανάλωση των δανεικών που μοίραζε το κράτος. Αν δούμε τις πρωτογενείς δαπάνες του κράτους σε ευρώ, τα πράγματα γίνονται πιο χειροπιαστά.

Εξέλιξη δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης 2004-2009 (από Απολογιστικά Στοιχεία ΓΓΚΑ & Φαρμακευτικής Οίκου Ναύτου)

Το ελληνικό κράτος το 2002 ήθελε 62 δισ. για να λειτουργήσει, παρότι ήταν η εποχή που ολοκληρώνονταν τα μεγάλα έργα και έτρεχε η προετοιμασία των ολυμπιακών αγώνων. Βεβαίως και τότε είχαμε ένα σπάταλο και πελατειακό κράτος, δεν είχε αντιμετωπιστεί το ασφαλιστικό και υπήρχαν φαινόμενα διαφθοράς. Όμως τα δημόσια οικονομικά βρίσκονταν υπό έλεγχο. Το κράτος κάλυπτε τα έξοδά του και του περίσσευαν και χρήματα για να καλύψει μέρος των τόκων για τα δάνεια που είχαν ληφθεί παλιότερα (κυρίως μετά το 1981).

Το 2009 το ίδιο κράτος ξόδεψε 113 δισ. (πάντα πριν την πληρωμή τόκων) χωρίς να έχουν βελτιωθεί οι υπηρεσίες που παρείχε στους πολίτες. Ήταν τότε που επανιδρύθηκε η αγροφυλακή, έγιναν δεκάδες χιλιάδες προσλήψεις και η γαλάζια συνέντευξη ακύρωσε την αξιοκρατική επιλογή του ΑΣΕΠ. Το ίδιο έκανε και η μονιμοποίηση εκατοντάδων χιλιάδων συμβασιούχων που είχαν προσληφθεί από τα πελατειακά δίκτυα. Από τους πρωταγωνιστές στη θεσμική οπισθοδρόμηση ήταν ο τότε υπουργός και σήμερα Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, ο οποίος τώρα συμμετέχει πρόθυμα σε εκδηλώσεις για το λογιστικό έλεγχο του χρέους, όχι ως κατηγορούμενος αλλά σαν κατήγορος.

Ξέρω ότι πολλοί αναγνώστες θα θεωρούν τα στοιχεία για την περίοδο πριν το 2004 παραποιημένα. Λυπάμαι που θα τους απογοητεύσω, αλλά τα παραπάνω στοιχεία έχουν διαμορφωθεί μετά την απογραφή Αλογοσκούφη, που μετέφερε δαπάνες για εξοπλισμούς από τη χρονιά της παραλαβής τους στη χρονιά της παραγγελίας τους, επιβαρύνοντας τα μεγέθη της εποχής Σημίτη και ελαφρύνοντας τα ελλείμματα της διακυβέρνησης Καραμανλή. Η αρμόδια κοινοτική υπηρεσία δέχτηκε τα αναθεωρημένα στοιχεία, αλλά αργότερα αποφάσισε ότι η σωστή μέθοδος είναι αυτή που ακολουθήθηκε πριν το 2004 και τώρα ισχύει για όλες τις χώρες.

Πέρα από το ιστορικό της διόγκωσης του χρέους, έχει μεγάλη σημασία και το είδος των δαπανών που τροφοδοτούσαν τα ελλείμματα. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε ότι το 2000 η ετήσια δημόσια φαρμακευτική δαπάνη ήταν 800 εκατομμύρια και το 2009 έφτασε στα 5,1 δισ. Η συνολική επιχορήγηση σε ασφαλιστικά ταμεία και ΔΕΚΟ από 5,52 δισ. το 2002 ανέβηκε σε 20,8 δισ. το 2009 (αύξηση 277%). Η συνολική επιχορήγηση των ασφαλιστικών ταμείων από το 2000 έως το 2013 ήταν 185 δισ. σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία (Το Βήμα, 19-4-2014).

Τα παραπάνω είναι μόνο μερικά κορυφαία σημεία της μακράς πορεία της χώρας προς τη χρεοκοπία. Αντί να δούμε την αλήθεια και να διορθώσουμε αυτά που μας οδήγησαν στην κατάρρευση, στην Ελλάδα στήθηκε ένα θέατρο του παραλόγου. Μετεκλογικά διαψευστήκαν τα περί επαχθούς χρέους, διαγραφής κλπ. Η νέα κυβέρνηση παρακαλάει για νέα δανεικά που μέχρι χθες τα κατήγγειλε. Ταυτόχρονα επιχειρεί να δημιουργήσει αντιπερισπασμό για τα αδιέξοδά της και φτιάχνει επιτροπές για τα μνημόνια. Μέσα στον καιροσκοπισμό της απαλλάσσει προκαταβολικά την κυβέρνηση Καραμανλή από τις τεράστιες ευθύνες της.

Σωστά επισημάνθηκε ότι το ζητούμενο σήμερα είναι να ερευνήσουμε όχι πώς μπήκαμε στο μνημόνιο, αλλά γιατί δεν βγαίνουμε. Γιατί ενώ οι άλλες χώρες της ευρωζώνης που εντάχθηκαν σε προγράμματα στήριξης ξεπέρασαν την κρίση, η Ελλάδα εξακολουθεί να βολοδέρνει και επιστρέφει στην αβεβαιότητα;

Οι λόγοι είναι πολλοί. Ένας από αυτούς είναι ότι αρκετοί πολιτικοί και δημοσιογράφοι δεν δίστασαν να εμπορευτούν κάθε εξωπραγματική δοξασία για την κρίση και οι πολίτες ήταν έτοιμοι να πιστέψουν τα παραμύθια. Έτσι η αντίδραση στην κρίση ήταν συντηρητική. Η πλειονότητα στράφηκε κατά της πτώχευσης αλλά παρέμεινε υπέρ των στρεβλώσεων που την έφεραν. Τίποτε ανάλογο δεν συνέβη στις άλλες χώρες. Θα μπορούσαμε να προσέχαμε.