Υπάρχει ελπίδα για την πολιτική;

Του Αντώνη Καφετζόπουλου

Στην αρχή έμοιαζε με βαριά απειλητική συννεφιά στον ορίζοντα. Τώρα ξαφνικά(;) είναι κανονική θύελλα σε πλήρη εξέλιξη και ισχύ. Να πρόκειται για αναζωογονητικό μπουρίνι; Ή μήπως κάτι πολύ παραπάνω;

Η ιστορία με τα ορυκτά καύσιμα φτάνει οριστικά σε ένα τέλος. Δεν υπάρχουν αρκετά ούτε για τα παιδιά μας, ας μη μιλάμε για εγγόνια και μακρινούς απογόνους. Η παγκόσμια θέρμανση δεν είναι υπόθεση και νοητικό πείραμα. Είναι προβλέψιμη, σχετικά μετρήσιμη, έχει πάρει μπρος και κανείς δεν ξέρει τις ακριβείς συνέπειες. Οι γνώσεις μας δεν είναι επαρκείς για την περιγραφή κάποιας λύσης.

Ο τρόπος που παράγουμε (και καταναλώνουμε) τροφή έχει πολλά προβλήματα. Να παραθέσω μερικά. Κατ’ αρχήν δεν αρκεί για όλους. Στα μέρη του πλανήτη που δεν πεινάμε, πετάμε καθημερινά τόνους (500 γρ. κάθε Έλληνας) στα σκουπίδια. Η καλλιεργήσιμη γη έχει στραπατσαρασιστεί ανεπανόρθωτα (στην Αυστραλία ερημοποιείται ο βασικός σιτοβολώνας της ηπείρου με μη αναστρέψιμο τρόπο). Στην Ιαπωνία προσέχουν σαν κόρη οφθαλμού τα πλούσια δάση τους και ταυτόχρονα εισάγουν (ακριβή) ξυλεία λεηλατώντας τις ζούγκλες στον τρίτο κόσμο. Οι αγελάδες μας πέρδονται μεθάνιο κατά κολοσσιαίες ομοβροντίες, «ζουν» και θανατώνονται με τρόπο που προσβάλλει την ανθρωπιά μας και καταλήγουν σε προβληματικά γαλακτοκομικά και μπιφτέκια που απειλούν τη δημόσια υγεία. Έχουμε αμολήσει μεταλλαγμένες μορφές ζωής στο οικοσύστημα με συνέπειες που θα πλήξουν σαν ντόμινο τις μορφές ζωής που εξελίχτηκαν μαζί μας εδώ και εκατομμύρια χρόνια. Και εδώ οι ακριβείς συνέπειες ξεφεύγουν από το πλαίσιο των γνώσεών μας, δεν έχουμε ιδέα για το τσουνάμι που θα ακολουθήσει.

Ο ανταγωνισμός μας με τους υπόλοιπους συγκάτοικους σε αυτόν τον πλανήτη έχει οδηγήσει σε εξαφανίσεις ειδών και απειλεί με μαζικές εξαφανίσεις που συγκρίνονται άνετα με πλανητικών διαστάσεων καταστροφές του απώτατου παρελθόντος. Νομίζω ότι όλοι λίγο-πολύ ξέρουν πως αυτά ισοδυναμούν με την ιδιόρρυθμη στάση εκείνου του μυθικού προσώπου που πριόνιζε το κλαδί στο οποίο καθόταν αμέριμνα.

Μοιάζει σαν να τρελαθήκαμε. Μοιάζει σαν να παραείναι παράλογη η στάση του ανθρώπινου είδους. Είναι δυνατόν; Καλά, δεν καταλαβαίναμε τόσα χρόνια τι πριονίζει το πριόνι; Μπορεί να φανήκαμε τόσο αφελείς; Εμείς, οι ξάδελφοι του Αϊνστάιν, του Νεύτωνα, του Αριστοτέλη, του ανώνυμου εφευρέτη του τροχού;

Την ίδια ερώτηση μπορεί να την κάνει κανείς ατενίζοντας εκ του ασφαλούς τα ερείπια δεκάδων πολιτισμών που εξαφανίστηκαν στο παρελθόν. Δεν έβλεπε, ο απόγονος κάποιας μορφωμένης και ενημερωμένης πλουτοκρατικής ελίτ των Μάγια, ότι το δέντρο που κόβει είναι το τελευταίο;

Η απάντηση στοιχειώνει τα χαλάσματα: Κατηγορηματικά όχι. Φρόντιζε το μικρό ατομικό του συμφέρον, ενώ οι νεκροί γείτονές του θα έπρεπε να του θυμίζουν ότι έρχεται η σειρά του. Ο τελευταίος των νεκρών μια σειράς γεγονότων που θα μπορούσαν να αποτραπούν. Ή όχι;

Γιατί αυτό που συμβαίνει τώρα είναι ακριβώς ό,τι έπαθαν προ πολλού άνθρωποι λογικοί και σοβαροί, ακριβώς όσο κι εμείς οι σύγχρονοι. Η μεγάλη, η τραγικά μεγάλη διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι για πρώτη φορά συμβαίνει σε παγκόσμια κλίμακα. Αυτή τη φορά δεν υπάρχει κάνεις να στοχάζεται μελαγχολικά πάνω από τα ερείπια και να αναρωτιέται πόσο βλάκες θα μπορούσαν να υπάρξουν οι πρόγονοί του. Είναι η μοίρα μας να εξαφανιστούμε; Ή όχι;

Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, πλακώσαν και οι πιστωτές. Τράπεζες, ασφαλιστικές και κάθε είδους επιχειρήσεις που δάνειζαν ανύπαρκτα χρήματα στη φτωχολογιά για σπιτάκι και αυτοκίνητο, στα «κράτη» για υποδομές και «ανάπτυξη», σε εαυτούς και αλλήλους, έκαναν λογαριασμό και βρήκαν ένα μικρό λαθάκι: δεν υπάρχει τζάμπα χρήμα.

Το αεροπλανάκι είναι αεροπλανάκι, είτε το εφαρμόζει ο απαταεωνάκος της γειτονιάς είτε το κουμαντάρει η Morgan Stanley. Και η κατάληξη πάντα ίδια: η φτώχεια.

Όχι για όλους. Μην αμφιβάλλετε, αυτοί που φρόντιζαν να παίρνουν πραγματικό ποσοστό σε χρήμα και είδος από την ξέφρενη διακίνηση της ανύπαρκτης φούσκας είναι κατά πολύ πλουσιότεροι. Και εκβιάζοντας με την απειλή του πολιτικού κόστους τις γελοίες τρεμάμενες ηγεσίες, έχουν την απαίτηση να χρηματοδοτήσουμε εμείς και πάλι το φαλιρισμένο σύστημα που στήσανε για να συνεχίσουν οι μπίζνες.

Περιβαλλοντική απειλή και φτώχεια λοιπόν; Η μία να ενισχύει την άλλη σε ένα κατερχόμενο σπειροειδές που οδηγεί μαθηματικά στην εξαφάνιση;

Όχι απαραίτητα. Όχι αν θεωρήσει κανείς ότι οι ίδιοι λόγοι που μας τραβούν προς τον γκρεμό της ενεργειακής, τροφικής, σπάταλης και καταστροφικής διαχείρισης των πόρων του πλανήτη είναι και οι ίδιοι που οδηγούν στη μαζική φτώχεια: το κέρδος.

Το φιλελεύθερο όραμα νίκησε κατά κράτος τη σοσιαλιστική/κοινωνική/κρατικη πέστε-την-όπως-αγαπάτε διαχείριση της ιδιοκτησίας γιατί, πρώτον, υποσχέθηκε αυτόματη ανακατανομή του πλούτου και δεύτερον γιατί το «άλλο» παράδειγμα απέτυχε παταγωδώς.

Πίσω από κάθε παράλογη, αντικοινωνική πράξη, πίσω από κάθε κομμένο δέντρο στον Αμαζόνιο, πίσω από κάθε πεισματική άρνηση της θέρμανσης, πίσω από κάθε γενοκτονία, πίσω από κάθε κιλό νοθευμένο γάλα θα βρείτε το κέρδος. Δεν χρειάζεται να εμβαθύνετε πολύ.Και πού είναι η αναδιανομή αυτού του κέρδους; Πού είναι τα λεφτά; Αυτά που υποσχέθηκαν οι γκουρού των αγορών και οι θεωρητικοί του καπιταλισμού, αλλά και οι θλιβεροί αλογοσκούφηδες;

Κατά την ταπεινή μου γνώμη μπορεί κανείς να βγάλει δύο συμπεράσματα.

Πρώτον, το παγκόσμιο πολιτικό σύστημα τα έφαγε τα ψωμιά του. Δεν τα κατάφερε. Και κινδυνεύουμε με ανυπολόγιστη παγκόσμια καταστροφή του ενδιαιτήματός μας.

Δεύτερον, ο καπιταλισμός όπως τον γνωρίσαμε είναι παράγοντας φτώχιας και καταστροφής και σε καμιά περίπτωση δεν οδηγεί στη μαζική ευημερία και ανάπτυξη.

Το λιγότερο στο οποίο θα έπρεπε να ποντάρουμε πια, είναι μια άλλη πολιτική και μια άλλη κοινωνική διαχείριση του πλούτου. Μια τέτοια άλλη πολιτική πρέπει να χαρακτηρίζεται από ευφυΐα, την ηθική της αλήθειας και της διαφάνειας και τη διεύρυνση της δημοκρατίας.

Επίσης εκ των πραγμάτων πρέπει να είναι μια πολιτική παγκόσμια. Ποιο το όφελος υπό τις παρούσες συνθήκες να αναζητεί κανείς τη μικρή ουτοπία σε ένα και μόνο χώρο; Είμαστε στο ίδιο καζάνι, κυριολεκτικά, με τους συμπολίτες όπου γης.

Δεν το έχω μυστικό ότι πιστεύω στην αναγέννηση της αριστεράς μέσα από τον καπνό. Της αριστεράς που πρέπει να ξαναδεί με δημιουργικό μάτι τις καταβολές της, αλλά χωρίς τη μεταφυσική θεολογία τους. Έχω τη γνώμη ότι οι μεγαλύτερες επινοήσεις της ανθρώπινης φυλής είναι η δημοκρατία και η επιστημονική σκέψη.

Η πρώτη γιατί είναι το μόνο ασφαλές σύστημα αμοιβαίων συμβιβασμών και εξασφάλισης κοινής επιβίωσης χωρίς αλληλοεξόντωση. Και στηρίζεται στη λογική. Η δεύτερη γιατί είναι ο μόνος γνωστός τρόπος για να συμφωνήσουμε πάνω σε αντικειμενικές αλήθειες. Ένα κι ένα κάνουν δύο, μέχρι κάποιος να μας αποδείξει (πάλι με τη λογική) ότι κάνουμε λάθος.

Η αριστερά πρέπει να ξαναβρεί το νήμα που την ένωνε με αυτές τις δύο μεθόδους. Το νήμα που κόπηκε βίαια από τις γραφειοκρατικές νομενκλατούρες. Τόσο στην πρώην ΕΣΣΔ όσο και στο τελευταίο γκρουπούσκουλο. Και φυσικά και στα τρία ωραία μεγάλα κόμματα της ελληνικής πολιτικής πραγματικότητας.

Η αριστερά πρέπει να αναθεωρήσει και να αναθεωρεί διαρκώς την άποψή της για τη φύση του ανθρώπινου όντος και της ατομικής ιδιοκτησίας. Να υπερασπιστεί με πάθος το βαλλόμενο από τους φασιστο-θεούσους δαρβινισμό και να αντλήσει πλούσια συμπεράσματα από αυτόν. Η αριστερά του μέλλοντος οφείλει να είναι επιστημονική και πρώτα και κύρια εξελικτική.

Ιστορικά, αυτά που έφεραν την ανθρωπότητα μέχρι εδώ με επιτυχία είναι η προσήλωσή της στην κοινωνικότητα και η αξιοποίηση της ατομικής πρωτοβουλίας και επινοητικότητας. Τίποτα από τα δύο δεν είναι χάρισμα του καπιταλισμού. Μην ακούτε κουραφέξαλα.

Αυτό που μας καταστρέφει με όλο και αυξανόμενη ταχύτητα είναι το ιερό δισκοπότηρο του φιλελεύθερου καπιταλισμού: το κέρδος.

Αν μπορούμε να βγούμε από την παγκόσμια κρίση ιδεών, τροφής, ενέργειας, ένδειας, αμορφωσιάς και καταστροφής των πόρων του πλανήτη, αν υπάρχει μια τελευταία ελπίδα, αυτή βρίσκεται στη διαμόρφωση μιας νέας αριστερής συμμαχίας, που οι συνιστώσες της θα είναι διανοητές από επιστημονικούς χώρους, ομάδες και οργανώσεις πολιτών, μη κυβερνητικές και εθελοντικές δυνάμεις, στρατευμένες σε ένα σχέδιο σωτηρίας του πλανήτη και της αγοράς. Της αγοράς της κερδοφόρας ανταλλαγής και όχι του στυγνού κέρδους.

Πάντως δεν θα τα καταφέρουμε αν κάτσουμε στον καναπέ ή αν λέμε χαριτωμένα εκτονωτικά καλαμπούρια για τα έντερα του τελευταίου γραφειοκράτη από τα οποία φαντασιώνουμε κρεμάμενο τον τελευταίο καπιταλιστή. Ή αν θεωρούμε ότι κάποιος άλλος σοφότερος θα βρει την άκρη για πάρτη μας.

Τι είναι πιο σημαντικό; Αν θα έχουμε πρωθυπουργό τον Κώστα ή πρόεδρο τον Ομπάμα; Αν θα έχουμε ακριβό πετρέλαιο ή ακριβό ρωσικό αέριο; Τίποτα από αυτά.

Πριν από έξι χρόνια, βλέποντας σαν βλαβερή προοπτική τη διακυβέρνηση από τη Νέα Δημοκρατία και μια και ο Γιώργος Παπανδρέου φαινόταν ανοιχτός στο ενδεχόμενο να διαλύσει το Πασόκ, τον υποστήριξα με πάθος που αιφνιδίασε πρώτα απ ’όλα τον ίδιο. Άκουσα τα εξ αμάξης από φίλους και άγνωστους, μέχρι και χρηματισμό υπαινίχτηκαν κάτι δισέγγονα του Στάλιν που κατοικούν στον Συνασπισμό.

Αποδείχτηκε ότι είχα δίκιο στο να ζητώ τη διάλυση του Πασόκ, αλλά ότι είχα άδικο σε ό,τι αφορά τον Παπανδρέου. Αποδείχτηκε ότι είχα δίκιο να θεωρώ επιζήμια τη Νέα Δημοκρατία. Μίλησα πρώτος πριν τρία και βάλε χρόνια για κυβέρνηση Καραμανλή - Ρουσόπουλου και φαίνεται ότι είχα δίκιο.

Ο Καραμανλής βρίσκεται στο κατώφλι της επικινδυνότητας για όλους μας. Δεν έχω καμιά αμφιβολία ότι είναι πρόθυμος να θυσιάσει στην πυρά και το σκοτεινό Ρουσόπουλο αλλά και τον Αλογοσκούφη, μπας και εξευμενίσει τις δημοσκοπήσεις η μυρωδιά της σάρκας. Το χειρότερο είναι ότι προχωράει σε παραβίαση της δημοκρατίας με κάθε μέσο και κάθε τρόπο, αρκεί να κρατηθεί στην πρωθυπουργία.

Δεν μου λέει τίποτα μια πιθανή κυβέρνηση Πασόκ με πρωθυπουργό τον Γιώργο και αντιπρόεδρο τον Βενιζέλο. Ούτε μια κυβέρνηση συνασπισμού με ρυθμιστή τον Αλαβάνο. Ουκ αν λάβεις παρά του μη έχοντος. Το πολιτικό σύστημα, ελληνικό και διεθνές, είναι ακατάλληλο για τις συνθήκες.

Με κάθε επιφύλαξη και περιορισμένη αισιοδοξία, θα φροντίσω, όσο περνάει από το χέρι μου, να στείλουν οι Οικολόγοι Πράσινοι ένα βουλευτή στο ευρωκοινοβούλιο. Και βλέπουμε.