Περπατώ, περπατώ εις την Πλάκα, Σάββατο βράδυ. Γκράφιτι και tags παντού. Δε μου αρέσουν (ειδικά τα tags τα μισώ), αλλά δεν είναι αυτό το μόνο θέμα.
Η υπόθεση του γκράφιτι στο Πολυτεχνείο άνοιξε μία συζήτηση που ήδη έχει αρχίσει να ξεχνιέται. Και είναι λογικό με βάση τα μεγάλα προβλήματα που μας περιβάλλουν, αλλά και δεδομένου ότι πολλοί την είδαν μέσα από το πρίσμα των μικρών τους εφήμερων, μικροπολιτικών και μη, κλισέ. Ο κ. Φασιανός, με αφορμή το συγκεκριμένο περιστατικό, έσπευσε να μας εκθέσει τις μονοδιάστατες απόψεις του για την τέχνη: «Τέχνη είναι η Δευτέρα Παρουσία του Μιχαήλ Άγγελου στην Καπέλα Σιξτίνα … Η τέχνη είναι για να αγάλλεται ο κόσμος και όχι για να διχάζεται». Άρα πρέπει να απορρίψουμε όλους εκείνους τους καλλιτέχνες που δίχασαν με την τέχνη τους, όπως τον Ντε Κίρικο ή τον Καζαντζάκη. Ο κ. Φορτσάκης, σε μια παράλληλη αντιμετώπιση του θέματος, βιάστηκε να επαναφέρει στη Βουλή το ζήτημα της αποτελεσματικής φύλαξης των πανεπιστημιακών χώρων, λες και το θέμα αφορά μόνο τα ΑΕΙ και το περιορισμένο σύμπαν του βουλευτή επικρατείας (θυμάμαι πως πριν από λίγα χρόνια είχαν βάψει και τους στύλους του Ολυμπίου Διός).
Το πρόβλημα δεν είναι κυρίως αισθητικό. Είμαι σίγουρος ότι αν ο νεαρός Μιχαήλ Άγγελος ζωγράφιζε άνευ αδείας έναν τοίχο στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας το 1497, θα βρισκόταν κάποιος sior Φορτσάκι να τον εγκαλέσει και να θέσει το ζήτημα της αποτελεσματικής φύλαξης των πανεπιστημιακών χώρων. Γιατί υπάρχει προφανώς και το ζήτημα του βανδαλισμού των δημόσιων χώρων, το οποίο έχει μια βάση. Έχει βάση, αλλά γύρω από αυτό έχει αναπτυχθεί και μια υποκρισία. Διάβασα στα ίδια ειδησεογραφικά site που αποδοκίμασαν, με αφορμή την υπόθεση του ΕΜΠ, τον βανδαλισμό των γκράφιτι στους δημόσιους χώρους, να υμνολογούν το γκράφιτι με το πρόσωπο του Βαγγέλη Γιακουμάκη στα Γιάννενα. Ή ανθρώπους που συχνάζουν σε γκαλερί και πίνουν νερό στο όνομα του Banksy, να καταδικάζουν το γκράφιτι του ΕΜΠ στη βάση του «βανδαλισμού» και όχι της αισθητικής. Και ο ίδιος ο κ. Φασιανός δεν καταδίκασε επί της αρχής: «Στην κατοχή γράφανε πάνω στους τοίχους 'ελευθερία', τώρα τι γράφουν και γιατί τα κάνουν αυτά;».
Αλλά αν αποδέχεσαι ένα γκράφιτι μόνο στο πλαίσιο μιας ιδεολογικής βάσης, είμαι σίγουρος ότι πολλοί γκραφιτάδες θα βρουν ένα σωρό ιδεολογικές προφάσεις για αυτό που κάνουν, απλώς μπορεί να μην είναι οι δικές σου. Αλλά και οι αισθητικές προφάσεις εύκολα μπορεί να βρεθούν. Διάβαζα την άποψη ενός street artist, ο οποίος δικαιολογούσε την παρέμβαση στο Πολυτεχνείο λέγοντας: «αφίσες και συνθήματα καταλάμβαναν όλη την εξωτερική επιφάνεια του κτηρίου. Mουντζούρες, βρώμα, και τώρα τι;».
Οι αντιρρήσεις μου για τα γκράφιτι (όχι για όλα, όχι παντού) δεν είναι πάντα αισθητικές, ούτε πάντα στο πλαίσιο μιας πολιτικής ορθότητας, γιατί τα επιχειρήματά μου θα εκπέσουν πολύ εύκολα όταν δω ένα γκράφιτι που μου αρέσει ή ένα θέμα με το οποίο συμφωνώ πολιτικά (τη στιγμή που άλλοι θα διαφωνούν με τους αισθητικούς και πολιτικούς του συνειρμούς).
Κυρίως διαφωνώ με το ναρκισσισμό με τον οποίο περιβάλλονται συχνά ανάλογα εγχειρήματα, και αυτό είναι σοβαρότερο θέμα από την αισθητική ενός μεμονωμένου ανθρώπου, γιατί δείχνει κάτι για την κοινωνία μας συνολικά. Διάβαζα, στην ίδια συνέντευξη των γκραφιτάδων για το θέμα του ΕΜΠ, φράσεις όπως: «Μπήκε ξανά το Πολυτεχνείο στην επικαιρότητα», «Η τοιχογραφία στην πρόσοψη του Πολυτεχνείου, είναι ο καθρέφτης της σύγχρονης κοινωνίας». Μαξιμαλιστικές φράσεις δηλαδή, που θέλουν να δίνουν την αίσθηση σε αυτούς που τις εκφέρουν, ότι καθορίζουν τον κόσμο με τις παρεμβάσεις τους. Με αυτόν τον τρόπο, μπορούν να βάφουν όλον τον κόσμο, γιατί όλος ο κόσμος τους ανήκει. Είναι μια παιδική φαντασίωση της παντοδυναμίας που δεν μπορεί να αποδεχτεί την (δυστυχώς υποχρεωτική) εξάρτηση από την εξωτερική πραγματικότητα.
Τι λέει αυτή η εξωτερική πραγματικότητα; Ότι όλος ο κόσμος δε μας ανήκει. Ότι υπάρχουν και άλλοι άνθρωποι στον κόσμο που μπορεί να μην τους αρέσει η αισθητική μας. Και κυρίως, ότι στο χώρο που παρεμβαίνω έχουν και άλλοι άνθρωποι λόγο για την αισθητική του, την ύπαρξη των οποίων πρέπει να αποδεχθώ. ‘Όχι απαραίτητα στο πλαίσιο μιας ιδιοκτησιακής βάσης, αν αυτό είναι το πρόβλημα, αλλά στο πλαίσιο της γενικότερης ύπαρξής τους στο χώρο, που τους δίνει αναγκαστικά δικαίωμα λόγου. Σε εκείνο το ίδρυμα λοιπόν, κάποιοι εργάζονται, κάποιοι μπαινοβγαίνουν, κάποιοι σπουδάζουν. Ειδικά οι τελευταίοι, είναι αρχιτέκτονες, με κάποια ειδική βαρύτητα σε θέματα αισθητικής.
Θα μπορούσε να ζητηθεί μία γνώμη και από αυτούς. Ψιλά γράμματα θα μου πείτε (και να σκεφτεί κανείς ότι το γκράφιτι δε μου φάνηκε αντιπαθητικό…).
