Yo! από το Detroit (Motor City: Τhe Day After)

Βρέθηκα στο Ντιτρόιτ για να γίνω μάρτυρας της μεγαλύτερης συμμετοχής στις εκλογές και της μεγαλύτερης στροφής από το Ρεπουμπλικανικό προς το Δημοκρατικό κόμμα στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών. Η ατμόσφαιρα μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων (56% υπέρ του Ομπάμα στην πολιτεία του Μίσιγκαν) μοιάζει «ευρωπαϊκά δικομματική»: σαν εκείνη μετά την εκλογή του Φρανσουά Μιτεράν τον Μάιο του 1981· στην περιοχή γύρω από το Renaissance Center γίνεται πάρτι· ακούγεται ραπ του Jay-Z· έχει ξαστεριά, οι άνεμοι από τις Λίμνες είναι φιλικοί. Η αστυνομική παρουσία είναι διακριτική· υπάρχει μια παρέα αστυνομικών που χορεύουν κάτι σαν τσιγκολελέτα. Ανάμεσα στο πλήθος βρίσκεται η κυβερνήτης της πολιτείας Τζένιφερ Γκράνολμ που πρόσκειται στους Δημοκρατικούς, αν και από τις συγκρατημένες δηλώσεις της συμπεραίνω ότι έχει φρικιάσει με την εκλογή του Ομπάμα. Όσο για τον Τζον ΜακΚέιν, είχε «ορκιστεί» να νικήσει στο Μίσιγκαν, αλλά, εδώ στο Ντιτρόιτ, όσοι δεν ψηφίζουν Ομπάμα δεν ενδιαφέρονται καθόλου για την πολιτική· δεν υπήρχαν αναποφάσιστοι για να παρασύρει: μέχρι το βράδυ της παραμονής οι συζητήσεις στρέφονταν γύρω από την «τιτανομαχία» Ντάρεν ΜακΚάρτι-Μάικ Μπράουν στο χόκεϊ επί πάγου, τη συναυλία των Coldplay σε γήπεδο των προαστίων, καθώς και την τηλεφωνική φάρσα που έγινε σε βάρος της Σάρα Πέιλιν αποδεικνύοντας, σε όσους δεν είχαν πειστεί, ότι πρόκειται για σούργελο. Χωρίς να τρέφω πατριωτικά αισθήματα, αναρωτιέμαι μήπως ο γερο-ΜακΚέιν θα κέρδιζε έναν-δυο πόντους, αν είχε το μυαλό να επιλέξει για τη θέση της υποψήφιας αντιπροέδρου την Ελληνο-αμερικανίδα γερουσιαστή της πολιτείας του Μέιν Ολύμπια Σνόου, η οποία ―for a change― δεν είναι σούργελο. Οι Ρεπουμπλικάνοι που δεν θεωρούνται σούργελα είναι λιγοστοί: το Ρεπουμπλικανικό κόμμα είναι freak show.

Λίγες ώρες πριν από την έναρξη της ψηφοφορίας και ενώ ήδη δημιουργούνταν ουρές έξω από τα εκλογικά κέντρα (αστυνομικά τμήματα, σχολεία, εκκλησίες) κυκλοφόρησαν στο Ίντερνετ ψευτοντοκιμαντέρ όπου γινόταν λόγος για την κήρυξη στρατιωτικού νόμου, την ματαίωση των εκλογών, την ανακήρυξη του Τζορτζ Γ. Μπους σε δικτάτορα, την επικείμενη δολοφονία του Ομπάμα· η «φυσικότητα» αυτών των σύντομων docudramas επιβεβαιώνει το αυτονόητο: τα πάντα μπορούν να συμβούν. Και παρ’ όλ’ αυτά, the show goes on και οι τελευταίες διαμάχες στα μέσα ενημέρωσης ξεπερνούν κάθε προηγούμενο σε σκυλόβρισμα (κυριολεκτικά: κυριαρχούν οι λέξεις sonofabitch και bitch), μούντζες, συκοφαντίες, ψέματα, τερατολογίες και καθαρή βλακεία («Ο Ομπάμα είναι ισλαμιστής», «Οι ΗΠΑ θα γίνουν σοσιαλιστική χώρα σαν τη Σουηδία!», «Το Δημοκρατικό κόμμα είναι ο σπόρος του Σατανά» κτλ.).

Οι Αμερικανοί ζουν με τη συλλογική φαντασίωση ότι κάνουν μια δημοκρατική επιλογή· οι φιλελεύθεροι σχολιαστές (ο Έρικ Άλτερμαν, ο Ρόμπερτ Ράιχ) καταριούνται ακόμα τον Ραλφ Νέιντερ που «φταίει» για την εκλογή του Τζορτζ Γ. Μπους το 2000 και το 2004 εφόσον «έκλεψε» ψήφους από τους Δημοκρατικούς. (Τι έφταιξε το 2000 και το 2004: η εκλογική νοθεία, η έλλειψη σοβαρού Δημοκρατικού υποψηφίου, η πολιτική εκμετάλλευση των γεγονότων της 9/11). Τώρα, το 2008, ο «ανεξάρτητος» Νέιντερ δεν παίρνει ούτε τις 463.000 ψήφους του 2004· όσο για τους υποψηφίους του Πράσινου κόμματος και των Σοσιαλιστών παίρνουν τις ψήφους της οικογένειάς τους. Δικομματισμός σε γκροτέσκα μορφή.

Έχουν περάσει εικοσιένα χρόνια από τότε που είδα για τελευταία φορά το Ντιτρόιτ. Εκείνη την εποχή χρησιμοποιούνταν ακόμα η λέξη «γκέτο» για να ορίσει τις εγκαταλειμμένες συνοικίες όπου ολόκληρα δέντρα φύτρωναν μέσα στα εγκαταλειμμένα κτίρια. Υποτίθεται ότι το Ντιτρόιτ έχει υποστεί ανάπλαση· μερικές περιοχές που είχαν ξεπέσει κι άλλες που είχαν ερημώσει ―με αποτέλεσμα να μοιάζουν με χέρσα ύπαιθρο― φαίνονται αναγεννημένες. Ωστόσο, παραμένει η πιο κατεστραμμένη πόλη στις ΗΠΑ: κοντά στον Κεντρικό Σιδηροδρομικό Σταθμό του Μίσιγκαν σκουριάζουν κουφάρια αυτοκινήτων· άδειες αποθήκες και βιοτεχνίες ρημάζουν με φραγμένες τις πίσω εισόδους (τις λεγόμενες «εισόδους της Σταχτοπούτας»)· στην Ανατολική Πλευρά, καθώς οδηγώ ψάχνοντας το σπίτι όπου έμενε ο John Lee Hooker (δεν το βρήκα, χάθηκα), βλέπω ένα ποτοπωλείο ανάμεσα σε δυο άχτιστα οικόπεδα· στον πλαϊνό τοίχο γράφει: «Μαύρος ιδιοκτήτης» κι από κάτω “Lotto”, “Pizza”. Οι λευκοί έχουν φύγει από το Ντιτρόιτ: στην απογραφή του 2000 το 88% του πληθυσμού ήταν μη-λευκοί· γι’ αυτό περικόπηκαν οι δημοτικές παροχές και εξελέγη μαύρος δήμαρχος· ο χειρότερος δήμαρχος στις ΗΠΑ.

Το 1990 στο Ντιτρόιτ αναφέρθηκαν 582 ανθρωποκτονίες· το 2000 μειώθηκαν σε 396: δηλαδή, πάμε «καλά». Στη λεωφόρο Τζάνξιον, στη Δυτική Πλευρά, τα πράγματα δεν πάνε και τόσο «καλά»: αναρωτιέμαι αν περνάει ποτέ το απορριμματοφόρο, αν υπάρχει υπηρεσία που να μαζεύει τα μπάζα, αλλά, όντως, τα σκουπίδια και τα μπάζα είναι λιγότερα από το 1987. Αν δεν μπερδεύω το Ντιτρόιτ με κάποια άλλη πόλη. Προχωρώ στην περιοχή Μπρας Παρκ, όχι μακριά από το κέντρο: μισογκρεμισμένα συγκροτήματα διαμερισμάτων· γυμνόφυλλα δέντρα· χαλάσματα· το Χάιλαντ Παρκ βρίσκεται σε χειρότερη κατάσταση: τούβλινες πολυκατοικίες-φαντάσματα και πάλι άγρια δέντρα που βγάζουν ρίζες στα άδεια σπίτια. (Πού πήγαν αυτοί που κατοικούσαν αυτά τα σπίτια; Γύρισαν στα χωριά τους; Πέθαναν;) Αρχίζω να αμφισβητώ την ανάπλαση, την αναβάθμιση· κι αυτό παρότι δεν είμαι drama queen όπως οι περισσότεροι Αμερικανοί· δεν πιστεύω ότι στο Ντιτρόιτ «πέφτει η νύχτα του διαβόλου»· αν και, πράγματι, κάθε χρόνο την παραμονή του Halloween, στις 30 Οκτωβρίου, εμπρηστές, πυρομανείς και άτακτα παιδιά καίνε τα εγκαταλελειμμένα κτίρια και προβαίνουν σε πράξεις βανδαλισμού. Το 1984 σημειώθηκαν 810 πυρκαγιές μέσα σε 48 ώρες· πέρυσι «μόνο» 147, πρόπερσι 113, 121 το 2006... Φέτος, παρά τις εξώσεις που ακολούθησαν την κρίση στον τομέα των ακινήτων, η «Νύχτα του διαβόλου» εξελίχθηκε σε «Νύχτα των αγγέλων» με 65 πυρκαγιές «μόνο»· κυρίως εξαιτίας του σώματος εθελοντών vigilante που αυτοαποκαλούνται, πράγματι, «άγγελοι».

Το Ντιτρόιτ είναι μια από τις πιο δημοκρατικές πόλεις στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ιστορικό και βιομηχανικό κέντρο του Βορρά, Motor City, Motown. Γι’ αυτό βρίσκομαι εδώ: για να δω με τα μάτια μου πώς είναι μια αποτυχημένη πόλη τη νύχτα των «επιτυχημένων» εκλογών. Τόσο αποτυχημένη ώστε τον περασμένο Μάρτιο ο δήμαρχος Κουέιμι Κιλπάτρικ αναγκάστηκε να παραιτηθεί μιας και κατηγορούνταν για οκτώ κακουργήματα: διασπάθιση δημοσίου χρήματος (ξόδεψε 210.000 δολάρια για σπα, μασάζ και λιμουζίνες τους πρώτους 33 μήνες της θητείας του), κατάχρηση εξουσίας, δωροληψία, πελατειακή συμπεριφορά, συμμετοχή σε «ανάρμοστες πράξεις» (πάρτι με στριπτιζέζ, εξωσυζυγική σχέση με μέλος του πολιτικού του περιβάλλοντος), συγκάλυψη δολοφονίας, ψευδορκία και παρεμπόδιση του έργου της δικαιοσύνης. Τουτέστιν κλαυσίγελος: ο νεότερος δήμαρχος στις ΗΠΑ (38 ετών σήμερα, 31 όταν εξελέγη) απεδείχθη εγκληματίας. Τελικά, στις 28 Οκτωβρίου ο Κιλπάτρικ καταδικάστηκε σε φυλάκιση εκατόν είκοσι ημερών που θα μειωθούν σε εκατό αν επιδείξει καλή συμπεριφορά. Ο Κιλπάτρικ τη γλίτωσε εξοργίζοντας τους αντιπάλους του που υποστηρίζουν ότι, αν ήταν λευκός, θα τιμωρούνταν αυστηρότερα.

Το κλείσιμο του εργοστασίου κινητήρων Continental Motors το 1965 προκάλεσε την παρακμή της γύρω περιοχής στην Ανατολική Πλευρά του Ντιτρόιτ που παραδόθηκε στους κακοποιούς. Η λεωφόρος Πικέτ συνοψίζει την ιστορία του βιομηχανικού Ντιτρόιτ: μερικές μονάδες της αυτοκινητοβιομηχανίας έχουν κλείσει εδώ και πενήντα χρόνια· άλλες υπολειτουργούν· κάποτε, στη λεωφόρο Πικέτ, εργάζονταν πενήντα χιλιάδες βιομηχανικοί εργάτες. Τώρα, στη χέρσα γη επιστρέφει η βλάστηση· όρνεα· η φύση κατακτάει την πόλη.

Δεν ξέρω πώς συμβαίνει αλλά σκέφτομαι ένα ταινιάκι του William Pereira με τίτλο «Θέρισε τον άγριο άνεμο». Πώς θα τα καταφέρει ο Ομπάμα; Για να επιζήσει θα χρειαστεί να κάνει χονδροειδείς συμβιβασμούς: αναλαμβάνει μια χώρα όπου το 1/3 των κατοίκων ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας· ειδικά εδώ στο Μίσιγκαν, η ανεργία φτάνει το 10%, ενώ, από το 2005, εκατό σχολεία έχουν κλείσει λόγω έλλειψης μαθητών. Οι Αμερικανοί δεν κατανοούν ότι τα δικαιώματα (όπως η παιδεία και η ψηφοφορία) αποκτούν περιεχόμενο μόνον όταν είναι υποχρεωτικά.

Το σύνθημα του Ντιτρόιτ― speramus meliora; resurget cineribus (ελπίζουμε για το καλύτερο, αναδυόμαστε από τις στάχτες μας)― αφορά σήμερα τις Ηνωμένες Πολιτείες συνολικά. Όμως είναι αμφίβολο ότι θα πραγματοποιηθεί με τον τρόπο που υποσχέθηκε ο Μπαράκ Ομπάμα: η αντιπολίτευση είναι πιο θορυβώδης και πιο βρόμικη απ’ όσο έχουμε συνηθίσει οι Ευρωπαίοι (δημόσια πρόσωπα σαν την Ανν Κόουλτερ ―φανατική χριστιανή, αναιδεστάτη και αμετροεπής εκπρόσωπος της άκρας δεξιάς― και τη Μισέλ Μόλκιν δεν θα μπορούσαν να επιζήσουν στην Ευρώπη παρά μόνον στην trash TV· όχι στα mainstream media)· τουλάχιστον τα 2/3 των γερουσιαστών, των βουλευτών και των κυβερνητών τοποθετούνται πολύ δεξιότερα του προέδρου. Ο Ομπάμα θα χρειαστεί να ανοίξει ένα μεγάλο τενεκέ με σκουλήκια ή να συνυπάρξει με opinion makers που υποστηρίζουν, μεταξύ άλλων, ότι οι αμερικανικές αεροπορικές εταιρείες δεν πρέπει να μεταφέρουν Άραβες επιβάτες (όπως είπε η Ανν Κόουλτερ, «ας ταξιδεύουν με το μαγικό χαλί!») και ανάμεσα σε γερουσιαστές που θεωρούν το Δημοκρατικό κόμμα «μαρξιστικό» («μια αγέλη αθέων», όπως είπε η πρώην γερουσιαστής της Βόρειας Καρολίνας Ελίζαμπεθ Ντόουλ η οποία δεν επανεκλέγη). Εκτός από το λευκό κατεστημένο, τη θεοκρατία και την κρίση σε πολλά επίπεδα της αμερικανικής ζωής (οικονομία, παιδεία, διεθνή πολιτική) ο Ομπάμα έχει να αντιμετωπίσει το στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα, τα τεράστια συμφέροντα που καθιστούν τις Ηνωμένες Πολιτείες μια τυραννική υπερδύναμη και που μεταμορφώνουν τις ιστορικές πόλεις σαν το Ντιτρόιτ σε αντίτυπα μιας παρηκμασμένης Gotham City.