Edito 318

Κάποτε στα αεροδρόμια, στις καινούργιες πόλεις, κοίταζα πρώτα πρώτα τα περιοδικά στο περίπτερο. Τίτλοι, εξώφυλλα, είδος περιοδικού, μια ματιά προσεκτική σε προειδοποιούσε για την πόλη που θα συναντήσεις. Τώρα στα περίπτερα, παντού, είναι τα ίδια περιοδικά, μια παραλλαγή του ΟΚ, πολλαπλασιασμένη σε δεκάδες διαφορετικούς τίτλους με ίδιο περιεχόμενο. Η «κουλτούρα των φτωχών», η κουλτούρα της οικονομικής κρίσης. Η τηλεόραση δείχνει το συνέδριο των Εργατικών, νέος ηγέτης ο κόκκινος Εντ, 42 ετών, καταλαβαίνεις ότι μεγάλωσες όταν οι πρωθυπουργοί αρχίζουν να είναι μικρότεροι από σένα.

Το λεωφορείο προχωράει αργά στο μικρό τοπικό δρόμο, εδώ δεν υπάρχουν μεγάλοι αυτοκινητόδρομοι. Οι βορινές ακτές της Βόρειας Ιρλανδίας είναι απότομες, άγριες. Πράσινο, μαύροι βράχοι, γκρεμοί. Ο παγωμένος Ατλαντικός. Τα βουνά που φαίνονται 12 μίλια μακριά είναι η Σκοτία. Από την άλλη μεριά κάπου μακριά ο Καναδάς. Νωρίς το απόγευμα κι έχει ήδη αρχίσει να σκοτεινιάζει, ψιλοβρέχει. Το Giants Causeway έχει ανακηρυχτεί από την Unesco κληρονομιά της ανθρωπότητας. 38.000 πέτρινες στήλες από βασάλτη φτιαγμένες τέλεια οκταγωνικά, λες κι από γλύπτη, βγαίνουν από τη θάλασσα. Ένα αρχαίο ηφαίστειο πριν 60 εκατομμύρια χρόνια έφτιαξε αυτή την ακτή, σήμερα οι τουρίστες ανεβαίνουν στο τελευταίο βράχο μέσα στη θάλασσα και αφήνουν το βλέμμα τους να χαθεί στον απέραντο ωκεανό.

Από την άλλη μεριά είναι ένας άλλος κόσμος, η Αμερική, οι πεδιάδες της άγριας Δύσης, η γη της επαγγελίας που κέρδισαν οι Ιρλανδοί ανταλλάσσοντας τα άγρια και φτωχά τους βράχια. Σήμερα αναπτύσσουν τη γενέθλια γη, τη μικρή μακρινή πατρίδα, ως αντίστροφο τουριστικό προορισμό. Γήπεδα γκολφ στα πράσινα λιβάδια, ταξιδιωτικά γραφεία που αναλαμβάνουν να βρουν το γενεαλογικό δέντρο των παιδιών του Σικάγο και της Βοστόνης, στα παλιά ιρλανδέζικα χωριά. Ανακαλύψτε τις ρίζες σας.

Οι δυσκολίες οξύνουν τη δημιουργικότητα. Εδώ δεν έχουν ήλιο δωρεάν να πουλήσουν. Παγωμένα νερά, άγρια βράχια, μαύρος βασάλτης, απόκρημνες ακτές. Πράσινο, πρόβατα, πράσινο, αγελάδες. Επινοούν τον τουρισμό. Στο Carrick-a-Rede, ένα μικρό βράχο μέσα στον ωκεανό, εδώ και 350 χρόνια οι ψαράδες έφτιαξαν μια γέφυρα με σκοινιά για να φτάσουν στο σημείο που πέρναγαν οι σολομοί του Ατλαντικού. Σήμερα περνάς τη γέφυρα, 30 μέτρα πάνω από τα βράχια και τα αφρισμένα κύματα με τον άνεμο πάντα άγριο, όχι για να φτάσεις στο πέρασμα του σολομού αλλά για να ψαρέψεις μέσα σου το φόβο και την αδρεναλίνη. Κλείσε τα μάτια, μην κοιτάς κάτω γιατί θα πάθεις ίλιγγο. Αυτός δεν είναι ο σκοπός; Τα ανοίγω, παθαίνω. Χέρια σφιγμένα γερά στα σκοινιά, παγωμένα, η απειλητική βουή του ωκεανού, βροχή στο πρόσωπο, παιχνίδια φόβου και θάρρους με τουριστικό εισιτήριο.

Τουριστικά λεωφορεία, καφέ, είδη δώρων, τηλεσκόπια για την καλύτερη θέα, πανσιόν. Η επινόηση του τουρισμού σε αντίξοες συνθήκες. Το ουίσκι, το νερό της ζωής στα παλιά κέλτικα, είναι εθνικό ποτό αλλά και τουριστικό προϊόν. Μπούσμιλς ουίσκι, Μπούσμιλς χωριό, αποστακτήριο, δοκιμαστήριο, ξενάγηση, δίπλωμα γευσιγνωσίας, τουριστικό περίπτερο, ξενοδοχείο, παμπ, εστιατόριο. Stout, πατάτες γιαχνί με κρέας και ουίσκι 21 ετών. Stout και μπίρα Γκίνες. Πρόποση μπροστά στον ωκεανό, στους βράχους των γιγάντων, το υπόλοιπο το χύνεις στο μαύρο βασάλτη με μια ευχή.

Το Mπέλφαστ είναι μια μικρή βρετανική επαρχιακή πόλη του Βορρά. Αρχές φθινοπώρου, η θερμοκρασία είναι ήδη 7 βαθμοί. Πινακίδες στους δρόμους, απαγορεύεται το ποτό, 500 λίρες πρόστιμο. Από αυτή τη γραμμή απαγορεύεται το τσιγάρο. Στις παμπ πίνουν μαύρες μπίρες Γκίνες, η τηλεόραση δείχνει Τσέλσι-Μάντσεστερ σίτι, φις εντ τσιπς. Ξαφνιάζεσαι. Η ιστορία είναι τόσο πληθωρική που αδυνατείς να την τοποθετήσεις σε μια μικρή επαρχιακή πόλη. Στρατός κατοχής, μάχες στις γειτονιές, IRA, τρομοκρατικές ενέργειες, βόμβες στις παμπ, απεργίες πείνας, Μπόμπι Σαντς, Sunday bloody Sunday. Τόσο αίμα, τόσο μίσος, τόσες δεκαετίες, τόσοι νεκροί, ο πλανήτης όλος με κομμένη την ανάσα, τα συνθήματα της νεανικής μας ηλικίας, πώς χωράνε σε μια μικρή επαρχιακή πόλη 250 χιλιάδων κατοίκων; Στο κέντρο μια πινακίδα “political history tour” δείχνει την αρχή άλλης μια τουριστική διαδρομής. Ο εμφύλιος ως τουριστικός προορισμός. Ο ξεναγός είναι καθολικός, στο λαιμό χρυσή αλυσίδα, ιρλανδέζικο χιούμορ, όταν λέει Θάτσερ, φτύνει στο πάτωμα. Κάποτε υπήρχαν ταμπέλες των Άγγλων στα μπαρ, λέει, no dogs, no blacks, no irish. Τώρα στις παμπ οι ταμπέλες λένε απαγορεύονται οι φανέλες και τα καπελάκια αθλητικών ομάδων. Το τείχος ανάμεσα στις γειτονιές υπάρχει ακόμα, σιδερένιες πόρτες χωρίζουν τους καθολικούς από τους διαμαρτυρόμενους. Τοιχογραφίες, γκράφιτι, συνθήματα, όλη η «ποπ» επαναστατική μυθολογία του 20ού αιώνα. Τσε Γκεβάρα, Κάστρο, Παλαιστίνη, Βάσκοι, Μπόμπι Σαντς, U2, Μπόμπ Μάρλεϊ. Στην άλλη γειτονιά, αγγλικές σημαίες, παραστρατιωτικές εικόνες στους τοίχους, ο Κρόμγουελ. Ο τοίχος της συμφιλίωσης, όμορφα ζεν τσιτάτα, ανούσια ανθρωπιστικά, από τον Κλίντον, τον Δάλαι Λάμα. Γράψτε το δικό σας. Δεν γράφω τίποτα. Έχω καταλήξει. Το ανθρώπινο είδος προοδεύει αλλά δεν εξελίσσεται, θα κάνει πάλι τα ίδια, λόγοι πάντα θα βρίσκονται. Ο Μάρτιν δείχνει τα ναυπηγεία του Τιτανικού, το καλούπι χτισμένο, τεράστιο, υπάρχει ακόμα, στη μέση κάπου έχουν βάλει ένα ομοίωμα ανθρώπου για να καταλαβαίνεις το τεράστιο μέγεθος. Εδώ, λέει, 700 Ιρλανδοί δούλεψαν 5 χρόνια για να φτιάξουν ένα καράβι που ένας Άγγλος βύθισε σε 3 μέρες. Ιρλανδέζικο, διαβρωτικό χιούμορ, η Τζέμα 23 χρονών διαμαρτυρόμενη, τον παρακολουθεί αδιάφορα, όχι εχθρικά, αδιάφορα, μητέρα ενός παιδιού 5 ετών, κάνει δυο δουλειές για να ζήσει, οι μυθολογίες του 20ού αιώνα τής φαίνονται προϊστορικές.

Στις παμπ μαύρες μπίρες με αφρό, μια Ελληνίδα λέκτορας στο πανεπιστήμιο, χαρούμενη, είναι πολύ ωραίο το Μπέλφαστ, λέει και αγκαλιάζει τον Ιρλανδό φίλο της. Οι γυναίκες έχουν αυτή τη μαγική δύναμη, βλέπουν τα πράγματα ωραία ή άσχημα ανάλογα με αυτόν που είναι μαζί. Στον τοίχο της στοάς μια γιγάντια τοιχογραφία, οι μορφές της Ιρλανδίας, Τζόις, Μπόνο, Ρόρι Γκάλαχερ, Τζορτζ Μπεστ, ένας Ιρλανδός πάντα θα βρεθεί να εξηγήσει ποιος είναι ποιος, αρκεί να είσαι γυναίκα και να θες να πιεις μια μπίρα μαζί του. Στο τζαζ κλαμπ μια Σουζάνα θα τραγουδήσει παραγγελία το “Summertime” για μια Ελληνίδα που σκέφτεται καλοκαίρια ακόμα και στο βροχερό Μπέλφαστ. Κάποια με ένα τεράστιο ποτήρι Γκίνες στο χέρι κοιτάζει και μένα. Πλησιάζει, «είσαι ηθοποιός;» ρωτάει. Γελάω, καταλαβαίνει τι σκέφτομαι, «όχι, όχι, μ’ αρέσουν τα κορίτσια, αλλά δεν είσαι ο Τζεφ Μπινς, αυτός που έπαιζε σε κείνη την ταινία με τον IRA;». Ποιος είναι ο Τζεφ Μπινς που μου μοιάζει και γιατί δεν τον ξέρω; Στο Λονδίνο, στο terminal 5, κάνουν τριπλούς ελέγχους, πρέπει να βγάλεις τα παπούτσια και το μπουφάν, έχουν πληροφορίες για μια καινούργια τρομοκρατική επίθεση.