Ο βανδαλισμός της Εθνικής Πινακοθήκης και η «επικρατούσα θρησκεία»

Κατά τη διάρκεια της συζήτησης της πρότασης δυσπιστίας του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ προς την κυβέρνηση -την οποία συνυπέγραψαν και άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης- ο Πρωθυπουργός πρότεινε στον Πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ, Νίκο Ανδρουλάκη, να στηρίξουν από κοινού τέσσερις αλλαγές εν όψει της διαδικασίας αναθεώρησης του Συντάγματος ώστε να συγκεντρωθεί η αναγκαία πλειοψηφία. Ανάμεσα στις προτεινόμενες αλλαγές δεν περιλαμβάνεται τίποτα σχετικό με τις σχέσεις Κράτους-Εκκλησίας οι οποίες, όπως φαίνεται, θα παραμείνουν ξανά εκτός του αναθεωρητικού πλαισίου.

Αντιλαμβάνεται κανείς ότι ο Πρωθυπουργός, μετά τις αντιδράσεις για την ψήφιση του δικαιώματος των ομόφυλων ζευγαριών στο γάμο, δεν θα τολμούσε, ακόμα και αν το επιθυμούσε προσωπικά, μια δεύτερη εσωκομματική σύγκρουση με αντίπαλο την Εκκλησία η οποία κάνει καθημερινά ότι «περνάει από το χέρι της» για να μας υπενθυμίζει ότι η θρησκεία της είναι η «επικρατούσα». Τόσο γιατί δεν διαθέτει πλέον τα ποσοστά που θα του επέτρεπαν μια τέτοια πρωτοβουλία όσο και γιατί η πιέση που δέχεται από το δεξιό του άκρο -εντός και εκτός του κόμματός του, όπου ανήκει πλέον και ο κ. Σαμαράς- θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη δεδηλωμένη κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

Ωστόσο, ο πρόσφατος βανδαλισμός των έργων τέχνης στην Εθνική Πινακοθήκη ήρθε να επικαιροποιήσει την ανάγκη για τον διαχωρισμό Κράτους-Εκκλησίας. Ο συνταγματικός χωρισμός είναι ο μόνος ικανός να βάλει φραγμό στις παρεμβάσεις της Εκκλησίας στη δημόσια ζωή οι οποίες είναι «ανοιχτές» και ξεπερνούν κάθε σύγχρονη δημοκρατική αντίληψη για την ελευθερία, την πίστη και την έκφραση. Ο βουλευτής της «Νίκης» επικαλέστηκε τη συνταγματικά κατοχυρωμένη Ορθοδοξία ως επικρατούσα θρησκεία για να αιτιολογήσει τον τραμπουκισμό στην Πινακοθήκη, τη στιγμή που η επίσημη Εκκλησία καταδίκαζε το περιεχόμενο της έκθεσης χωρίς να πει λέξη για τον βανδαλισμό.

Τα γεγονότα αυτά θυμίζουν περισσότερο τις σκοταδιστικές περιόδους και όχι μια σύγχρονη και φιλελεύθερη ευρωπαϊκή χώρα. Ακόμα και τότε, όταν ο ζωγράφος του 16ου αιώνα, Πάολο Βερονέζε, βρέθηκε μπροστά στην Ιερά Εξέταση με αφορμή το έργο του «ο Μυστικός δείπνος» του αναγνωρίστηκε η ελευθερία στην τέχνη του με μόνη σύσταση τη μετονομασία του έργου του σε «Το δείπνο στο σπίτι του Λευί». Ταυτόχρονα, αποδεικνύουν ότι το κόμμα «Νίκη» δεν είναι καθόλου «παρεκκλησιαστικό» όπως θέλουν να το παρουσιάζουν κάποιοι.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η Ιερά Σύνοδος παρεμβαίνει σε ζητήματα της δημόσιας ζωής και της λειτουργίας του κράτους. Πρόσφατα είχε εναντιωθεί στο γάμο των ομόφυλων ζευγαριών με πολλούς μητροπολίτες να απαγορεύουν την είσοδο στους ναούς βουλευτών οι οποίοι είχαν υπερψηφίσει το σχετικό νομοσχέδιο. Παλιότερα είχε απαιτήσει να ελέγχει το θρησκευτικό περιεχόμενο των σχολικών βιβλίων και είχε ζητήσει την αντικατάσταση του Υπουργού Παιδείας, στην οποία ο τότε Πρωθυπουργός της Αριστεράς είχε ανταποκριθεί θετικά.

Ακόμα πιο εμφατική, ωστόσο, ήταν η μετωπική σύγκρουση του Κώστα Σημίτη με την Εκκλησία για το θέμα της κατάργησης της αναγραφής του θρησκεύματος στις ταυτότητες των πολιτών. Η μνήμη των παλλαϊκών συλλαλητηρίων με τα λάβαρα της Αγίας Λαύρας και της συλλογής υπογραφών για τη διεξαγωγή σχετικού δημοψηφίσματος παραμένει ζωντανή. Κι αυτά σε μια χώρα όπου η ανεξιθρησκεία είναι επίσημα κατοχυρωμένη στα άρθρα του Συντάγματος της χώρας. Όπως είπε αργότερα ο Κώστας Σημίτης το κυρίαρχο διακύβευμα εκείνης της σύγκρουσης δεν ήταν το θέμα των ταυτοτήτων αλλά το «ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο». Αυτό το ερώτημα βρίσκεται στο επίκεντρο των εκκλησιαστικών παρεμβάσεων κάθε φορά που η Ιερά Σύνοδος θεωρεί ότι αμφισβητείται η εξουσία της.

Κάθε φορά που συμβαίνουν περιστατικά ανάλογα με αυτό της καταστροφής των έργων τέχνης στην Εθνική Πινακοθήκη, συσπειρώνονται γύρω από την αναχρονιστική αντίληψη κάθε λογής λαϊκιστές, σκοταδιστές και καιροσκόποι που επιχειρούν, ο καθένας με τον τρόπο του, να εκμεταλλευτούν το θρησκευτικό συναίσθημα και την πίστη των ανθρώπων. Από το συνονθύλευμα αυτό δεν έλειψαν και αυτή τη φορά οι γνωστοί πολιτικοί αρχηγοί, δήμαρχοι και άλλοι «παράγοντες» του δημόσιου βίου οι οποίοι εμφανίστηκαν έτοιμοι να ρίξουν στην πυρά τα «βλάσφημα» έργα τέχνης.

Η συζήτηση για τη νέα συνταγματική αναθεώρηση θα ξεκινήσει σε μερικούς μήνες. Ακόμα και αν η κυβέρνηση αρνηθεί να μπει σε αυτή τη συζήτηση η αξιωματική αντιπολίτευση και όσες πολιτικές δυνάμεις συμφωνούν, οφείλουν να θέσουν το ζήτημα του χωρισμού Κράτους-Εκκλησίας στην Ημερήσια Διάταξη της αναθεώρησης. Σε μια φιλελεύθερη χώρα δεν μπορεί η τέχνη να λογοκρίνεται και να βεβηλώνεται από όποιον θεωρεί ότι προσβάλλεται.