Δυστυχώς, αυτή είναι η Ελλάδα!

Η δήλωση του Κώστα Σημίτη, το 2000 από το βήμα της Βουλής: «Αυτή είναι η Ελλάδα», με αφορμή το ναυάγιο του Σάμινα, διατήρησε διαχρονικά και διακυβερνητικά την επικαιρότητά της μέχρι τις μέρες μας. Ακόμα και όταν φαντασιωνόμαστε ότι έχουμε ξορκίσει το κακό, έρχεται μια καταστροφή να μας επαναφέρει στην «τάξη», υπενθυμίζοντάς μας με τον πιο δραματικό τρόπο ότι αυτή εξακολουθεί να είναι η Ελλάδα. Αν η Σάμινα ήταν η Ελλάδα που εξόργισε τον Σημίτη, οι φωτιές στην Ηλεία ήταν η Ελλάδα του Κώστα Καραμανλή, η Μάνδρα και το Μάτι η Ελλάδα του Τσίπρα, τα Τέμπη η Ελλάδα του Κυριάκου Μητσοτάκη. Όσο οι εθνικές αυτές τραγωδίες θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζονται ως η αναπόφευκτη «στραβή στη βάρδια» του καθενός κυβερνήτη, η Ελλάδα θα παραμένει ίδια και απαράλλαχτη.

Μπορεί η φύση και οι συνέπειες των καταστροφών να ήταν διαφορετικές, ωστόσο, ήταν παρόμοιες τόσο ως προς τα αίτια που τις προκάλεσαν όσο και ως προς τον τρόπο που αντιμετωπίστηκαν από την πολιτεία και τους θεσμούς. Πρωταγωνιστής είναι κάθε φορά ο ανθρώπινος παράγοντας που, είτε σκόπιμα είτε από αμέλεια -το λεγόμενο «ανθρώπινο λάθος»-, προξενεί το κακό. Για να αποκαλυφθούν στη συνέχεια οι γνωστές και ανέγγιχτες στο πέρασμα του χρόνου παθογένειες, η ολιγωρία, η ανευθυνότητα, η διαπλοκή, η αδιαφάνεια, το πελατειακό κράτος και η επιχείρηση συγκάλυψης των πραγματικών αιτίων και περιορισμού του πολιτικού κόστους. Το δυσβάσταχτο κόστος που πληρώνουν κάθε φορά η κοινωνία και η χώρα με βαριές και πολύμορφες αρνητικές επιπτώσεις περνάει σε δεύτερη μοίρα.

Η πιο επώδυνη παθογένεια είναι ότι οι εθνικές τραγωδίες εξακολουθούν να χωρίζονται σε «δικές μας» και «δικές σας», ακόμα και τα θύματα βάφονται με κομματικά χρώματα σε μια προσπάθεια άμεσου ή έμμεσου συμψηφισμού των απωλειών. Η αναγκαία πολιτική αντιπαράθεση με στόχο ένα καλύτερο μέλλον εξελίσσεται σε τυμβωρυχία του παρελθόντος. Το πολιτικό σύστημα δεν φαίνεται να συνειδητοποιεί ότι τα θύματα των καταστροφών αυτών δεν συμψηφίζονται, αντίθετα αθροίζονται επιβαρυντικά στο συλλογικό υποσυνείδητο, προκαλώντας απρόβλεπτες κοινωνικές αντιδράσεις. Τέτοια αντίδραση ήταν η οργισμένη κοσμοπλημμύρα της «Κυριακής των Τεμπών» που αιφνιδίασε την κυβέρνηση αλλά και την αντιπολίτευση, που είχαν χρόνια να βρεθούν μπροστά σε μαζικά λαϊκά ξεσπάσματα.

Το κυβερνητικό ξάφνιασμα έφερε τον πανικό, ο οποίος στο επίπεδο άτυχων επικοινωνιακών χειρισμών ακούμπησε και τον πρωθυπουργό. Η εκτίμηση ότι το «ατύχημα» των Τεμπών είχε «κλείσει» μαζί με τις κάλπες του ‘23 οδήγησε στην υποτίμηση των συνεπειών της τραγωδίας και σε μια αλαζονική επανάπαυση στην εκλογική αυτοδυναμία. Αποδείχτηκε ότι η κάλπη δεν ήταν η κολυμπήθρα του Σιλωάμ για τους υπεύθυνους της καταστροφής. Η επανεκλογή του Κώστα Καραμανλή στην ιδιαίτερη οικογενειακή του πατρίδα, μερικούς μόλις μήνες μετά την παραίτησή του από τον υπουργικό θώκο, ήταν ακραία προκλητική. Η δε εικόνα του Κοινοβουλίου με τους βουλευτές της ΝΔ να τον χειροκροτούν όρθιοι, παρουσία των γονιών των θυμάτων, ήταν χειρότερη ακόμα και από την εικόνα της «Ανακριτικής Επιτροπής».

Τον λόγο για τον καταλογισμό των ευθυνών και την τιμωρία των υπευθύνων τον έχει αποκλειστικά και μόνο η Δικαιοσύνη. Το ανακριτικό έργο μπαίνει πλέον στην τελευταία και κρισιμότερη φάση του, καθώς αναμένονται άμεσα τα πορίσματα των ερευνητικών ιδρυμάτων και των αρμόδιων επιτροπών με τις απαντήσεις στα ερωτήματα που τους έχουν τεθεί. Η έναρξη της δίκης θα αποτελέσει την αφετηρία της κύριας φάσης της υπόθεσης. Το νήμα της τραγωδίας θα ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια της αδημονούσας κοινωνίας για μεγάλο χρονικό διάστημα, αν κρίνει κανείς από το προβλεπόμενο πολυσύνθετο κατηγορητήριο. Κάθε εξωδικαστική προσπάθεια παρέμβασης ή επηρεασμού του έργου της Δικαιοσύνης μέσω φημών ή προκατάληψης των αποφάσεων, θα είναι πλήγμα στην αξιοπιστία του πιο σημαντικού για τη λειτουργία της δημοκρατίας θεσμού.

Αν η κυβέρνηση θεωρήσει ότι θα συνεχίσει τη θητεία της σαν να μη συνέβη τίποτα και περιμένει να κριθεί στις επόμενες εθνικές εκλογές, θα διαπράξει δεύτερο μεγάλο λάθος

Ο δικαστικός καταλογισμός των ποινικών ευθυνών από τη Δικαιοσύνη είναι η μία πλευρά της επιβαλλόμενης κάθαρσης. Η άλλη πλευρά είναι ο καταλογισμός των πολιτικών ευθυνών, σε συνδυασμό με τις συνέπειες που θα υπάρξουν για τους υπεύθυνους. Αν η κυβέρνηση θεωρήσει ότι θα συνεχίσει τη θητεία της σαν να μη συνέβη τίποτα και περιμένει να κριθεί στις επόμενες εθνικές εκλογές, θα διαπράξει δεύτερο μεγάλο λάθος. Όπως λάθος θα κάνει και η αντιπολίτευση αν επιχειρήσει να εργαλειοποιήσει την τραγωδία για πρόσκαιρα δημοσκοπικά οφέλη. Μπορεί οι μαζικές κινητοποιήσεις για τα Τέμπη να μην έχουν σχέση με τις αλήστου μνήμης πλατείες των «αγανακτισμένων», αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι οι Ακροδεξιές δυνάμεις δεν παραμονεύουν για να επωφεληθούν. Η Ελλάδα δεν χρειάζεται άλλο λαϊκισμό. Χρειάζεται περισσότερη δημοκρατία, αξιόπιστη δικαιοσύνη και ειλικρινή κοινωνική ενσυναίσθηση.